Şeker pancarı alım fiyatı ne kadar olacak? İşte tahminler

Bu sezon kamu yönetimi tarafından alım fiyatı açıklanacak son ürün şeker pancarı. Sökümün devam ettiği dönemde çiftçilerin gözü kulağı açıklanacak şeker pancarı alım fiyatında.
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı geçen hafta tarım sektörü temsilcileriyle yaptığı buluşmada Konya’dan bir çiftçinin şeker pancarı alım fiyatlarına dair sorusuna “İnşallah önümüzdeki hafta içinde açıklayacağız, bütün hesaplarımızı kılı kırk yararak yapıyoruz” yanıtını vermişti. Ancak çiftçilerimizin beklentisi bu açıklamaların ötesinde çiftçi kağıt üzerindeki ince hesaplamalardan çıkan değil, üretim maliyetlerini karşılayan ve kendilerine kazanç sağlayan bir fiyatın açıklanmasını istiyor.
Bu yıl birçok tarımsal ürün için açıklanan alım fiyatları çiftçiyi hayal kırıklığına uğrattı. Bu yüzden pancar üreticileri de benzer bir tablo ile karşılaşacaklarından endişeli. Türkiye genelinde şeker pancarı üretimi 58 ilde yapılıyor ancak Konya bu üretimin %32’sini tek başına karşılıyor. Ardından %6’lık paylarla Yozgat ve Afyonkarahisar, %5’lik paylarla ise Kayseri ve Eskişehir geliyor. Ülkemizde üretilen her iki pancardan biri, bu beş ilden çıkıyor. İşte tam da bu yüzden Konyalı bir çiftçinin Bakan Yumaklı’ya şeker pancarı fiyatlarını sorması büyük bir anlam taşıyor.
Türkiye’de 33 şeker fabrikası var. Bunların 15’i Türkşeker’e, 12’si özel şirketlere ve 6’sı kooperatiflere ait. Bu yıl Cumhurbaşkanlığı kararı ile toplamda 2 milyon 910 bin ton şeker kotası belirlendi. Bunun %35’i Türkşeker’e, %33’ü özel şirketlere, %32’si ise kooperatiflere tahsis edildi. Ayrıca toplam kotanın %2,5’ine denk gelen 72 bin 750 ton nişasta bazlı şeker (NBŞ) kotası da 5 şirkete dağıtıldı.
Türkşeker’in 2022 raporuna göre Türkiye’deki yıllık şeker üretim kapasitesi 3 milyon 151 bin ton pancar şekeri ve 990 bin ton nişasta bazlı şeker olmak üzere toplam 4 milyon 141 bin ton. Pancar şeker fabrikaları kapasitelerinin %92,3’ünü kullanırken NBŞ üreticileri %7,3’lük bir kapasite kullanımıyla çalışıyor. Düşük kapasitede çalışan NBŞ üreticilerinin bu şekilde ayakta kalması ne kadar mantıklı? Ne kadar inandırıcı?
Bir de yüksek yoğunluklu tatlandırıcılar (YYT) var. YYT ithalatı son yıllarda ciddi bir artış gösterdi. Geçen yıl 5,6 bin ton YYT ithalatı yapıldı ve bu Cumhuriyet tarihinin en yüksek seviyesiydi. Eğer bu hızla devam ederse 2024’te yeni bir rekor kırılacak. İthal edilen YYT’nin beyaz şeker karşılığı yaklaşık 700 bin ton. Peki, biz gerçekten hangi şekeri tüketiyoruz? Pancar şekeri mi? YYT mi? NBŞ mi? Eğer yiyeceğinizi kendiniz hazırlıyorsanız pancar şekeri tüketiyorsunuz, ancak hazır gıda alıyorsanız etiketlere dikkat etmeniz gerektiğini söylemeliyim.
Burada Tarım ve Orman Bakanlığı Şeker Dairesi’nin kamuoyuyla yeterli bilgi paylaşmadığını söyleyebiliriz. YYT ve NBŞ üretim ve tüketim verileri tam olarak açıklanmıyor. Şeker dairesinde şunu çok iyi öğrenmişler; her yeni bakana “Ülkemizde tüketilen şekerin tamamı yurtiçinde üretilmektedir” cümlesini söyletirsek bu iş tamam diyorlar sanırım. Ancak bu doğru ise kim YYT’yi ithal ediyor? Bu YYT nerede kullanıyor? Ülkemizde gerçekte ne kadar pancar şekeri, ne kadar YYT ve ne kadar NBŞ tüketildiği konusunda şeffaf bir tablo yok.
Çiftçi ise bu belirsizlik içinde yeni pancar alım fiyatlarını bekliyor. Geçen yıl Türkşeker, pancar alım fiyatını ton başına 1.750 lira olarak açıklamıştı. Üzerine eklenen 105 lira kota tamamlama primi ile toplam 1.855 lira olmuştu. Bu yıl ise beklentim, bu fiyatın %28,6 artışla 2.250 liraya çıkacağı yönünde. Kota tamamlama primiyle birlikte toplamda 2.400 lira olacaktır. Ancak çiftçilerimizin beklentisi ton başına en az 2.800 lira.
Pancar üreticilerinin durumu böyleyken, kooperatifler ve özel şirketler ise Türkşeker’den şikayetçi. Kooperatif ve özel şirketler Türkşeker’in şeker fiyatlarını düşük açıklamasının fabrikaların rekabet gücünü zayıflattığını söylüyorlar. Şu anda bir kilogram şekerin maliyetinin 35 lira olduğunu belirtiyorlar. Bu fiyatın altında her satışın zarar olduğunu ve bu gidişle batacaklarını ifade ediyorlar.
Kooperatif ve özel şirket fabrikalarının yetkilileri çiftçilere yapılan ödemelerin yanında doğalgaz ve elektrik faturaları ile nakliye giderlerinin üretim maliyetlerini yükselttiğini ifade ediyorlar. Ve fabrikaların çalıştığı dönemde (elektrik ve doğalgaz faturalarında) bir indirim bekliyorlar.
Bir diğer husus A kotasının %5’i kadar B kotasının stoklarda bulunması zorunluluğu. 2024 yılında B kotası 30 bin 555 ton şekerin maliyeti şimdiden 1 milyar lirayı buluyor. Bu, maliyetlere faizler eklendiğinde daha da artıyor.
Çiftçilerin ve fabrikaların daha adil bir piyasa ortamında faaliyet göstermesi için tıpkı buğdayda olduğu gibi pancar hasat dönemlerinde şeker ithalatı yasaklanmalı. Sadece şeker değil pancardan elde edilen melas ithalatının da engellenmesi gerekiyor. Küllerinden yeniden doğan Cumhuriyet’in ilk fabrikalarının nasıl zorluklarla kurulduğunu unutmadan pancar çiftçisinin hakkını vermeliyiz.

Erdoğan bu sefer açıklayamadı: Enflasyon yüzde 75, buğday alım fiyatı artışı yüzde 12