Kızıldeniz’deki kriz enflasyon endişelerini artırdı, faiz indirimleri gecikebilir

Kızıldeniz’de yaşanan krizin devam etmesi halinde merkez bankalarının faizleri artırması ve bununla birlikte dünya çapında enflasyonun yeniden yükselebileceğine ilişkin endişeler büyüyor. Kızıldeniz’de sular Yemen’deki Husilerin İsrail’in 7 Ekim 2023’ten bu yana şiddetli saldırılar düzenlediği Gazze Şeridi ile dayanışma kapsamında Kızıldeniz’de İsrail’in sahibi olduğu veya işlettiği kargo gemilerinin yanı sıra İsrail’e veya İsrail’den mal taşıyan gemileri füze ve insansız hava araçlarıyla (İHA) hedef almasıyla ısınmaya başladı. Husilerin 10 Ocak’ta da İsrail’e destek olduğu gerekçesiyle Kızıldeniz’de ABD’ye ait bir gemiyi füze ve kamikaze dronlarla hedef alması gerilimi daha da arttırdı. ABD küresel deniz ticareti güvenliği tehlikeye girdiği gerekçesiyle 18 Aralık’ta bir grup ülkenin katılımıyla Husi güçlere karşı “Refah Muhafızı Operasyonu” adında çok uluslu “deniz görev gücü” oluşturulduğunu açıkladı.
ABD ve İngiltere bugüne kadar “Gazze’ye destek” gerekçesiyle Kızıldeniz’den İsrail’e giden gemilere saldırılar düzenleyen Yemen’deki İran destekli Husilere ait 91 hedefi vurdu. Bu gelişmelerin ardından uluslararası firmaların çoğu son zamanlarda deniz seyrüseferinde önemli yeri olan Babu’l Mendeb Boğazı ve Kızıldeniz’e alternatif olarak Ümit Burnu rotasına yöneldi.

Kızıldeniz’deki kaos petrol taşımacılığını da etkiledi

Gemilerin maliyeti yüzde 170 arttı

Husilerin İsrail ve ABD’ye bağlı gemilere yönelik saldırıları nedeniyle Babu’l Mendeb Boğazı’ndan geçen gemilerin maliyeti yüzde 170’e varan oranlarda arttı. Bu da gemi şirketlerinin bu rotadaki seferleri iptaline yol açtı. Küresel ticaretin yaklaşık yüzde 12’sinin Akdeniz’i Kızıldeniz’e bağlayarak Avrupa ile Asya arasındaki en kısa rotayı sunan Süveyş Kanalı üzerinden yapıldığı göz önüne alındığında bu rotanın devre dışı kalmasının yol açacağı zarara ilişkin bir tahmin oluşturabilir. Dünyanın en büyük konteyner şirketi İtalyan-İsviçre ortaklı Mediterranean Shipping Company (MSC) bir basın bülteniyle müşterilerini 12 Şubat’tan itibaren ABD’ye giden konteyner trafiğinin bir kısmı için ek fiyat artışları konusunda uyardı.

Sorun altı ay ila bir yıl devam edebilir

Nakliye şirketi Honor Lane ise Kızıldeniz’deki durumun altı ay, belki bir yıl kadar devam edebileceğini düşündüklerini, böyle bir durumda nakliye fiyatının yüksek olmasının ve ekipman sıkıntısının devam etmesinin de beklendiğini belirtti. ABD’li yatırım bankası Wells Fargo’nun küresel alacaklar ve ticaret finansmanı başkan yardımcısı Stephen Schwartz CNBC televizyonuna “Kızıldeniz’deki durumdan en büyük etkiyi Avrupa’nın hissettiğini, artan fiyatların etkilerinin emtialar üzerinde görülmeye başlandığını” söyledi.
Konteynerlerin gecikmesi, kapasitenin azalması ve daha uzun transit işlemlerinin küresel nakliye maliyetlerini etkileyen faktörler olduğuna işaret eden Schwartz Kızıldeniz’deki durum devam ettikçe küresel nakliye maliyetlerinin ABD şirketlerini de etkilemeye başlayacağını ifade etti.

Faizde indirim beklentilerini erteletebilir

Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) verilerine göre Kızıldeniz’deki krizin 2024 yılının birinci ve ikinci çeyreğinde enflasyonun yarım derece artmasına yol açacağı tahmin ediliyor. Kızıldeniz’deki kriz Avrupa’nın “Euro Bölgesi ekonomisinin faiz oranlarını bu yıl yüzde 4’ün altına düşürme ihtimaline ilişkin” umutlarını söndürüyor. Avrupa Merkez Bankası enflasyonu düşürmek için Temmuz 2022’den itibaren art arda 10 faiz artışı gerçekleştirdi. Uzmanlar Avrupa Merkez Bankasının 2024’te altı kez faiz indirimi yapmasını umarken Kızıldeniz’deki gerilim bu beklentinin ertelenmesine neden olabilir. ABD’de ise bir önceki ayda yüzde 3,1 olan enflasyon aralıkta yeniden yüzde 3,4’e yükseldi. Enflasyondaki bu hareketlilik henüz Kızıldeniz’deki gerilimden payını almamış durumda.
ABD Merkez Bankası Kızıldeniz krizinin ocak ayından itibaren enflasyon üzerinde ek etkiler oluşturmasından endişeli. Bu da 2024’ün ilk yarısının sonundan önce faiz indirimi yapılacağı varsayımına ilişkin umutların azalması anlamına geliyor. ABD Merkez Bankası verilerine göre ABD’de faiz oranları şu an yüzde 5,5 ile 2001’den bu yana en yüksek seviyede bulunuyor.

Ortadoğu’daki etkileri belirsiz

Orta Doğu’da ise özellikle Husilerin geçen gemilerin tamamını hedef almaması nedeniyle pek çok ülkenin ekonomisinde enflasyon beklentileri hala belirsizliğini koruyor. Bu konuda Ürdün’ün başlattığı girişim Kızıldeniz’deki gerilimle mücadele ve mal arzı üzerindeki olası etkileri öngörme açısından petrol ithal eden çoğu Arap ülkesi için model teşkil edebilir. Ürdün Başbakanı Beşir el-Hasavne 15 Ocak’ta Kızıldeniz’deki gelişmelere bağlı olarak ülkedeki bakanlıklara ve ilgili makamlara “yerel pazardaki potansiyel enflasyon kaynaklı etkilerle mücadele” için önlem almaları talimatı verdi. Hasavne tüm temel malzemeler için bol ve yeterli stok sağlanması, bu temel malzemelerin fiyatlarının ramazan ayının sonuna kadar (mart ve nisan ayları) korunması yönünde talimat verildiğini aktardı.
Ayrıca nakliye hareketinin koşullarının ve düzenliliğinin denetlenmesi yönünde de talimat verildiğine işaret eden Hasavne pek çok denizcilik şirketinin Babu’l Mendeb Boğazı’na girmeyerek Ümit Burnu’na doğru ilerlemesi nedeniyle gecikmeler yaşanmasına rağmen gemi ve nakliye hareketinin Akabe limanına akışının ciddi şekilde etkilenmediğini belirtti.

Husilerin saldırıları yüzünden Kızıldeniz’den buğday akışı yüzde 40 azaldı