‘Gaz’ etkisi enflasyonu yüzde 40’ın altına çekti

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) mayıs ayı verileri fiyatların artış hızının doğalgaz faturalarının sıfırlanmasının yarattığı ‘gaz etkisi’ ve ana harcama gruplarından giyim ve ayakkabıdaki fiyat artışlarının endekse ‘ılımlı’ şekilde yansıtılması nedeniyle yavaşladığını gösteriyor.  TÜİK’e göre mayısta TÜFE aylık bazda yüzde 0.04 artarken, yıllık enflasyon da yüzde 43,68’den yüzde 39.6’ya geriledi. Tüketici fiyatları mayısta bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 15,26 oranında arttı. Manşet enflasyonda geri çekilme görülürken, geçici fiyat şoklarını dışarıda bırakan ve bir ülkenin fiyat hareketlerinin ana eğilimini yansıtan çekirdek göstergedeki artış dikkat çekti. TÜİK verilerine göre yıllık çekirdek enflasyon yüzde 46,62 olarak kaydedildi. Nisan ayında çekirdek enflasyon yüzde 45,48 olmuştu.

Enflasyonun, hükümetin ücretsiz doğalgaz dağıtımının enflasyon verisi hesaplamasına katılmasıyla aylık yüzde 0.2 düşmesi; yıllık ise yüzde 39.2’ye gerileyerek 17 ayın en düşük seviyesinin gerçekleşmesi bekleniyordu.

TÜİK geçen hafta yaptığı açıklamada, hanelere bir ay boyunca ücretsiz doğalgaz verilmesi nedeniyle enflasyon hesaplamalarında doğalgaz için ‘sıfır fiyat’ yöntemi uygulanacağını, bu sayede genel endeks üzerinde ‘aşağı yönlü kuvvetli bir etki’ beklendiğini bildirmişti.

ENAG enflasyonu yine yüksek

Türkiye fiyat hareketlerini izleyen kuruluşlardan ENAGrup’un Tüketici Fiyat Endeksi (E-TÜFE) Mayıs’ta doğal gaz fiyatının sıfır TL olduğu varsayımıyla yüzde 5,68 arttı. ENAG hesaplamalarına göre, E-TÜFE’nin son 12 aylık artışı yüzde 109,01 olurken, Ocak-Mayıs dönemi enflasyon oranı ise yüzde 38,96 oldu.

İstanbul’un yıllık enflasyonu yüzde 56

Öte yandan İstanbul Ticaret Odası (İTO), 2023 Mayıs ayına ilişkin Ücretliler Geçinme İndeksi ve Toptan Eşya Fiyatları İndeksi verilerini 1 Haziran Perşembe günü açıklamıştı. İstanbul’un mayıs ayında aylık enflasyonu yüzde 1,66, yıllık enflasyonu ise yüzde 56,5 olarak kayıtlara geçmişti.

‘Düşük enflasyon’ böyle avlandı: Merkez TÜİK’i ifşa etti, medya atladı, 10Haber fena yakaladı

Giyim ve ayakkabıdaki artış sınırlı mı yansıtıldı?

Ana harcama grupları itibarıyla 2023 Mayıs ayında bir önceki aya göre en çok düşüş gösteren ana grup yüzde 13.79 ile doğalgazda “sıfır fatura’nın etkilediği konut oldu. Buna karşılık, 2023 Mayıs ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 9,85 ile giyim ve ayakkabı oldu.

En yüksek fiyat artışlarının giyim ve ayakkabı ana  harcama grubunda olması zaten bekleniyordu. Çünkü TÜİK seçimlerden önce enflasyonu 2-3 puan düşük göstermek için icat çıkartarak son dakikada giyim ve ayakkabı harcamaları ana grubunda ‘yazlık ürünlerin endekse giriş ayını nisan ayından mayıs ayına kaydırarak’ bir yöntem değişikliği yapmıştı. Kamuoyu da gizlenen bu değişikliği Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 4 Mayıs’ta yayınladığı “Nisan Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu’ ile öğrendi. Bu kaydırma sonucunda da söz konusu ana harcama grubunda nisan ayı enflasyonu 3.82 gibi düşük bir oranda gerçekleşti. TÜFE’de yüzde 6.42 gibi önemli bir ağırlığa sahip olan giyim ve ayakkabı ana harcama grubundaki düşük enflasyon, nisan ayı tüketici enflasyonunu da olduğundan düşük gösterdi.

Beklenti nisan ayından mayıs ayına kaydırılan yazlık ürünlerdeki fiyat hareketlerinin bu ay düzgün şekilde endekse dahil edilmesiydi. Ancak TÜİK’in giyim ve ayakkabı ana harcama grubunda son iki aydaki fiyat artışlarına bakıldığında bu konuda şüphe uyandırıcı bir görüntü ortaya çıkıyor.

TÜİK giyim ve ayakkabı ana harcama grubunda fiyatların nisanda yüzde 3.82 gibi son 10 yılda olmadığı kadar düşük arttığına hükmetmişti. Yazlık ürünlerin endekse giriş ayını mayıs olarak belirledikten sonra fiyatların biraz daha arttığına karar verip bu kez yüzde 9.85 ile yetinmiş. Yani iki aylık toplam artış yüzde 14.04 olmuş.

Yıllardır İstanbul’da fiyat hareketlerini güvenilir şekilde izleyen ve genelde iktidara yakın kişilerin yönetiminde bulunan İstanbul Ticaret Odası’na göre ise giyim ve ayakkabı ana harcama grubundaki fiyat artışı nisanda yüzde 29.4, mayısta ise yüzde 9.25 olmuş. Yani giyim ve ayakkabı ana harcama grubunda iki aylık fiyat artışı toplam yaklaşık yüzde 40’a ulaşmış. Bu durumda vatandaşın TÜİK Başkanı Dr. Erhan Çetinkaya’ya “Hangisi doğru? Başkan siz nereden giyiniyorsunuz?” diye sorma hakkı da doğuyor.

Bu arada TÜİK’in giyim ve ayakkabı ana harcama grubuyla ilgili başka ilginç verileri de var. TÜİK’e göre çocuk giyiminde fiyatlar yüzde 18.7, erkek giyiminde yüzde 15.51, kadın giyiminde ise yüzde 10.56 artmasına rağmen giyim ve ayakkabı ana harcama grubunda artış nasıl olmuşsa olmuş ve bunların altında gerçekleşmiş.

Giyim ve ayakkabı yıl bazında da en az artmış

Giyim ve ayakkabı mayısta yüzde 19.49 ile bir önceki yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana harcama grubu olmuş. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 68,98 ile lokanta ve oteller oldu.

Patates zam şampiyonu

TÜİK’e göre mayıs ayının zam şampiyonu yumrulu bitkilerden patates olmuş. Yeni ürünün piyasaya çıktığı patateste mayıs ayında fiyat artışı yüzde 37 olmuş. Mayıs ayında fiyatların en çok düştüğü ürün de şehir gazı ve doğal. Yüzde 100’lük fiyat düşüşünün olduğu bu ürünleri yüzde 17.72 ile sebze izliyor.

TÜFE ile ÜFE arasındaki makas kapandı

TÜİK’e göre Yİ-ÜFE (2003=100) 2023 yılı Mayıs ayında bir önceki aya göre yüzde 0,65, bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 7,81, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 40,76 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 95,80 arttı. Bu da TÜFE ile ÜFE arasındaki makasın kapandığını gösteriyor.

Hangi grup ne kadar etki yaptı?

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı yayınladığı enflasyon notunda doğalgazdaki ‘sıfır fiyat’ nedeniyle yüzde 13,79 oranında azalan Konut grubu fiyatlarının mayıs ayı enflasyonunun temel belirleyicisi olduğunu belirtti. Grubun enflasyona katkısı eksi 2,09 puan olarak gerçekleşti. Bilgi notunda şu görüşlere yer verildi:

-Yüzde 7,10 oranında artan Lokanta ve Oteller grubu fiyatları Mayıs ayı enflasyonunun diğer temel belirleyicilerinden biri oldu. Grubun enflasyona katkısı 0,61 puan olarak kaydedildi.

-Yüzde 9,85 oranında artan Giyim ve Ayakkabı grubu fiyatları Mayıs ayı enflasyonunun temel belirleyicilerinden bir diğeri oldu. Grubun enflasyona katkısı 0,54 puan olarak gerçekleşti.

-Yıllık enflasyona en büyük etki 13,64 puanla Gıda ve Alkolsüz İçecekler, 5,13 puanla Lokanta ve Oteller ile 4,07 puanla Ulaştırma gruplarından geldi.