Retro ile tanışın: Klonlanmış ilk rhesus maymunu ve çok sağlıklı

Retro’ya merhaba deyin. Kendisi 16 Temmuz 2020’de doğan klonlanmış bir rhesus maymunu. Nature Communications dergisinde salı günü yayınlanan ve Retro’nun nasıl yaratıldığını anlatan çalışmanın yazarlarından Falong Lu, Retro’nun şu anda iki yaşından büyük olduğunu ve giderek daha iyi ve güçlü hale geldiğini söylüyor. Bilim insanlarının başarıyla klonlayabildiği yalnızca ikinci primat Retro. Aynı araştırmacı ekip 2018 yılında bugün hâlâ hayatta olan iki sinomolgus maymunu klonladıklarını duyurmuştu.

Klonlanan ilk memeli olan ve muhtemelen tüm dünyanın haberdar olduğu koyun Dolly’yi de bu vesileyle hatırlamış olalım. 1996 yılında SCNT de denen somatik hücre çekirdeği transferi yöntemiyle sperm ya da yumurtadan olmayan somatik hücre çekirdeği, çekirdeği çıkarılmış yumurtayla birleştirilmiş ve ortaya Dolly çıkmıştı.

O zamandan bu yana bilim insanları domuz, inek, at ve köpek dahil pek çok memeli türünü klonladı. Ama taşıyıcı annelere transfer edilen embriyoların yalnızca küçük bir kısmı canlı yavrularla sonuçlandı. Çin Bilimler Akademisi’ne bağlı Guangzhou Biyotıp ve Sağlık Enstitüsü’nde baş araştırmacı olan Miguel Esteban “Dolly’den sonra pek çok memeli türünün klonlanmasıyla bir bakıma çok ilerleme kaydettik, ama gerçek şu ki verimsizlik hâlâ büyük bir sorun teşkil ediyor” diyor.

Çinli araştırmacıların bulduğu yeni yöntem

Çinli araştırmacılar sinomolgus maymunları üzerindeki araştırmalarında SCNT’nin değiştirilmiş bir versiyonunu kullandı ve rhesus maymunu klonlarken bu tekniği daha da geliştirdi. Peki bu süreçte neler yaşadılar?

Öncelikle yüzlerce klonlama girişimleri başarısız olmuş. Bu başarısız deneylerde erkenden klonlanan embriyolarda plasentayı oluşturan dış zarın gelişmediğini fark etmişler. Bu sorunu çözmek için klonlanmış iç hücrelerin klonlanmamış embriyoya yerleştirilmesi ve hücre içi kitle transplantasyonu denen bir işlem yapılmış. Böylelikle klon normal şekilde gelişebilmiş. Zhong Zhong ve Hua Hua adındaki klonlanmış ilk iki maymun şu anda altı yaşını geçti ve diğer sinomolgus maymunlarıyla mutlu mesut yaşıyorlar. Lu araştırmacıların şu ana kadar klonlanmış maymunların yaşam süreleri hakkında bir sınır kestiremediğini söylüyor.

Ekip daha sonra yeni tekniği kullanarak yeniden yapılandırılmış 113 rhesus maymunu embriyosu oluşturmuş. Bunlardan 11’ini yedi taşıyıcı anneye naklederek iki gebelik oluşmasını sağlamışlar. Hamile taşıyıcı annelerden biri, iki yıldan uzun süredir hayatta olan Retro adında sağlıklı bir rhesus maymunu doğurmuş. Diğer taşıyıcı annenin ikizleri ise gebeliğin 106’ıncı gününde ölmüş.

Çin Bilimler Akademisi Moleküler Gelişim Biyolojisi devlet laboratuvarları ve Genetik ve Gelişim Biyolojisi Enstitüsü araştırmacısı Lu “Canlı ve sağlıklı ilk rhesus maymununu klonladık. Bu işlemde normal döllenmiş embriyolara kıyasla verim çok daha düşük olsa da imkansızı mümkün hale getiren büyük bir adım attık. Daha henüz ikinci canlı doğumu gerçekleştiremedik” diyor. Gerçi yöntemin SCNT’den daha düşük verimliliğe sahip olduğunu düşünenler de yok değil.

Tabii hayvanların klonlanmasına ilişkin birtakım endişeler de var. Mesela İngiltere Kraliyet Hayvanlara Zulmü Önleme Derneği bu süreçte hayvanların canını acıtacak prosedürler uygulanabildiğini ve ölüme kadar giden ciddi başarısızlıklar olduğunu söylüyor. Karşı görüşteki araştırmacılar ise çalışmaların insana en yakın canlı türü primatlar üstünde yapılmasının biyomedikal araştırmaları hızlandırmaya yardımcı olabileceğini söylüyor.

10’ca bilim arasından: İlk kez domuz embriyosunda çoğunluğu insan hücresinden oluşan böbrek üretildi