Cop28’de tuhaf tartışma: Zirve başkanı ‘bizim fosil yakıtımız zararsız’ diyor

Dünyanın en büyük petrol ihracatçılarından Birleşik Arap Emirlikleri’nin Dubai kentinde geçen hafta başlayan Cop28 iklim zirvesine fosil yakıt tartışması damga vurdu. Yaklaşık 30 yıldır neredeyse her sene düzenlenen Cop28’de esas amaç 2015 yılında imzalanan Paris Anlaşması uyarınca küresel ısınmayı sanayi öncesi döneme göre 1.5 dereceyle sınırlandırma hedefine nasıl ulaşılabileceğini tartışmak, bir sene boyunca ne gibi önlemler alındığının değerlendirmek ve mevcut durumdan bahsetmek. Küresel ısınmayı 1.5 dereceyle sınırlandırmak için iklim krizinin başlıca sorumluları kömür, petrol ve doğalgaz gibi fosil yakıtları kademeli olarak terk etmek.

Ancak bu seneki görüşmelerde anlaşmaya varılamayan konuların başında tam da bu var; fosil yakıtların terk edilmesi. 70 binden fazla kişinin katıldığı zirvede hakim düşünce tüm fosil yakıtların kademeli olarak kullanımdan kalkması yönünde. Ne var ki bu hakim görüşe karşı çıkanlar da var ve bunların başında bu seneki Cop zirvesine başkanlık yapan Sultan Al Jaber geliyor. Al Jaber bu konudaki düşüncelerini “Küresel ısınmayı 1.5 derece ile sınırlandırmak için fosil yakıtların kademeli olarak terk edilmesi gerektiğini gösteren ne bir bilim var ne de senaryo” diyerek açıklıyor.

Al Jaber bunları birkaç hafta önce, 21 Kasım’da canlı yayınlanan çevrimiçi bir etkinlikte Elders’ın başkanı ve BM’nin eski iklim değişikliği özel temsilcisi Mary Robinson’un sorularını yanıtlarken söylemişti. Robinson’un “Şirketinizin gelecekte çok daha fazla fosil yakıt yatırımı yapacağını okudum” sözlerine karşılık Al Jaber “Önyargılı ve yanlış yayın yapan kendi medyanızı okuyorsunuz sadece. Lütfen bana sürdürülebilir sosyoekonomik kalkınma imkanı veren fosil yakıtların dünyayı mağara çağına geri götürmeden kademeli olarak kullanımdan nasıl kaldırılabileceğinin yol haritasını gösterin” yanıtı vermişti.

Al Jaber “Birilerini hedef göstererek ya da dünyada halihazırda yaşanan kutuplaşma ve bölünmeye katkıda bulunarak iklim sorununun çözümüne yardımcı olabileceğinizi sanmıyorum. Bana çözüm gösterin, hedef göstermeyin” diyerek devam etmişti.

Al Jaber sözlerinin devamında “Bana göre fosil yakıtların kademeli olarak azaltılması ve tedavülden kaldırılması kaçınılmaz. Ancak bu konuda çok ciddi ve pragmatik davranmak gerekiyor. İzin verin açıklayayım. Dünya enerji kaynaklarına ihtiyaç duymaya devam edecek. BAE dünyada petrol ve gaz kaynaklarını karbonsuzlaştıran tek ülke. En düşük karbon yoğunluğu bizde” dedi. Ne var ki Al Jaber’in bahsettiği düşük karbon yoğunluğu fosil yakıtları çıkarırken ortaya çıkan salımla alakalı; yakarken ortaya çıkan daha büyük salımla değil.

Ancak bu tepki çoğu kişiye tuhaf gelmedi zira Al Jaber zaten Birleşik Arap Emirlikleri’nin devlete bağlı petrol şirketi Adnoc’un CEO’su. Dolayısıyla tersini savunması zaten kendi işine son vermesi anlamına geliyor. Pek çok insan Al Jaber’in zirve başkanlığına bu sebeple karşı çıkarken Adnoc CEO’su çevre konularına fosil yakıt şirketlerinin yöneticilerinin de katılmasıyla daha sağlıklı sonuçlar elde edilebileceğini savunuyordu.

Bilim insanları iklim zirvesinde böyle yorumların dile gelmesini “inanılmaz endişe verici” buldu, bunun “iklim krizinin inkarına kadar varabileceğini söyledi. Ayrıca bu sözler Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterrres’in ilk günkü açıklamalarıyla da çelişiyor. Guterres cuma günü liderler zirvesinin açılışında “Bilim açık: 1.5 derece sınırı ancak fosil yakıtları yakmayı tamamen bırakırsak mümkün. Azaltmak değil, hafifletmek değil. Net bir zaman çerçevesi ile kademeli olarak durdurmak” demişti.

Cop28’in ilk gününden inciler: Kayıp ve zarar fonunda anlaşma sağlandı

Climate Analytics’in CEO’su Bill Hare “Bu sıra dışı, endişe verici ve kavgacı türde bir görüş alışverişi. ‘İnsanlığı mağara çağına götürme’ lafı fosil yakıt sektörünün en eski benzetmelerinden. İklim inkarına kadar varır bu söylem. Al Jaber yol haritası istiyor. Bunu kendine dert edinen herkes Uluslararası Atom Ajansı’nın son gaz salımını sıfırlama senaryosunu okuyabilir. Orada fosil yakıt kullanmaya devam edilemeyeceği söyleniyor” dedi.

İklim Krizi Danışma Grubu başkanı Prof. David King “Cop28 başkanının fosil yakıtların kullanımını savunduğunu duymak son derece endişe verici ve şaşırtıcı. Küresel ısınmayı 1.5 derece ile sınırlandırmak için karbon salımını hızla azaltmamız ve en geç 2035 yılına kadar fosil yakıt kullanımını kademeli olarak durdurmamız gerektiği yadsınamaz bir gerçek. Aksi takdirde insanlığı yönetemeyeceğimiz bir gelecek bekliyor” sözleriyle Al Jaber’e tepki gösterdi.

Cop28 sözcüsü ise bilim insanlarından gelen tepkinin ardından “1.5 derece senaryolarında fosil yakıtların enerji sisteminde küçük de olsa rol oynaması gerekeceği açıkça belirtiliyor. Cop başkanı Al Jaber de bilimden ve önde gelen iklim uzmanlarından alıntı yapıyordu” savunması yaptı.

Al Jaber’in konuşması sırasında petrol ve gaz sektörünün sera gazı salımlarıyla mücadele etmesi gerektiğini söylediğini dile getiren sözcü Cop başkanına yapılan eleştirilerin “somut başarıları baltalama” çalışmasının bir parçası olduğunu iddia etti. Cop28 zirvesinin başından bu yana kayıp ve zarar fonu için yaklaşık 700 milyon dolarlık bir fon oluşturulması, iklim çözümleri için 30 milyar dolarlık bir fon oluşturulması, 51 petrol şirketinin karbon salımını bırakma hedeflerini kabul etmesi ve 119 ülkenin yenilenebilir enerjiyi üç katına çıkarma sözü vermesi gibi birtakım başarılar elde edildi.

Cop28’de üçüncü gün: Ülkelerden yenilenebilir enerji sözü, liderlerden Gazze mesajı