Warren Buffett’ın ortağı Huysuz Charlie sahalardan çekildi

Dünyanın en başarılı hisse senedi yatırımcısı Warren Buffett’ın yatırım holdingi Berkshire Hathaway’in milyarder başkan yardımcısı ve 60 yıllık yakın arkadaşı Charlie Munger 99 yaşında Kaliforniya’da bir hastanede öldü. Munger yılın üçüncü çeyreği itibarıyla 157 milyar dolar nakti olan ve portföyünde Apple, Bank of America Corp, Chevron, The Coca-Cola Company (KO) ve American Express Company gibi gözde şirketlerin hisseleri bulunan Berkshire Hathaway’in başkan yardımcısı olarak keskin zekasıyla yatırımcıların yıllarca gözlerini kamaştırdı.

Berkshire’ın günlerce süren genel kurul toplantılarına katılan on binlerce yatırımcı onu isabetli yatırım kararlarının yanı sıra boynunu eğip mikrofonu Buffett’a bırakması ve ilgi odağını şirket başkanına devretmesiyle hatırlayacak. Munger mikrofonu bırakırken “Ekleyecek bir şeyim yok” diye mırıldanır, kalabalığı gülmekten kırıp geçirirdi.

Buffett ile Munger’ın ilişkilerinde ve yatırım kararlarında ise durum tam tersiydi. 93 yaşındaki Buffett sık sık Munger’a boyun eğerdi. 1971’de Munger onu See’s Candy Shops çikolata zincirini ederinin üç katı fiyatına almaya ikna etmişti. Buffett daha sonra bu rakamı şirketler için ödemeye alışkın olduğundan çok daha yüksek bir “fantezi fiyat” olarak tanımlayacaktı. See’s sonra Berkshire’a büyük para kazandırdı ve yatırım kararının ne denli isabetli olduğunu kanıtladı.

Buffett’ın 2015’te yazdığı gibi, bu satın alma kelepir fiyata vasat şirket arayışını sona erdirerek onu makul fiyata satılan muhteşem şirketlerin peşine düşürdü. Warren Buffet bu değişimi “Charlie birkaç yıldır bu yolda ısrar ediyordu, ama ben yavaş öğrenen biriydim” diye anlatırdı.

Çinli BYD’ye yatırıma ikna etti

Buffett, başka türlü yapabileceği bazı yatırımlar da dahil potansiyel yatırımları reddetme konusundaki acımasızlığı nedeniyle Munger’a “Huysuz Hayır adamı” lakabı takmıştı. Ancak mühendislik ve teknoloji hayranı Munger teknoloji fobisi olan Buffett’ı Çinli batarya ve elektrikli araç üreticisi BYD ve İsrailli makine üreticisi Iscar’a yatırım yapmaya ikna etmişti.

Munger kendi başına da çok başarılı bir yatırımcıydı. Yatırım ortaklıkları yönetmeye 1962 yılında başladı. O tarihten 1969’a kadar S&P 500 yıllık ortalama yüzde 5,6 oranında değer kazandı. Buffett’ın ortaklıkları yıllık ortalama yüzde 24,3 getiri sağlarken, Munger’ın performansı yıllık ortalama yüzde 24,4 ile daha iyiydi.

Munger 1975 yılında, Berkshire’a başkan yardımcısı olarak katılmadan kısa süre önce bütün ortaklıklarını tasfiye etti. 14 yıllık geçmişi boyunca portföyleri yıllık ortalama yüzde 19,8 kazanırken S&P 500 için bu oran yüzde 5,2’de kalmıştı.

Munger, Berkshire’a katıldığında iki adamın yatırım stratejileri çok farklıydı. Buffett, akıl hocası Benjamin Graham’ın etkisiyle batık da olsa ucuz bulduğu her şirketi satın alıyordu. Bunlardan biri de 1965 yılında satın aldığında batık bir tekstil üreticisi olan Berkshire Hathaway idi.

Berkshire’ın yatırım felsefesini değiştirdi

Buffett, Berkshire’ı yatırım yaptığı sigorta ve diğer şirketlerle holdinge dönüştürürken uygun fiyatlı vasat şirket aramaya  da devam etti. Munger ise gelecekte nakit üretme potansiyeli olan şirketlere yüksek fiyat ödemenin daha makul olduğunu düşünerek bu tür hedeflerin peşine düştü. Ve yıllar süren tartışmalar sonucunda ortağını Berkshire’ı değiştirmeye de ikna etti. Buffett 1988’de “Charlie tarafından muazzam şekilde şekillendirildim” demiş ve eklemişti: “Sadece Ben’i [Graham] dinlemiş olsaydım çok daha fakir olurdum.”

Buffett 2015 yılındaki bir yazısında Munger’in kendisine “Adil işletmeleri harika fiyatlarla satın alma konusunda bildiklerinizi unutun; bunun yerine harika işletmeleri adil fiyatlarla satın alın” dediğini aktarmış, Berkshire’ın “Charlie’nin planına göre inşa edildiğini” dile getirmişti.

Charles Thomas Munger 1924 yılbaşında Nebraska eyaletinin Omaha şehrinde doğdu. Babası avukat, annesi okumaya hevesli bir ev kadınıydı. Michigan Üniversitesi’nde matematik eğitimi alan Munger İkinci Dünya Savaşı sırasında ABD Hava Kuvvetleri’ne katılmak üzere okuldan ayrıldı. Ordu Munger’i termodinamik ve meteoroloji eğitimi için önce New Mexico Üniversitesi ve California Teknoloji Enstitüsü’ne gönderdi. Ardından da hava tahmincisi olarak görev yapması için Alaska’da bir hava üssüne postaladı.

Diploması olmadan hukuk fakültesine girdi

Munger savaştan sonra Harvard Hukuk Fakültesi dekanının onu üniversite diploması olmadan fakülteye kabul etmesini sağladı (ABD’de hukuk eğitimi almak için dört yıllık üniversite bitirme şartı var). Okuldan üstün başarıyla mezun oldu. Babasıyla çalışmak yerine 1962’de birkaç ortağıyla kendi hukuk şirketini kurdu. Munger, Tolles & Olson olarak bilinen şirkette bugün yaklaşık 200 avukat çalışıyor.

Nancy Huggins ile olan ilk evliliği boşanmayla sonuçlandı. İkinci eşi Nancy Barry Borthwick ile 1956 yılında evlendi. Nancy 2010 yılında öldü. Birlikte dört, önceki evliliklerinden de ikişer çocukları oldu.

Munger hayatında birçok trajediyle de karşılaştı. 1955’te oğlu Teddy 9 yaşında lösemiden öldü. Munger daha sonra Pasadena sokaklarında gözyaşları içinde “bir çocuğu santim santim kaybettiğini” hatırlayacaktı. Aradan altmış yılı aşkın süre geçtikten sonra bile oğlunun çektiği acıları hatırladıkça boğazı düğümlenirdi.

1978’de katarakt ameliyatı sırasındaki hata nedeniyle Munger’in bir gözü kör oldu ve gözün ameliyatla alınması gerekti. Munger doktoru suçlamayı reddetti; bu tür operasyonların yüzde 5’inde komplikasyon oluşuyordu çünkü. Her zaman olduğu gibi onun meselesi rakamlardı.

Munger kendi kendine Braille alfabesini öğrendi ama sonra hâlâ okuyabilecek kadar iyi gördüğünü fark etti. Ailesinin ve arkadaşlarının şaşkınlığına rağmen, 90’lı yaşlarının başına kadar arabasını çoğu zaman kendisi kullandı.

Berkshire Hathaway’i yönetecek iki adam 1959 yılında Los Angeles’a taşınmış olan Munger’in memleketinde Buffett’ın da katıldığı bir yemeğe gitmesiyle tanışmıştı.

Buffett’ın büyükbabasının bakkal dükkanında çalışmıştı

Birbirlerinin ismini zaten biliyorlardı: Munger çocukken Buffett’ın büyükbabasının bakkal dükkanında çalışmıştı. Buffett’ın ortaklığındaki ilk yatırımcılardan biri ona para vermiş, çünkü “Bana Charlie Munger’ı hatırlatıyorsun” demişti.

Buffett’ın ilk eşi Susan 1998’de o akşam yemeğini hatırlayarak şunları söyledi: “Bence Warren, Charlie’nin o güne kadar tanıdığı en zeki insan olduğunu hissetti ve bence Charlie de Warren’ın o güne kadar tanıdığı en zeki insan olduğunu hissetmişti.” Anında kaynaştılar ve çok geçmeden ayrılmaz oldular, günde birkaç kez telefonla konuşurlardı.

Munger’in kahramanı merak, yaratıcılık ve zekâsına hayran olduğu ABD kurucularından Benjamin Franklin’di. Sağduyusu, mizah anlayışı, patavatsız açık sözlülüğü ve geleneksel bilgeliği küçümsemesi onu yatırımcılar arasında bir şöhret yaptı. Berkshire genel kurul toplantılarındaki soru-cevap oturumlarında Buffett ayrıntılı paragraflar halinde konuşurken Munger sessizce otururdu. Hayranı olan izleyiciler ise Munger’in şişeden cin çıkarmak için beklediğini bilirdi.

“Kuru üzümle tezeği karıştırırsanız yine tezek olur”

Berkshire’ın 2000 yılı genel kurul toplantısında bir hissedar internet hisselerindeki spekülasyonun ekonomiyi nasıl etkileyeceğini sordu. Buffett yaklaşık 550 kelimeyle cevap verirken Munger “kuru üzümle tezeği karıştırırsanız yine tezek olurlar” diye homurdanmakla yetindi.

2004’teki toplantıda bir hissedar Berkshire’ın yöneticilere ödenecek ücretleri nasıl belirlediğini sorduğunda Buffett beş dakikadan fazla konuştu. Munger ise “ücretlendirme danışmanı tutmaktansa gömleğimin içine engerek yılanı atmayı tercih ederim” dedi.

Dayanıklılığı da olağanüstüydü. Munger’in 95 yaşına geldiği 2019 yılında iki Wall Street Journal muhabiri akşam saat 18.00’de Los Angeles’taki mütevazı evine geldi. Saat 22.00’den sonra birkaç kez muhabirlerden biri ya da her ikisi de ayrılmak için ayağa kalkacak olduğunda Munger onlara oturmalarını işaret etti.

Ağustos 2023’te 99 yaşında ve çoğunlukla tekerlekli sandalyede olan Munger onlarca torunu ve torununun torunu da dahil geniş ailesine israr etti: Onlarca yıldır Minnesota’ya yaptıkları yıllık balık tutma gezisine o yıl o da katılacaktı.  Havacılık ve uzay parçaları üreticisi Glenair’in başkanı olan arkadaşı Peter Kaufman o sıradlarda Munger’in “zihinsel olarak her zamankinden daha iyi” olduğunu söylemişti.

Buffett’ın huysuz yardımcısı olarak kamuoyu önündeki kişiliğinden memnun olan Munger büyük bir servetin de sahibiydi. Stanford Üniversitesi ve Los Angeles’taki Good Samaritan Hastanesi’nden Planned Parenthood’a kadar çeşitli kurumlara bağışta bulundu. Amatör bir mimardı da ve 1950’lerde kendi tasarladığı evde yaşıyordu. Hayatının son dönemlerinde üniversite ve lise kampüsleri için binalar tasarlamayı takıntı haline getirmişti.

Bitcoin için kumar demişti

Munger 2023 yılında 99 yaşındayken Wall Street Journal’da yayınlanan bir yazısında ABD hükümetine bitcoin ve diğer kripto para birimlerini yasaklama çağrısı yapmış, kripto paranın “kasanın neredeyse yüzde 100 avantajlı olduğu bir kumar sözleşmesi” olduğunu yazmıştı. Daha önce de bitcoin’i “pislik faaliyeti” ve “fare zehiri” olarak tanımlamıştı.

Munger’in özlü imajı Buffett’ı gölgede bırakmamak için takındığı rolden ibaretti. Berkshire başkanı ilgi odağı değilken Munger’ın çenesi açılırdı. Arkadaşları ve ailesiyle düzenli olarak bir araya geldiği öğle ve akşam yemeklerinde ve başkanlığını yaptığı küçük medya şirketi Daily Journal’ın yıllık toplantılarında saatlerce konuşurdu.

Birçok arkadaşının belirttiği gibi bir yudum su almak için durakladığında ve başka biri konuşacak olduğunda, diğer konuşmacının sözünü kesmesini önlemek için, yutkunmayı bitirmeden önce buyurgan şekilde işaret parmağını kaldırırdı.

Charlie Munger nasıl başarılı oldu?

Berkshire Hathaway başkan yardımcısı ‘Cuma öğle yemeği kulübünde’ iş dünyası liderlerine verdiği açık sözlü tavsiyeleriyle tanınırdı. İş ve finans dünyası liderleri Charlie Munger’in yüksek ve pembe elmacık kemiklerinin üzerinden kalın gözlüklerinin ardından bakarak dile getirdi fikirleri dinlemek için sık sık Los Angeles’a giderdi.

Haftalık “Cuma öğle yemeği kulübüne” ve periyodik akşam yemeklerine katılanlar çevrimiçi ödeme şirketi Stripe’ın kurucuları John ve Patrick Collison; video oyunu şirketi Activision Blizzard’ın CEO’su Bobby Kotick; San Diego’daki California Üniversitesi’nin rektörü Pradeep Khosla; Oregon’un en büyük kamu hizmeti şirketi Portland General Electric’in CEO’su Maria Pope ve yatırım şirketi Oaktree Capital Management’ın kurucu ortağı Howard Marks gibi insanlardı.

Haftalık öğle yemeği konukları büyük ölçüde kendisinin ve başkan yardımcısı olduğu Berkshire Hathaway’in başarısını açıklamaya yardımcı olduğunu söylediği “zihinsel modeller” hakkında konuşmasını dinlemeye gelirdi. Bu modelleri de şöyle özetlemek mümkün:

‘Ters çevir, her zaman ters çevir’

İkinci Dünya Savaşı sırasında askeri meteorolog olan Munger pilotları neyin güvende tutacağını sormak yerine onları neyin öldürebileceğini düşündü, sonra tüm çabasını kar, buz veya sisi tahmin etmeye odakladı ve diğer her şeyi görmezden geldi.

‘Yetkinlik sınırlarınızı bilin’

Munger sık sık Buffett’la potansiyel yatırımları incelerdi enine boyuna. Anlaşamayınca vazgeçip yola öyle devam ederlerdi.

‘Hataların listesini tutun ve onlardan kaçının’

Munger 25 tür bilişsel hatayı özetleyen “İnsanın Yanlış Yargılama Psikolojisi” adlı uzun bir makale yazmıştı.

‘Çok boyutlu düşünün’

Munger bir avukat olarak müvekkilinin mülkünü cazip kılanın sadece yüzölçümü değil, aynı zamanda rakım değişiklikleri olduğunu fark edip mülkün değerini nasıl iki katından fazla artırdığını anlatmıştı.

‘Üstüne, altına ve hedefe!’

Munger topçu eğitiminde acemilerin isabet sağlamadan önce hedefin önce altına, sonra üstüne ateş ettiğini öğrendiğini söylemişti. Yatırımın değerini de aynı şekilde tahmin etmeye çalışır, kasıtlı olarak aşırı yukarıda, sonra aşırı aşağıda tahmin yapar, ortayı en son bulurdu.

‘Hatalarınızı kucaklayın’

Munger 2017’de “İnsanların tamamen aptal olduklarını kabul etmelerini seviyorum” demişti. “Hatalarım yüzüme vurulursa daha iyi performans göstereceğimi biliyorum. Bu öğrenmek için harika bir numara.”

‘Kendi en sevdiğiniz fikirlerinizi yok edin’

2019’da Journal’a verdiği demeçte bu konuda iyi olmasının “çoğu insandan biraz daha başarılı olmasının nedenlerinden biri” olduğunu söylemişti. “Uzun süre üzerinde çok çalıştığım bir fikri yok edebildiğimde mutlu oluyorum.”

‘Öğrenen bir makine olun’

Munger 2020’de Kaliforniya’da Redlands Üniversitesi’nde bir dinleyiciye “Hepimiz aptalca başlıyoruz ve mantıklı kalmakta zorlanıyoruz, bunun için çalışmaya devam etmelisiniz. Bu da sürekli okumak gerektiriyor ve sadece kendi alanınızda da değil “[Uzmanlaşmayı] hiç sevmedim” demişti: “Alanın tamamı üzerinde gezinmeyi seviyorum.”