Yumurta fiyatları neden artıyor ve artacak? Cevaplar burada

Yumurta fiyatları son zamanlarda hem üreticilerin hem de tüketicilerin gündeminde olan bir konu. Yumurta, insan beslenmesinde mükemmel bir gıda olmasının yanı sıra hayvancılık sektörünün de önemli bir parçası.

Bu makalede yumurta fiyatlarını etkileyen faktörleri, Türkiye’nin yumurta üretimi ve tüketimi durumunu ve gelecek beklentilerini inceleyeceğiz.

Yumurta neden önemli bir gıda? Bu sorunun cevabını, Tarım ve Orman Bakanlığı Hayvancılık Genel Müdürlüğü’nün yayınlarından bir alıntı ile verelim:

“İnsan beslenmesinde mükemmel bir gıda olan yumurta, anne sütünden sonra insanın ihtiyacı olan tüm besin ögelerini bulunduran tek besin kaynağıdır. Yeni bir yaşamın özü olduğu düşünülecek olursa, besleyici değerinin yüksek olması hiç de şaşırtıcı değildir. Yumurta tüm besinler içerisinde en değerli proteini içermektedir. Sindirilebilirliği yüksektir, tamamına yakını vücut tarafından kullanılmakta ve vücut proteinlerine dönüşebilmektedir. Yumurta başlıca, A, D, E ve B grubu vitaminler olmak üzere diğer vitaminleri de önemli oranda içermektedir.”

Yumurta, insan sağlığı için bu kadar faydalı bir gıda olduğuna göre, başta çocuklarımız olmak üzere hepimizin yeterli miktarda yumurta tüketmesi gerektiğini söylemek yanlış olmaz.
Peki ülkemizde yumurta üretimi ve tüketimi nasıl? Hepimiz eşit oranda yumurta alabiliyor muyuz?

Türkiye’nin yumurta üretimi, nüfus artışına paralel olarak her geçen yıl artıyor. Aşağıdaki grafikte, 2000-2023 yılları arasında kişi başına yumurta üretimi arasındaki ilişki görülüyor.

Not: TÜİK verilerinden derlenerek hesaplanmıştır.

Bu çalışmaya göre, ülkemizde yumurta tüketimi 2000 yılında kişi başına yıllık 208 adet iken sonraki yıllarda düşüş eğilimine girmiş ve 2019 yılından itibaren tekrar artışa geçerek 2020 yılında 200 adede çıkmış. 2023 yılı verileri belli değil ama yine kişi başına 200 yumurta seviyesinde olacağını ifade edebilirim. Ancak bu yükselişe rağmen ülkemizde bulunan sığınmacılar ve her yıl misafir ettiğimiz yaklaşık 50 milyon turisti dikkate aldığımızda yurttaşlarımız açısından kişi başına düşen yumurta tüketiminin hâlâ düşük olduğu da bir gerçek.

2000 yılında ülke nüfusu 64,7 milyon kişi iken yumurta üretimi 13,5 milyar adet idi. Yumurta üretimi 2023 yılında tahmini 20,6 milyar adet ile tarihinin en yüksek seviyesine ulaşacak.

2000 yılından bugüne yumurta üretimi yüzde 52 artarken nüfus artışı yüzde 33 oranında kaldı. Bu, üretim artışının nüfus artışının önünde olduğunu gösteriyor. Ancak bu durum daha çok yumurta tükettiğimiz anlamına gelmiyor. Çünkü son 5 yılda üretilen yumurtaların ortalama 3 milyar adedi ihraç ediliyor. Ayrıca 2006 yılında ülkemizde kuş gribi vakası görülene kadar köylerde herkesin kendine ait tavuklarından yumurta ve tavuk eti ihtiyacını karşıladığını düşünürsek, o yıllarda insanımızın daha çok yumurta tükettiğini söyleyebilirim.

Bu bağlamda, şu soruyu sormak gerekiyor: 2024 yılında yumurta fiyatları ne olacak?

Ülkemizin yumurta üretiminde problem olmamasına rağmen, artan maliyetler yumurta fiyatlarına zam olarak yansıyor. Hatırlarsanız Rekabet Kurulu Mayıs 2022 yılında yumurta sektörüne yönelik olarak fiyat tespiti, bölge paylaşımı ve arz miktarının kısıtlandığı iddialarıyla iki ayrı soruşturma başlatmıştı. Sonuç olarak, 14 teşebbüs soruşturma sürecinde uzlaşma talebinde bulunmuş ve 26 teşebbüsün yumurta fiyatlarını birlikte belirledikleri ve yumurta satışı yaptıkları bölgeleri paylaştıkları tespit edilerek 98 milyon lira para ceza uygulanmıştı.

Yumurta üreticilerine soruşturma

Bizde bunlar olurken, Özbekistan ve Rusya’da yumurta krizi ortaya çıkmış ve Rusya, Türkiye, Azerbaycan ve Hindistan gibi ülkelerden yumurta ithal ederek yumurta fiyatlarını aşağıya çekmeye çalışmıştı. Rusya’da gıda amaçlı yumurta ithalatının etkisiyle, ocak ayında yumurta fiyatları yüzde 3 civarında düşmüştü.

Türkiye, 23 Kasım’da başlayan süreçte, Rusya’ya 18 Ocak 2024 itibarıyla 1,2 milyon adet yumurta satmıştı.

Bu satış rakamı bizim yumurta fiyatlarını etkilemez ancak yumurta fiyatlarını düşürmek için, ısınma, elektrik, su temini, su arıtma gibi giderlerin karşılanması gerekiyor. Ayrıca perakende yumurta satışında ticari kâr marjını yüzde 5-10 ile sınırlandırarak, marketlerin en geç 10 gün içinde yumurta üreticilerine ödeme yapmasını sağlayacak uygulamaların hayata geçirilmesi şart.

Daha pandeminin etkilerini üzerimizden atamamışken, çocuklarımızın günde en az bir yumurta tüketerek sağlıklı büyümelerini istiyorsak yumurta fiyatlarını düşürmek zorundayız. Mevcut uygulamalar devam ederse şu anda ortalama 5 lira olan yumurta fiyatları çok yakında 6 lira da olur, 7 lira da.

Hem üretimi artırırken hem tüketemezsek sektör zarar görür. Yumurta üreten ve satanlar fiyatları makul seviyeye çekmeye çalışarak sektörün devamlılığını sağlasalar ne güzel olur.

Rusya’nın yumurta krizini Türkiye çözecek