Rekabet Kurulu’ndan BP’nin Petrol Ofisi’ne devrine ‘Amerikan usulü’ izin

Rekabet Kurulu 1912 yılından beri faaliyet gösterdiği Türkiye’den operasyonel olduğu ifade edilen nedenlerle çıkış kararı alan BP’ni tüm hisselerinin akaryakıt sektörünün en büyük oyuncularından Petrol Ofisi’ne (PO) devrine “Amerikan usulü” koşullu izin verdi. Rekabet Kurulu tarafından yapılan açıklamada Petrolleri Anonim Şirketi ve BP Turkey Refining Limited Şirketi’nin tüm hisselerinin Petrol Ofisi Anonim Şirketi tarafından devralınması işlemi incelendi. Yapılan inceleme sonucunda işlemin iki alanda rekabeti olumsuz etkileyeceği sonucuna varılarak Petrol Ofisi’nin taahhütleri yerine getirerek bazı alanlarda küçülmesi koşuluyla BP’yi devralmasına izin verildi.

PO akaryakıt istasyonu sayısını azaltacak

Buna göre Petrol Ofisi AŞ işleme Rekabet Kurulu tarafından izin verildiği tarih olan 12 Eylül 2024’ten itibaren büyük çoğunluğu iki yıl içerisinde olmak üzere 115 akaryakıt istasyonunu elden çıkaracak. Pay sahibi olacağı akaryakıt depolama tesislerinde sözleşmeye devam etmenin Petrol Ofisi AŞ tarafından objektif olarak beklenemeyeceği haller hariç olmak üzere üçüncü taraflar ile akdedilen mevcut kiralama sözleşmelerini sona erdirmeyecek, akaryakıt depolama hizmetleri pazarında faaliyet gösteren ATAŞ Anadolu Tasfiyehanesi AŞ’deki toplam kapasitenin yüzde 50’sine tekabül eden depolama hacmi olan 288.707 metreküp  kapasiteyi ve Çekisan Depolama Hizmetleri Ltd. Şti.’ye ait Antalya Terminali’ndeki toplam kapasitenin yüzde 52’sine tekabül eden 21.104,93 metreküp depolama hacmini yıllık bazda üç yıl boyunca aşmayacak, hâlihazırda faal durumda olmayan Tasfiye Halinde Ambarlı Depolama Hizmetleri Ltd. Şti. ile Çekisan Depolama Hizmetleri Ltd. Şti.’ye ait Çekmece Terminali’ndeki oy hakkını gelecekte yeniden faaliyete başlamama yönünde kullanacak. Petrol Ofisi gaz yağı dağıtımı açısından üç yıl boyunca 606 ton satış hacmini geçmeyecek. Rekabet Kurulunun işleme izin vermesinden itibaren altı aylık periyotlarla taahhütlerin uygulama sonuçlarını Rekabet Kuruluna raporlayacak.

ABD ve batıdaki kararlara benziyor

Rekabet Kurulu’nun Türkiye’de ender görülen kararı başta ABD olmak üzere gelişmiş ülkelerde tüketiciyi korumak ve birleşme ya da satın almalar sonucu ortaya çıkacak şirketin tekelleşmesini önlemek için ilgili devlet kurumları tarafından alınan kararlara benziyor. Örneğin ABD’de şirketlerin satın alma veya birleşmeler sonucunda rekabeti ihlal eder boyutlara ulaşıp ulaşmadığına ilişkin denetimi tüketiciye de korumakla yükümlü Federal Trade Commission (FTC- Federal Ticaret Komisyonu) yapıyor. FTC şirketin işlem sonunda çok büyüdüğüne karar verirse işlemi onaylamıyor ya da şirket zaman içinde taahhütlerini yerine getirmezse hem ceza ödüyor hem de işlem iptal ediliyor. Petrol Ofisi de en geç iki yıl içinde istasyon satarak taahhüdünü yerine getirmezse aynı sonuçla karşılaşacak.

Yeni PO’nun pazar payı yüzde 21,51

Enerji Günlüğü web sitesinin Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun (EPDK) verilerinde yaptığı derlemeye göre Türkiye’de 12.603 akaryakıt istasyonu var. Dağıtıcı şirketlerden Petrol Ofisi AŞ, 1.942 adet bayiyle pazarın lideri konumunda. Bu rakam Petrol Ofisi’nin BP Petrolleri AŞ’yi satın almasıyla eklenen bayileri içermiyor. Satın alma işlemi tamamlanmış olmasına rağmen iki şirketin bayi sayıları EPDK veri bankasında halen ayrı ayrı yer alıyor.

Satın alma işlemiyle birlikte düşünülecek olursa Petrol Ofisi’nin kontrolüne giren bayi sayısını 2.711 olarak kabul etmek gerekiyor. Bu da perakende akaryakıt piyasasında yüzde 21,51’lik bir pazar payı anlamına geliyor. Şirket satın alma öncesinde pazarın yüzde 15,48’ine dağıtım yapıyordu. Petrol Ofisi’ni, bayi sayısında 1.836 bayi ile OPET Petrolcülük AŞ takip ediyor.

Karar nasıl alındı?

Rekabet Kurulu kararına esas olan incelemede  akaryakıt sektörünün akaryakıt temini, dağıtımı, depolaması ve perakende satışı gibi tüm aşamalarında işlemin etkileri de ayrıntılı olarak ele alındı. Kurul ilk kez coğrafi alan tespitinde perakende satış pazarının dinamiklerini ulaşılabilirlik temelli yeni bir analiz çerçevesinde derinleştirdi. Yerel ölçekte yoğunlaşmanın etkisini ortaya koyabilmek için yakalama alanları olarak ifade edilen mikro pazarlar özelinde analizler gerçekleştirdi. Analizin ilk adımı olarak 12.500’e yakın akaryakıt, 10.500 üzerinde otogaz-LPG bayisinin koordinatları belirlendi ve satış miktarı verisi ile her bir ürün grubu özelinde eşleştirildi. Devre konu varlık olarak nitelendirilebilecek BP istasyonları, yakalama alanlarının merkezi olarak değerlendirilerek diğer dağıtıcıların istasyonları ile arasındaki mesafe hesaplandı.

İki ayrı alanda rekabeti ihlal riski bulundu

Her bir yakalama alanındaki koşullar dikkate alınarak demografik özellikler temelinde “merkez” ve “taşra” kategorisi için sırasıyla 5 ve 20 km’lik yarıçap içinde kalan alan coğrafi alan olarak belirlendi. İlgili kategorilerdeki mesafelerin belirlenmesinde ise Avrupa Komisyonu içtihadı, geçmiş Kurul kararları, sektör paydaşlarının görüşleri ve 2024 tarihli Akaryakıt Sektör İncelemesi Raporu kapsamında yapılan tüketici anketi dikkate alındı. Yapılan analiz neticesinde B2C perakende benzin, motorin ve otogaz-LPG satışı pazarlarında 61 coğrafi alanda birleşik teşebbüsün sahip olacağı pazar gücü itibarıyla işlemin rekabetçi endişeler meydana getirebileceği kanaatine varıldı.

Rekabet Kurumu sinema işletmecilerini soruşturma kararı aldı