Shangri-La Diyaloğu: ABD-Çin duruldu derken Zelenski’den Çin çıkışı geldi

Geçen yıl Çin ve ABD arasındaki kaosla hatırlarda kalan Shangri-La Diyaloğu’nda bu yıl farklı rüzgarlar esti. Bu kez Çin ve ABD savunma bakanları arasında soğukluk hakim değildi. Aksine birbirleriyle iletişim kanallarının açık olacağı yönünde halklarına güvence verdiler. Ama Çin bu kez sorunu Ukrayna ile yaşadı. Batı silahlarını Rus topraklarında kullanma izni kapan Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski bu kez Çin’i barış görüşmelerine katılma konusunda baskı altına almaya çalışıyor.

Çin Savunma Bakanı Dong Jung Singapur’daki güvenlik forumunun son gününde Çin ve ABD arasındaki gerginliklere dikkat çekerek iki ordunun işbirliğini artırması mesajı verdi. Dong “İki ordu birbirinden farklı olduğu için çok daha fazla temas halinde olmamız gerektiğini düşünüyoruz. Yollarımız farklı olsa da çatışmamalıyız” dedi.

Dong’un konuşması ABD’li mevkidaşı Lloyd Austin’in cumartesi günkü konuşmasından çok da farklı değildi. Austin de Washington’un Beijing ile çatışmak istemediğini ve Çin ile savaşmak gibi bir durumun “ufukta ve kaçınılmaz” olmadığını söyledi.

İki mevkidaş zirve öncesi cuma günü 75 dakika süren bir toplantıda ilk kez yüz yüze görüştü ve ordular arası iletişim hatlarını yeniden açma planını teyit ettiler. Daha önce iki mevkidaşın yan yana gelememesinde önceki Çin Savunma Bakanı Li Şangfu’nun ABD tarafından mimlenmiş olması yatıyordu. 2018’den beri ABD yaptırımlarına tabi tutulan Li ABD’li mevkidaşıyla görüşmeye yanaşmıyordu.

Ancak geçen yıl tıpkı Dışişleri Bakanı Qin Gang gibi ortadan kaybolduktan kısa süre sonra görevden alındı ve yerine Dong getirildi. Dong, Li gibi ABD’nin yaptırım listesinde değil. Dolayısıyla Li gibi ABD’ye tavır koymadı.

Tayvan meselesinde taviz yok

ABD ve Çin arasındaki gerilimin esas sebebi Washington’un süper güç olmaya yaklaşacak bir gücün doğmasını istememesi. Çin’in neredeyse her alanda ABD’ye yaklaşması Washington’u endişelendiriyor. Bunun sonucunda Avrupa’yı da kendi tarafına çekerek Çin’e karşı tepki oluşturmaya çalışan bir ABD stratejisi doğdu. Avrupa da Çin hükümetinin özel sektörü destekleyerek yurt dışında piyasa fiyatının altında satışlar yapmasına tepkili olduğu için “Çin’den arınma” politikasına gönüllüce destek veriyor.

Bununla da kalmayan Washington Çin’in çevresindeki ülkeleri yanına çekerek Beijing’i bölgede yalnızlaştırmaya çalışıyor. ABD her ne kadar kabul etmese de Çin, ABD’nin kendisini kuşatmaya çalıştığını söylüyor. ABD ve Çin arasında Pasifik’teki en büyük çatışma noktası Tayvan. Washington Tayvan’ın bağımsızlığını resmen tanımasa da düzenli olarak bölgeye yolladığı siyasetçilerle Çin’in sabrını test ediyor. Normal şartlarda Çin kendisiyle diplomatik ilişkiler kurmak isteyen ülkelerin Tayvan ile diplomatik ilişkiler kurmasına engel oluyor. Dolayısıyla Tayvan’ı resmi olarak tanıyan ülkelerin sayısı bir elin parmağını geçmiyor; bunlar da genellikle Güney Amerika’daki ya da Pasifik’teki küçük ada ülkeleri.

Tayvan meselesi iki ülkenin orduları arasındaki iletişimin kesilmesine neden olmuştu. İletişim hattının yeniden açılması geçen yıl Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ve ABD’li mevkidaşı Joe Biden’ın ABD’deki görüşmesinin ardından mümkün oldu. Ama o zaman bile iki lider Tayvan meselesinde uzlaşamamıştı. Dong da konuşmasında Tayvan meselesi için taviz vermedi.

Tayvan’ı “Çin’in çıkarlarının özünün de özü” olarak niteleyen Dong Taipei’ye diplomatik destek veren ve adaya silah satan “müdahaleci güçleri” eleştirdi. Bu tür hamlelerin Tayvan’daki bağımsızlık yanlılarını cesaretlendirmek ve “Tayvan’ı Çin’i çevrelemek için kullanmak” amacıyla yapıldığını söyledi.

Dong konuşmasında Filipinler de es geçmedi. Filipinler ile yaşadıkları son İkinci Thomas Sığlığı krizinin de “dış güçler” tarafından kışkırtıldığını söyleyen Dong Filipinler ve ABD’nin son askeri tatbikatında Filipinler’e Amerikan füze sistemi konuşlandırılmasını kınadı. Çin’in Güney Çin Denizi’ndeki faaliyetlerinin yasal olduğunu savunan Dong aynı şekilde düşünmeyen ülkeleri diyaloga çağırdı. Dong “Çin tarafı provokasyonlara karşı yeterince itidalli yaklaştı. Ama bizim de bir sınırımız var” diyerek gözdağı verdi.

Zelenski Çin’e çıkıştı

ABD ve Avrupa’nın son iki yıldır Çin’e “Rusya’nın destekçisi” gözüyle bakmasına da değinen Dong Ukrayna savaşında hiçbir tarafa silah satmadıklarını söyledi. Beijing’in son dönemde askeri mallara yönelik ihracat kontrollerini sıkılaştırdığını söyleyen Dong Çin’in “barışın temsilcisi” olmak istediğini söyledi.

Ancak Zelenski onunla aynı fikirde değildi. Shangri-La Diyaloğu’na katılan Zelenski Çin’i diğer ülkelerin İsviçre’de yapılacak barış zirvesine katılmaktan vazgeçirmekle suçladı. Zelenski “Dünya direniş göstermeli, güçlü olmalı, Rusya’ya baskı uygulamalı. Putin’i durdurmanın başka yolu yok. Sadece diplomaside yalnızlaştırarak, Ukrayna ordusunu güçlendirerek ve diğer ülkelerin Ukrayna ile Rusya arasında denge politikası izlememesiyle böyle bir şey mümkün” dedi.

Bazı dünya liderlerinin İsviçre’deki barış zirvesine katılıp katılmayacağı konusunda açıklama yapmamasının kendisini “hayal kırıklığına uğrattığını” söyleyen Zelenski Rusya’nın bazı ülkeleri zirveye katılmamaları konusunda uyardığını; yoksa tarım ve gıda ürünleriyle bu ülkelere ambargo uygulama tehdidinde bulunduğunu iddia etti.

Toplantı sonrası basın açıklaması da yapan Zelenski, Çin’in de diğer ülkelerin liderlerini zirveye katılmamaları için yapılan tehditlere destek verdiğini savundu. Zelenski “Ne yazık ki Rusya Çin’in nüfuzunu, Çinli diplomatları kullanarak barış zirvesini sekteye uğratmak için her şeyi yapıyor. Çin gibi büyük, bağımsız ve güçlü bir ülkenin Putin’in elinde maşa olması talihsizlik” dedi.

Zelenski Shangri-La Diyaloğu’nda Dong ile görüşmedi ve “Çin’in Rusya’ya verdiği destekle savaş daha da uzayacak ve bu tüm dünya için kötü haber. Hem Ukrayna’nın egemenliğini ve toprak bütünlüğünü kabul ettiğinizi söyleyip hem de BM sözleşmesinin ilkelerine ve Ukrayna’nın egemenlik hakkını ihlal eden ülkenin yanında yer alamazsınız” diye konuştu.

Çin’den ‘Soğuk Savaş’ göndermesi: Shangri-La Diyaloğu’nda 20 yıllık gelenek bozuldu