Eşiniz veterineriniz olursa

Robert Downey Jr’ın Oscar Ödülleri teşekkür konuşmasındaki ifadesinin nedeni Tolstoy’un Anna Karenina’sının meşhur açılış cümlesinde gizli: “Bütün mutlu aileler birbirine benzer, ancak her mutsuz aile kendine göre mutsuzdur.”

‘Tüfek, Mikrop ve Çelik: İnsan Toplumlarının Kaderleri’ kitabının yazarı Jared Diamond sayesinde “Anna Karenina Prensibi” olarak da bilinen bu kural birçok açıdan başarısız olmanın mümkün olduğunu ancak başarının başarısızlığa giden yolların her birinden kaçınarak ya da üstesinden gelerek “sadece tek bir şekilde” mümkün olduğunu savunuyor.

Jared Diamond Tüfek, Mikrop ve Çelik adlı kitabında neden bu kadar az hayvan türünün evcilleştirildiğini anlatırken , bir hayvanın beslenmesi kolay olmadığı sürece, hızlı büyümediği sürece, esaret altında kolayca üremediği sürece, iyi huylu bir mizaca sahip olmadığı sürece, korktuğunda kaçmadığı sürece ve istikrarlı bir toplumsal hiyerarşiye sahip olmadığı sürece evcilleştirmesinin mümkün olmadığını söylüyor. Anna Karenina prensibine göre atlar evcilleştirilmek için tüm bu gereklilikleri sağlarken, zebralar bu sebeplerden biri veya bir kaçı nedeniyle sınıfta kalıyor.

Anna Karenina prensibi Robert Downey Jr’ın Oppenheimer’daki performansıyla En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu ödülünü kazandığında yaptığı kabul konuşmasında da kendini gösteriyor. Aktörün konuşmasında eşine olan teşekkürü şöyle: “Veterinerim, yani Karım Susan’a; çevresine hırlayan, barınakta bir köpek olarak beni bulup sevgisiyle hayata döndürdüğü için teşekkür ederim.”

90’lı yılların sonlarında uyuşturucu bağımlısı olmuş, bir süre hapis yatmış, sürekli bağımlılıkla savaşmış bir aktör olarak 2005’te Susan Downey ile yaptığı evliliği ona iki evlat hediye etti, onu Sherlock Holmes’ten Marvel’ın en büyük kahramanlarından Iron Man’e (Demir Adam) başarılı ve aranan bir aktöre dönüştürdü ve ilk Oscar’ını kazandırdı. Teşekkür konuşmasının nedeni buydu.

Demek Susan, her yönden ters gitme ihtimali oldukça fazla olan bir birliktelikte (aktörün bağımlılıkları, iniş çıkışlı iş hayatı, önceki ilişkileri ilk akla gelenler) eşinin arkasında kaya gibi durdu ve sevgisiyle başarısızlığa giden yolların her birinden kaçınarak sağlam bir ilişkinin temellerini attı.

Bunu başarmanın ne kadar zor olduğunu TÜİK boşanma istatistikleri de söylüyor: Türkiye’de 2023 yılında boşanan 171 bin 881 çiftten 165 bin 51’i geçimsizlik nedeniyle birbirinden ayrıldı. 5 bin 126 çift bir yıl dolmadan boşandı. En yaygın boşanma nedeni geçimsizlik olurken ardından zina, terk, cürüm ve haysiyetsizlik, cana kast ve pek fena muamele gibi nedenler geldi.

Ne yazık ki çoğu ilişki uzun sürmüyor. İlişkinin kötü, yıkıcı özellikleri onun sonunu hızlandırırken; iyi, yapıcı olanlar onu koruyor. Ancak araştırmalara göre Anna Karenina prensibi beklenenden iyi çalışıyor. İlişkinin sonucu üzerinde, kötü özelliklerin zararlı etkileri, iyi özelliklerin yararlı etkilerinden daha fazla etkiye sahip oluyor.

Sevgilinizin olumsuz sözel davranışları (örneğin hakaret, tehdit veya eleştiri) ve sözel olmayan davranışları (örneğin kaşlarını çatmak veya soğuk, sert bir sesle konuşmak) Sizi olumlu sözel davranışlardan (örneğin, anlaşma, onaylama, yapıcı problem çözme, nezaket, affediciliği ifade etme) ve olumlu sözel olmayan davranışlardan (örneğin, gülümseme, baş sallama, ilgilenme veya endişeli ses) daha fazla etkiliyor, aklınızda kalıyor, ilişkiniz hakkındaki düşüncenizi etkiliyor. Anlaşılan doğumgünü, tanışma yıldönümlerini unutmamak yılın diğer günlerinde kullanılan alaycı tonlamayı unutturmuyor.

Olumsuz olanlar ilişkinin gidişatında daha belirleyici.

Hatta Amerikalı Psikolog Prof. John Gottman’ın sonradan ünlü sandwich metoduna dönüşen tekniği bu şekilde ortaya çıkıyor. Gottman’a göre bir ilişkinin başarılı olması için, olumlu ve iyi etkileşimlerin sayısının, olumsuz ve kötü etkileşimlerden en az beşe bir oranında fazla olması gerekiyor. Oran bunun altına düşerse ilişkinin başarısız olması ve dağılması muhtemel. Eşinize size vakit ayırmadığı için kızacaksanız, bunu onun iyi yaptığı beş olumlu hareketin arasında ifade etmeniz gerekiyor. Bu beş olumlu özelliğini bulmak zor olsa da:)

Bu teknik iletişimde zorlu konuşmaların üstesinden gelmek için “sandviç yaklaşımı”na dönüşüyor. Bu taktikte yönetici, iki olumlu geri bildirim arasına sıkıştırılmış bir olumsuz geri bildirim sunuyor ve böylece eleştirinin darbesini hafifletiyor.

Bu fikri destekleyecek şekilde, cinsel işlev bozukluğunun evlilik bağı üzerinde iyi cinsel işlevden daha büyük bir etkiye sahip olduğu da söylenebiliyor. O halde, kötü cinsel deneyimlerin gücü, evlilikteki iyi cinsel deneyimlerin yararlarından çok daha ağır basıyor.

Sandwich metodunu cinsel yaşama iki şekilde uygulayabiliriz diye düşünüyorum. Bir tanesi iki olumlu deneyimin arasına bir olumsuz deneyim sıkıştırabiliriz. Bunu çok sevmedim bu daha çok hot dog gibi geldi bana.. Ama diğeri.. 5 ateşli gecenin bir tek sorunlu geceyi unutturması fikri.. Hiç fena değil! Sadece bu işin alacağı vereceği olur mu onu bilemedim. Mesela 7 iyi deneyim eşinizle, sonra bir tane kötü, beş olumlu onun siler, peki kalan ikiyi diğer olumluların üzerine ekleyebilir miyim? Durun bunu bir düşüneyim, yoksa Gottman’ı mı arasam?