Elon Musk’tan şikâyetçi: Ya uzaya gönder ya paramı ver
Yıldızlar arasındaki nükleer fisyon ilk kez kanıtlandı
Bilim insanları, nötron yıldızlarının çarpışmasıyla evrendeki en ağır elementlerin nasıl oluştuğunu birbirine bağlayacak çarpıcı bir kanıt yakaladı. Altın gibi ağır ve değerli elementlerin ortaya çıkışında yıldızların nükleer fisyonu etkili olabilir.
İki nötron yıldızı çarpışında altın gibi ağır ve değerli elementlerin dövülebileceği kadar şiddetli bir güç çıkıyor. Fotoğraf: Matthew Mumpower/Los Alamos Laboratuvarı Bilim insanları ilk kez yıldızlar arasında gerçekleşen nükleer fisyon izlerine rastladı. Bu keşif, nötron yıldızlarının çarpıştığında en ağır elementlerden daha ağır elementler yarattıkları ve bunların nükleer fisyon sayesinde parçalanarak altın gibi elementleri doğurduğu fikrini destekliyor.
Biraz daha baştan alalım. Nükleer fisyon ile nükleer füzyon yazılış itibarıyla birbirine çok benzese de işlem olarak birbirinin tam tersi şeyler. Nükleer füzyon hafif elementlerin daha ağır elementler oluşturmak için birleşmesi anlamına gelirken, nükleer fisyon ağır elementlerin daha hafif elementler oluşturmak için parçalanmasıyla ilgili bir süreç. Nükleer fisyon günümüzdeki nükleer enerji santralleri tarafından enerji üretmek için sıkça başvurulan bir yöntem. Bu senenin en çok konuşulan filmleri arasında yer alan Oppenheimer’da da temel olarak nükleer fisyon işleniyor. Aynı filmde geçen hidrojen bombası ise füzyona dayalı.
Örneğin güneş ve evrendeki bütün yıldızlar enerjilerini füzyonla üretirler. Yani en hafif element olan hidrojen, güneşin içinde birleşerek helyuma dönüşür.
Bu sürecin tersi olan fisyonun şimdiye kadar yıldızlar arasında gerçekleştiği görülmemişti.
Science dergisinde yayınlanan çalışmanın eş yazarları arasında yer alan ve Los Alamos Laboratuvarı’nda çalışan Matthew Mumpower, “Fisyonun evrende de gerçekleştiğini düşünüyorduk ancak bugüne kadar kimse bunu kanıtlayamadı” diyor.
Kuzey Carolina Eyalet Üniversitesi’nden bilim insanı Ian Roederer öncülüğündeki araştırma ekibi, yıldızlardaki elementleri gösteren verileri inceleyerek, nötron yıldızları çarpıştığında ortaya nükleer fisyonun çıkmış olabileceğine dair ilk kanıtı keşfetti. Bu bulgular evrendeki ağır elementlerin nereden geldiği gizeminin çözülmesine de yardımcı olabilir.
Bilim insanları nükleer füzyonun yıldızlar için birincil enerji kaynağı olmasının yanı sıra “en ağırı” demir olmak üzere çeşitli elementleri oluşturan güç olduğunun bilincinde. Ancak altın ve uranyum gibi daha ağır elementler için nükleosentez denen daha gizemli bir durum söz konusu. Bilim insanları bu hem değerli hem nadir ağır elementlerin iki ölü yıldızın çarpışmasıyla oluştuğunu düşünüyordu.
Mumpower ve ekibinin keşfettiği nükleer fisyon kanıtı, bazı yıldızlarda görülen gümüş gibi “hafif ve hassas metallar” ile evropiyum gibi “nadir toprak elementleri” arasındaki bağlantı halinde kendini göstermiş. Bilim insanları, bu element gruplarından biri yükseldiğinde diğer grupta ona karşılık gelen elementin de arttığını söylüyor.
Ayrıca atomik kütleleri 260’tan yüksek olan elementler, kısa süreli de olsa nötron yıldızlarının çarpışması sırasında çevrede olabiliyor. Böylelikle periyodik tablonun “ağır tarafındaki” birçok elementten çok daha ağır elementler ortaya çıkıyor.
Araştırmada 42 yıldız incelendi ve hepsinde periyodik tabloda bulunandan daha ağır elementlerin fisyon ve iki nötron yıldızının çarpışmasının gerçekten de demirden daha ağır elementlerin dövüldüğü yerler olduğu teyit edildi.
Oyunlar ve Bulmacalar