Dünyayı Covid-19’dan çıkaran şirket Pfizer, salgın sonrası zorlanmaya başladı

2020 yılının başında patlayan Covid- 19 salgını Pfizer, BioNTech ve Moderna gibi ilaç üreticilerinin yıldızını parlattı. Çok kısa süre içinde geliştirdikleri aşı sayesinde satışları ve karları arttı. Hisse senetlerinin fiyatları uçtu. Hayatımızı alt üst eden bir hastalığın etkisiz bırakılmasında önemli rol oynamışlardı ve bundan sonra benzer salgınlara karşı ilaç geliştirme konusunda en önlerdeydiler. Üstüne üstlük hastalık hayatımızdan tamamen çıkıp gitmeyeceğine ve her yıl milyonlarca insan tıpkı grip aşısı gibi her yıl Covid- 19 aşısı olacağına göre bu şirketler için hayat çok iyi olacaktı.

Covid- 19 bittiğinde ya da en azından eskisi kadar tehlikeli olmaktan çıktığında işlerin pek de beklendiği gibi gitmediği görüldü. Aşıya talep neredeyse yok denecek kadar azalmış, yapılmakta olan yatırımlar düşen satışlar ve kârlar nedeniyle şirketler için yük olmaya başlamıştı. Covid- 19 ile savaşın öncülerinin hemen hemen her çeyrekte zarar ettikleri ve hisse senetlerinin değer kaybettikleri görüldü. The Wall Street Journal da haberinde dünyanın en büyük ilaç üreticilerinden Covid- 19 sonrasına ilişkin tutmayan tahminlerini ve bunun şirket üzerindeki olumsuz sonuçlarını anlattı:

“Ekim ayında Pfızer İcra Kurulu Başkanı Albert Bourla ve Covid- 19 sayesinde herkesin adını öğrendiği dev ilaç üreticisinin diğer yöneticileri bir şirket toplantısı için sahneye çıktıklarında dünyanın dört bir yanındaki binlerce şirket çalışanı önlerindeki bilgisayar ekranlarından onları izliyordu.

Pfizer birkaç gün önce işten çıkarmalar da dahil olmak üzere 3,5 milyar dolarlık bir maliyet azaltma çabasına giriştiğini duyurmuştu. Bourla ve diğer yöneticiler çıktıkları sahnede şirketin büyüme için pozisyonlandığını anlattılar.

Bu açıklamaların ardından şirketin açık bıraktığı videonun sohbet odasına mesajlar yazılmaya başladı. Bir çalışan “Gelecek parlak… ama kovulabilirsiniz” diye yazdı. Bir başka mesajda ise “Çöplük yangınları [her zaman] parlaktır” yazıyordu.

Pfizer kısa süre öncesine kadar en beğenilen şirketler arasındaydı. Rekor sayılabilecek kadar kısa sürede Covid-19’a karşı koruma sağlayan bir aşı ve ardından kötü enfeksiyonları önleyen bir ilaç üreten şirketti. Bu ürünler Pfizer’in cirosunu 100 milyar doların üzerine çıkardı. Çalışanların havalarından geçilmiyordu.

Şirketin hisseleri bu haftayı on yıldan uzun sürenin en düşük değeriyle kapatırken, piyasada değeri de yılbaşındaki 287,6 milyar dolardan 151,1 milyar dolara geriledi. Şirket bazı Ar-Ge programlarını durduruyor ve çalışanları işten çıkartıyor. Mevcut ve eski çalışanlara göre moraller bozuldu.

İlaç üreticisinin bu kadar hızlı irtifa kaybının nedeni yanlış adımlarının ve Amerikan halkının davranışlarını yanlış okumasının bir araya gelmesi. Pfizer pandemi ürünleri için gelecekteki talebi olduğundan fazla tahmin etti. Covid-19 krizi yatıştıktan sonra, satışlar şirketin beklediğinden daha hızlı düştü. Wall Street analistleri bu hızlı düşüşü tahmin etmişti. Pfizer’in diğer ürünleri, ne kadar umut verici olursa olsun satışlardaki ve bilançodaki açığı kapatamadı.

Ancak Pfizer, hayal kırıklığı yaratan Covid-19 satışları konusunda yalnız değil. Moderna da ürettiği aşının satışlarında keskin bir düşüşle karşı karşıya kaldı. Pfizer, çok satan ürünlerinin rekabetle karşı karşıya kalması nedeniyle yeni satışlar bulması gerekeceğini tahmin ediyordu ve bu da şirketi yeni ürünler geliştirmeye ve başkalarını satın almaya sevk etti.

Bir Pfizer sözcüsü, “Pfizer, gelecekte büyümesini ve kârlılığını sağlamak için işletme genelinde maliyetlerini yeniden gözden geçirmek için kapsamlı bir çalışma başlattı” dedi. Sözcüye göre ne yazık ki, bu çalışmadan Pfizer’in hafife almadığı çalışanları ve onların işleri etkileniyor. Bu nedenle zorlu süreci atlatırken, etkilenen çalışma arkadaşlarına hak ettikleri kaynakları ve şefkati sağlamaya odaklanılmış bulunuyor.

Şirket, bu yıl dokuz yeni ilaç ve aşı onayı da dahil olmak üzere satışları artıracak yeni ürünler piyasaya sürdüğünü ve daha fazla gelir getirebilecek güçlü bir ilaç hattına sahip olduğunu söylüyor.

Pfizer ayrıca, Perşembe günü tamamladığı kanser ilacı üreticisi Seagen’in de aralarında bulunduğu yeni şirket alımlarının 2030 yılına kadar 25 milyar dolar ek satış geliri yaratmasını bekliyor.

Amerikalı dev ilaç şirketi Pfizer’in talihi Covid-19 salgınının bitişiyle dönmüş görünüyor. Aşıyı Alman ortağı BioNTech ile birlikte geliştirmiş olsa da dünyada pek çok insan aşıyı Pfizer adıyla anıyordu.

Şirket, aşısı sayesinde ekonomilerin yeniden açılmasını ve çocukların okula dönmesini sağlayan bir isim olarak dünyanın zirvesindeydi. Pfizer, bilimsel zaferi, program üzerinde çalışan bilim insanlarını Covid-19 araştırma ekibinin üyeleri olarak tanımlayan hatıra ceketleri dağıtarak kutlamıştı.

Aşı 2021’de ve ardından da 2022’de 36 milyar dolarlık yıllık satış rakamıyla reçeteli ilaçlar arasında bir rekorun sahibi olmuştu. Geçen yıl, aşının yanı sıra Covid-19 ilacı Paxlovid de Pfizer’in satışlarında 100 milyar doları geçmesini sağlarken şirketin piyasa değerini de yükseltmişti.

Gelecek parlak görünüyordu. Pfizer, Wall Street’i yıllar boyunca aşının grip aşısınınkine benzer bir trendi olacağına ve bu nedenle her yıl tahmin edilebilir bir gelir getireceğine ikna ederek Covid yatırımlarına başladı.

Pfizer, gelecekteki Covid-19 ürünlerini piyasaya çıkartabileceği çok sayıda program başlattı. 2023 yılı için beklentisini yüksek tutarak Wall Street’e Paxlovid satışlarından 8, aşıdan da 13,5 milyar dolar beklediğini söyledi. Tahminleri koronavirüs, grip ve diğer solunum yolu hastalıklarının enfeksiyon ve aşılama oranlarına dayanıyordu. Ancak tahminleri çoğu analistin beklentilerinin üzerindeydi. Ardından şirketin Covid-19 tehdidi azaldıktan sonraki talebi yanlış tahmin ettiği ortaya çıktı. Daha önce aşı olan pek çok kişi artık aşıyla korunmaya ihtiyaç duymuyordu. Bir kısmı ise aşı yaptırmaktan yorulmuştu. Aşılar aynı zamanda siyasi bir konu haline de gelmişti.

Centers for Disease Control and Prevention’a göre, ABD’de 18 yaş ve üzeri kişilerin yalnızca yüzde 17’si en son takviye aşılardan birini yaptırdı. Devlet Paxlovid kullanımındaki büyük düşüş nedeniyle elinde kalan milyonlarca hapı Pfizer’e iade etti.

Şirket 2023 yılında Covid-19 aşısı ve ilacı satışlarından 12,5 milyar dolar, 2024 yılında ise 8 milyar dolar bekliyor. 2022’de Covid-19 aşısının satışından 18,4 milyar dolar elde eden Moderna, bu yıl bu rakamın 6 milyar dolar olmasını bekliyor.

Pfizer’in pandemi başarısı, bazı açılardan şirketin gelmekte olduğunu bildiği hesaplaşmayı gizlemişti. Yöneticiler, en çok satan ilaçlardan bazılarının yaşlandığı ve patent korumasının sonuna yaklaştığı, daha düşük fiyatlı jenerik ilaçların bunlarla rekabet edebileceği konusunda uyarıyordu.

Şirket, patent koruması bulunmayan işler ve tüketici sağlığı işletmeleri gibi sabit gelir getiren ancak hızlı büyümeyen bölümleri elden çıkardığı için satışları aradaki farkı kapatabilecek yeni ürünler bulmak zorundaydı

Bourla ve diğer yöneticiler, yeni ve satışları daha hızlı artan ilaçların gelmekte olduğundan bahsediyorlar. Comirnaty adlı Covid-19 aşısının ve Paxlovid adlı Covid ilacının canlı satışları, Pfizer yeni ilaçların testlerden geçmesini ve piyasaya sürülmesini beklerken boşluğu doldurmasına yardımcı oldu.

Hisse yılbaşından buyana yüzde 48 düştü

Ancak Covid-19 ürünlerinin hızlı düşüşü Pfizer’in parlak günlerini aniden sona erdirdi. Yatırımcılar özellikle Ekim ayında Covid aşısı ve ilacıyla, tüm şirket için 2023 satış tahminlerini düşürdüğünde Pfizer’i cezalandırdı.

Hisse senedi kısa süre önce, Pfizer’in hızla büyüyen zayıflama ilacı pazarına girmesini sağlayacak deneysel bir zayıflama hapının hayal kırıklığı yaratan çalışma sonuçlarını yayınlamasıyla da düştü. Pfizer hisse fiyatı Cuma gününü 26,63 dolardan kapattı. Yılbaşından buyana hissedeki değer kaybı ise yüzde 48’i geçti. Piyasa değerindeki bu düşüş, 2004’teki 67 milyar dolarlık bir önceki rekor yıllık kaybı geride bırakarak zirve yaptı.

Pfizer’i koronavirüsle mücadelede hızlı hareket etmeye zorladığı için dünya çapında takdir edilen Bourla, şimdi Wall Street’in şirketin satış tahminleri, yeni ilaçları geliştirme ve piyasaya sürme kabiliyetiyle ilgili endişelerini gidermeye çalışıyor.

Bourla analistleri ikna edemedi

İcra Kurulu Başkanı Albert Bourla, Pfizer’in çarşamba günü 2024 beklentilerini açıklamasının ardından, şirketin tahminlerinde muhafazakâr bir yaklaşım benimsediğini ve satışları artırmak için adımlar attığını söyledi. Bourla “Belirsizliği gidermeye ve netlik sağlamaya çok odaklandık. Pfizer’in işi, güçlü gelir getirebileceğine inandığımız birçok sıradaki satın alınmış ve piyasaya sürülmesi beklenen ürünlerle sağlamdır” dedi.

Ancak analistlerin bu konuda şüphesi var. JPMorgan Chase analistleri, paylaştıkları bilgi notunda “Konuşmalarımıza dayanarak, yatırımcıların daha fazla netlik ortaya çıkıncaya kadar hikayeyi hazmetmede zorlanacaklarını düşünüyoruz” dedi. Bourla’nın işaret ettiği yeni büyüme kaynakları arasında Pfizer’in 43 milyar dolara satın aldığı kanser ilacı geliştiren biyoteknoloji şirketi Seagen de bulunuyor.

‘Neden bina sayısını azaltmıyorsunuz?’

Yöneticiler, anlaşmanın Pfizer’in portföyüne büyük satış potansiyeline sahip son teknoloji kanser ilaçları ve teknoloji eklediğini belirtiyor. Bourla, şirketi yeniden yapılandırarak ayrı bir kanser ilacı bölümü oluşturdu ve analistlere bunun de güçlü performansı arttıracağını teşvik edeceğini söyledi.

Bourla milyarlarca dolarlık maliyet düşürme programını başlattıktan sonra çalışanlar arasında moral sorunlarıyla da karşı karşıya kaldı. Çalışanlardan biri 17 Ekim’deki toplantıda “Neden inanılmaz buluşların arkasındaki işgücü yerine bina sayısını azaltmıyorsunuz?” diye sordu.

Devlete, Pfizer’e ve haberlere göre şirketin dünya genelindeki toplam 83.000 çalışanından 2,000’den fazlası işlerini kaybetti. İşten atılanlar arasında Michigan ve İrlanda’da üretimde çalışanlar, Kalifornia’da kanser konusunda çalışan bilim insanlarıyla, New York, Connecticut eyaletleriyle ve İngiltere’deki araştırmacılar da bulunuyor.

15 dakikalık toplantılar tehlike işareti

Pfizer ikinci nesil Covid-19 ve toksin üreten bağırsak bakterilerine karşı aşı araştırma programlarına kaynak aktarmaya ara verdi veya bu programlardan vazgeçti.

Pfizer’in başka tesislerinde çalışanlar da sıranın kendilerine geleceğinden endişe ediyor. Çalışanların işten çıkarmaları öngörmek için kullandıkları taktiklerden biri de yöneticilerinin takvimlerini izlemek. Takvimlerin amirlerinin kötü haberi paylaşmak için gerekli 15 dakikalık toplantılarla dolmaya başladığını gördüklerinde işten atılmaların geldiğini anlıyorlar.