Ne oldum değil ne olacağım demeli: Çin’in kayıp eski dışişleri bakanı artık bir yayınevinde çalışıyor

Yükselişi çok hızlı oldu, düşüşü de öyle. Çin’in eski Dışişleri Bakanı Qin Gang geçen yıl kayıplara karıştığından beri birçok spekülasyona konu oldu. Neler neler söylenmedi hakkında… Hapse atılmadığı mı, kendini öldürmediği mi kaldı. Ama hiçbiri doğru değildi. Amerikan gazetesi Washington Post’un haberine göre Qin hayatta, ama Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’den olabildiğine uzak bir hayat sürüyor.

ABD’li yetkililere göre Qin, Çin Dışişleri Bakanlığı’na bağlı bir yayınevinde önemsiz bir göreve atandı. 58 yaşındaki Qin’in kağıt üstünde de olsa World Affairs Press’te bir işe yerleştirildiği söyleniyor. Bahar aylarında yapıldığı iddia edilen bu rütbe sökme “gözden düşme” anlamına gelse de Qin’in “paçayı kurtardığının” da işareti. Hapse girmedi ya da canından olmadı ama kariyeri sona erdi. ABD’li yetkililer bunun sadece ceza değil, “ibretlik bir hikaye” olduğunu söylüyor.

Rüya gibi başlamıştı her şey

Şi’ye sadık bir isim olarak zirveye yükselen Qin 56 yaşında dışişleri bakanı olmanın yanı sıra, devlet konseyi üyeliğine kadar da yükseldi. Oysa Qin’in hem selefi hem de halefi olan Wang Yi ancak beş yıl dışişleri bakanlığı yaptıktan sonra, 60’lı yaşlarında bu pozisyona gelebildi. Eski bir Çin analisti olan ve şu anda da bir danışmanlık şirketi bulunan China Strategies Group’un başkanlığını yürüten Christopher K. Johnson, Qin’in hızlı yükselişinin diğer meslektaşlarını kızdırdığını söylüyor. Peki bu hızlı yükselişin sebebi neydi?

2014-2017 yılları arasında Dışişleri Bakanlığı’nın protokol başkanlığını yapan Qin, Şi’nin güvenini bu pozisyondayken kazandı. Qin o dönem Şi’nin dünya sahnesindeki imajını parlatmaktan sorumluydu. Qin’in yabancı bir devlet başkanıyla görüşüleceğinde hazırlıkların detayına çok önem verdiği de diplomatlar tarafından anlatılıyor. Mesela Şi 2015’te Belarus’u ziyaret etmeden önce Qin, Çinli liderin gezeceği müzelerden birine gecenin bir yarısı giderek kaç adım atıldığını saymıştı. Ayrıca Qin’in eşi Lin Yan da Şi’nin eşiyle yakın bir dostluk kurmuştu.

2018’de dışişleri bakan yardımcılığına yükselen Qin 2021’de de ABD büyükelçisi oldu. 50’li yıllardan bu yana Çin’in en genç dışişleri bakanı olmak için Beijing’e dönmeden önce sadece 18 ay bu görevde kalabildi.

‘Kurt savaşçısı’ modundan çıkamamıştı

Qin’in bu hızlı yükselişi, 2010’lu yıllarda yükselişe geçen milliyetçi aksiyon filmi Wolf Warrior’dan sonra adları “kurt savaşçıları”na çıkan milliyetçi genç diplomatlar arasında belki de en çok dikkat çekeni oldu. Johnson onun bu saldırgan diplomasi tarzının Şi’nin beğenisini kazandığını söylüyor.

Qin dışişleri bakanı olduğu ilk günden itibaren Şi’nin gündemini takip etti. Örneğin geçen yıl mart ayındaki ilk büyük basın toplantısından birkaç gün önce Şi ABD’nin Çin’i çevrelemeye çalıştığını söylemiş, Qin de basın toplantısında bu sözlere paralel olarak Çin ile ABD arasında bir çatışmanın yaklaştığına işaret etmişti. Qin ile daha önce muhatap olmuş ABD’li yetkililer onu “daha deneyimli meslektaşlarının diplomatik kurnazlığından yoksun” ve “kurt savaşçısı modundan çıkmakta zorlanan” bir kişi olarak tarih ediyor.

Dışişleri bakanı olarak ömrü 207 gün sürdü

Spot ışıkları altındaki ömrü kısa olan Qin sadece 207 gün dışişleri bakanı olarak kalabildi. Nereye gittiği, ne yaptığı bilinmezliğini korurken 70 yaşındaki Wang yeniden dışişleri bakanı yapıldı. Qin’in neden görevden alındığı hâlâ bilinmiyor ama Çin’deki siyasi analistlerin favori teorisi, eski siyasetçinin tanınmış bir gazeteci olan Fu Xiaotian ile evlilik dışı ilişki yaşayarak ABD’de çocuk sahibi olması.

Normalde Çin hükümeti sansürle bu ilişkinin üstünü örtebilirdi ama Fu’nun dünya liderleriyle sıkça bir araya gelmesi ve oğluyla özel jetlerde seyahat ettiği görüntüleri sosyal medyada paylaşması hükümet tarafında “potansiyel güvenlik açığı” olarak görülmüş olabilir. Ayrıca Fu’nun yabancı istihbarat teşkilatlarına çalıştığından da şüphe ediliyor ama bu şüphe hiçbir zaman doğrulanamadı. Bu arada Fu da bir yılı aşkın süredir Qin gibi gözlerden uzak bir hayat yaşıyor.

İktidardaki Komünist Parti, 205 üyeli Merkez Komite’de yer alan ve aralarında eski savunma bakanının da olduğu çok sayıda yetkilinin görevden alındığını temmuz ayında açıklamıştı. Ancak o bildiride Qin’in ayrılışı için sadece “istifa etti” diye yazılmıştı. Yani Komünist Parti üyeliği düşürülmemişti, bu da cezasının diğerlerinkinden daha hafif olduğunu gösteriyor.

World Affairs Press, Beijing’in merkezinde bir ara sokakta yer alıyor ve halka açık bir kitap dükkanı da var. Burası Çinli diplomatların anıları ve Şi’yle ilgili kitaplarla dolu bir odaya sahip. Washington Post muhabirlerinden biri bu hafta kitapçıyı ziyaret edip de oradaki çalışanlara Qin’i sorduğunda olumsuz cevap aldı. Ancak üst düzey Çinli yetkililerin geçmişte çevirmenliğini yapmış Victor Gao önceki günlerde El Cezire’ye “Qin Çin’de bir yerlerde ama onu bir daha göremeyeceksiniz” dedi.

Bir aydır kayıptı: Çin Dışişleri Bakanı Qin Gang görevden alındı