Türkiye perşembe günü ya meydanlar koştu ya da televizyon ekranlarına kilitlendi, kimileri de SpaceX’in canlı yayınını açtı. Sebebi Alper Gezeravcı’nın Uluslararası Uzay İstasyonu’na gidecek olmasıydı. Uzaya çıkan ilk Türk astronot oldu Gezeravcı. Uzay istasyonunda 14 gün boyunca 13 deney yapacak. Ancak bir tartışmadır yürüdü, neden uçuşta yer alan astronotların uzay istasyonuna gidişi için para ödemek gerekmişti?
Gezeravcı uzay istasyonuna Axiom Mission 3 kapsamında gitti. Axiom Space şirketi kişileri belli bir ücret karşılığında uzaya götüren ve esas amacı gelecekteki uzay turizmine öncülük etmek olan bir şirket. Şirket 2018 yılında koltuk başı 55 milyon dolar (1.6 milyar TL) talep ediyordu. Şirket bu son uçuşta ne kadar para istediğini açıklamadı, ancak New York Times’da yer alan habere göre İsveç tarafı Avrupa Uzay Ajansı adına uçuşa katılan İsveçli Marcus Wandt için 43 milyon dolar ödedi. Fiyata astronotun uzay istasyonuna götürülmesinden dünyaya getirilmesine kadar her şey dahil.
Bununla birlikte Gezeravcı ve yanındaki İtalyan Hava Kuvvetleri’nden Pilot Walter Villadei ile Avrupa Uzay Ajansı adına uçuşa katılan İsveçli Marcus Wandt’ın uçuşları Axiom’un önceki uçuşlarından farklı. Bir kere uçuşta yer alan astronotların hiçbiri zengin uzay turistleri değildi. İtalya, İsveç ve Türkiye’nin uzay yolcuları bizzat devletin desteğiyle Uluslararası Uzay İstasyonu’na gönderilmişti. Uçuşa kaptanlık eden eski NASA astronotu Michael López-Alegría NASA’nın özel astronot görevlerinde mutlaka deneyimli bir eski NASA pilotunun olmasını zorunlu tutması sebebiyle uçuşta yer aldı.
Axiom Space tarafından gerçekleştirilen uçuş, ülkelerin artık insanlı uzay uçuşu programları düzenlemek için önce kendi roketlerini ve uzay araçlarını inşa etmek zorunda olmadıkları yeni bir dönemin parçası esasında.
Perşembe günkü uçuşu bu bağlamda uçak bileti alarak başka bir ülkeye gitmek gibi değerlendirebilirsiniz. Bu bileti belki Rus kozmonotlar ve Çinli taykonotlar dışında herkes almak zorunda. Çünkü artık Batılı ülkelerde ‘özel sektör uzay uçuşları’ var.
Örneğin, SpaceX yeniden kullanılabilir uzay roketlerini ve ardından da insan taşıyan modül olan CrewDragon’u geliştirene kadar NASA’nın Uluslararası Uzay İstasyonu’nda görev yapan astronotlarını Rus Uzay Ajansı uzaya taşıdı ve taşıdığı her astronot için yaklaşık 90 milyon dolar aldı. Çünkü NASA, Uzay Mekiği programını sona erdirdiğinden bu yana kendi imkanlarıyla uzaya astronot gönderemiyordu.
Uzay Mekiği programı sona erdikten sonra Amerika, uzayı özel sektöre açmaya karar verdi. NASA bu amaçla roket yapacak şirketlere ihaleler verdi. Elon Musk’ın SpaceX şirketi böyle doğdu. Arkasından da başka roket şirketleri ve uzayda insan taşıyacak modül üreten şirketler geliyor.
Bugün NASA uzaya astronot göndermek istediğinde SpaceX’in kapısını çalıyor ve bu şirkete ciddi paralar ödüyor. Yakında Boeing ve Amazon’un sahibi Jeff Bezos’un Blue Origin gibi şirketlerinin ürettiği roketler de devreye girecek.
Axiom’un uzaya düzenlediği üçüncü görev
Ax-3 adındaki bu özel astronot yolculuğu kendi uzay istasyonunu geliştirmeye çalışan ve NASA için yeni uzay kıyafetleri geliştiren Axiom’un uzaya düzenlediği üçüncü görev. Uçuşta kullanılan Falcon 9 roketini ve insanlı uçuş için gereken CrewDragon modülünü SpaceX’ten kiralayan Axiom Uluslararası Uzay İstasyonu’na iki haftalık konaklama isteyen müşterilerini 2022’den beri bu şekilde uzaya gönderiyor. Axiom’un Uluslararası Uzay İstanyonu’na kenetli kendine ait modülleri var.
Rusya 2001’den beri Uluslararası Uzay İstasyonu’nda uzay turistlerini ağırlarken NASA ancak 2019’da uzay istasyonunun kendi bölümünü ziyaretçilere açtı.
Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ve ajansın bağlı olduğu 22 ülke için Axiom’unki gibi ticari uçuşlar daha fazla Avrupalının uzaya gitmesi anlamına geliyor. ESA şu anda uzay istasyonunun masraflarının yüzde 8.3’ünü ödüyor, dolayısıyla astronotları altı aylık görevlerde yer alabiliyor. Ancak Uluslararası Uzay İstasyonu 2030’da emekliliğine ayrılacak ve bu da o zamana kadar sadece dört uçuş kaldığı anlamına geliyor. Dolayısıyla 22 ülkenin her birinin astronotunu doğal seyrinde uzay istasyonuna göndermek mümkün değil.
Ax-3 mürettebatı ticari uçuşla uzay istasyonuna giden ilk devlet destekli astronotlar değil. Birleşik Arap Emirlikleri astronotu Hazzaa El Mansuri’yi 2019 yılında sekiz günlüğüne Uluslararası Uzay İstasyonu’na Rus Soyuz roketiyle göndermişti. Axiom Space geçen yıl başka bir BAE astronotu olan Sultan Alneyadi için de uzay istasyonunda altı aylık konaklama ayarlamıştı. Suudi Arabistan da geçen yılki son Axiom uçuşunda uzay istasyonuna iki astronot gönderdi.
İnsanlı uzay yolculuklarında ticari uçuş fikri yeni bir şey değil. 10 yıldan uzun süre önce emlak sektöründen servet elde eden Robert Bigelow ödeme yapan müşterilere kiralayabileceği özel uzay istasyonları kurmayı planlıyordu. Bigelow’un bunun için kurduğu Bigelow Aerospace Hollanda, Singapur, İsveç, Avustralya ve İngiltere gibi ülkelerle mutabakat zaptı imzalamıştı. Ama insanları uzay istasyonuna taşıyacak araçların geliştirilmesindeki gecikmeler nedeniyle Bigelow bu planını hiçbir zaman hayata geçiremedi. Yine de o dönemde Bigelow Aerospace’in çabaları bugün Axiom’un yaptığı şey için alan açılmasına yardımcı oldu.
Necdet Eraslan’dan Alper Gezeravcı’ya Türklerin uzay macerası: ‘İstikbal Göklerdedir’
Uzaya çıkan Alper Gezeravcı kumpas davasıyla TSK’dan ihraç edilmiş
Alper Gezeravcı en sağda ve yanında diğer astronot arkadaşları. Fotoğraf: Axiom Space 
Oyunlar ve Bulmacalar