Çin’den tarihi başarı: Ay’ın karanlık yüzünden topladığı taş örneklerini dünyaya getirdi

Çin’in Chang’e-6 uzay aracı Ay’ın uzak yüzünden topladığı taş örneklerini dünyaya kazasız belasız getirmeyi başardı. Böylece ilk kez Ay’ın bilinmeyen yüzünden toplanan örnekler ilk kez dünyada incelenebilecek. Bu tarihi başarı Çin’in uzay alanındaki başarılarına bir yenisini eklemekle kalmadı, onu Ay’ın güney kutbuna üs kurma yarışında ABD’nin bir adım önüne geçirdi.

53 gün süren görevini tamamlayan Chang’e-6’nın taşıdığı numuneler dün Çin’in İç Moğolistan Özerk Bölgesi’nde planlanan bölgeye paraşütle indi. Kapsülün içinde Chang’e-6’nın Ay’ın güney kutbundaki Aitken Havzası’ndan çıkarılan iki kiloluk kaya ve toprak parçaları var. Aitken bu araştırmanın önemli bir parçasını oluşturuyor. Zira dört milyar yıl kadar önce oluşan Ay’ın yüzeyinde 2500 kilometrelik genişliğiyle en eski ve en büyük krater. Yani Chang’e-6 buradan Ay’ın oluşumu hakkında bilgi edinebileceği numuneler toplamış olabilir.

Todo listo para la llegada de las muestras de la Chang’e 6 en las próximas horas.#Change6 pic.twitter.com/6f9jlPURhu

— Space Nøsey (@SpaceNosey) June 24, 2024

Ay’ın karanlık yüzüyle iletişim kurmak zor

Çin daha önce Chang’e-4 ile Ay’ın güney kutbuna inen ilk ülke olmuş, 2020’de de Chang’e-5 ile Ay’ın yakın yüzünden numune toplamıştı. Yani Chang’e-6 Çin’in ikinci numune toplayıp getirme ve Ay’ın güney kutbuna inme görevi. Daha önce hiçbir ülke Ay’ın uzak yüzüne inip de oradan örnek toplayamadı. Bu da Chang’e-6’nın getirdiği numuneleri dünyanın dört bir yanındaki bilim insanları için bulunmaz bir hazine anlamına geliyor.

Chang’e-6’nın işinin zor olmasının bir sebebi Ay’ın güney kutbunun dünyaya bakmamasından dolayı bu uzak yüze inen araçlarla doğrudan iletişim kurmanın imkansız olmasıydı. İletişim doğrudan sağlanamadığı için başarılı olma ihtimali de doğal olarak düşüyordu. Çin bu sorunu daha önce Ay’ın yörüngesine fırlattığı Queqiao ve Queqiao-2 araçlarıyla çözdü.

Yeni uzay savaşlarına hoş geldiniz

Zamanında ABD ve Sovyet Rusya arasında gördüğümüz ve ABD’nin Ay’a insan indirmesiyle sonuçlanan uzay yarışında bu kez ABD’ye rakip olan ülke Çin. İki ülkenin de yakın zamanda Ay’a insan gönderme hedefi var. NASA geciken Artemis programıyla 2026 yılında Ay’ın yüzeyine astronot göndermeyi planlıyor. Çin ise 2030 yılına kadar Ay’a insan indirme niyetine sahip. Her iki ülke de gelecekteki mürettebatlı görevleri için kaynak açısından zengin olduğu düşünülen güney kutbunu hedef alıyor.

İki ülkenin bir diğer ortak noktası da projeleri için diğer ülkelerden destek toplamaya çalışmaları. Örneğin NASA, Artemis Anlaşmaları girişimiyle şimdiye kadar 43 ülkenin imzasını aldı. Bu imzalar, ABD’nin sivil uzay araştırmalarının imzacı ülkeler tarafından desteklendiği anlamına geliyor. Öte yandan Çin de Rusya ile “ilgili tüm ülkelere ve uluslararası ortaklara açık” olacağını söylediği Uluslararası Ay Araştırma İstasyonu’nu (ILRS) planlama peşinde.

Chang’e-6’nın örnekleri topladığı anlardan. 

Çin’in Ay keşif programının baş tasarımcısı Wu Weiren geçen nisanda ulusal uzay konferansında ILRS’nin ilk aşamasının 2035 yılına kadar Ay’ın güney kutbuna “baz istasyon” inşa etmek olacağını söyledi. Bu aşamada yerel kaynakları kullanarak öncül deneylere başlanması amaçlanıyor. Örneğin kraterlerde saklı halde olan su buzunu işleyip içmek ya da roket yakıtı haline getirmek gibi. ILRS’nin ikinci aşamasındaysa baz istasyonları genişletilerek 2045 yılına kadar tamamlanacak.

Tek fark Çin’in 2007’den beri yürüttüğü uzay çalışmalarında neredeyse hiç fire vermemesi. Halbuki ABD Ay’a insan indirmiş bir ülke olarak şubattaki mürettebatsız Ay görevinde başarısız oldu. NASA’nın Başkanı Bill Nelson Çin ile uzay savaşının başladığına birçok kez işaret etti. Bunlardan biri de 30 Nisan’da Temsilciler Meclisi’nde NASA’nın 2025 mali yılı bütçesiyle ilgili olarak gerçekleştirilen oturumdu. Nelson oturum sırasında “Benim endişem Çin’in bizden önce oraya gidip sonra ‘Burası bizim bölgemiz, uzak durun’ demesi” demişti.

ABD’li araştırmacıların da inceleme ihtimali var

ABD-Çin ilişkileri yakın zamanda çözülecek gibi görünmüyor ama Çin’in Ay’dan getirdiği örneklerin ABD’li araştırmacılar tarafından incelenme ihtimali yok değil. 2011’de kabul edilen yasa gereği NASA fonlarını Çin ya da Çin’e ait şirketlere doğrudan yatıramıyor ama başka ülkelerden araştırmacıları da kapsayan “çok taraflı” örnek inceleme çalışmaları yasağın içine dahil değil. Zaten Scientific American’ın haberine göre ABD Dışişleri Bakanlığı da örneklerin NASA araştırmacıları tarafından da incelenmesini istediğini gösteriyor.

Washington Üniversitesi McDonnell Uzay Bilimleri Merkezi Direktörü Bradley Jolliff Çin’in numuneleri diğer ülkelerin araştırmacılarıyla paylaşma yolunda atacağı adımın “bilim diplomasisini” teşvik edeceğini söylüyor. Öte yandan Washington merkezli Birleşik Devletler Barış Enstitüsü’nün Çin konusunda kıdemli danışmanı Dean Cheng “Çin’in dünyadaki davranışları göz önüne alındığında, su buzu bakımından zengin bölgeye iniş yaparsa diğer ülkeleri dışarıda tutmak isteyebileceğine dair endişeler boşuna değil diyebiliriz” diyor.

Çin’in sıradaki hedefleri Chang’e-7 ve 8 ile güney kutbunu keşfederek su gibi değerli kaynaklar aramak.

Çin’in Chang’e-6 uzay aracı Ay’ın karanlık yüzüne başarıyla indi