Bütçe açığı yılbaşı zammı düşük tutularak azaltılacak

Yılbaşı yaklaşırken, asgari ücret, memur, işçi ve emeklilerine yapılacak zam oranlarına ilişkin tartışmalar büyümeye başladı. TBMM’ye sunulan 2025 yılı bütçesine göre yılbaşı zammının personel giderlerindeki artış göz önüne alındığında, en fazla yüzde 29 olacağı anlaşılıyor. Bütçe gelir ve harcamalarına  bakıldığında 2025 yılı bütçe açığında sağlanacak düşüşün, yılbaşı zammını düşük tutup deprem harcamalarını azaltarak elde edileceği anlaşılıyor.

2025 yılı bütçesinde harcamalar yüzde 31.4, gelirlerin ise yüzde 41.1 oranında artması öngörülüyor. Bu hesapla da bütçe açığı 2024’e kıyasla azaltılıp, 1.9 milyar TL’de tutulmaya çalışılacak. Özet olarak söyleyecek olursak 2025 yılı bütçesinin mantığı son yıllardaki bütçelerle aynı. Çalışanların maaşlarını düşük tutup, gelir artışlarını, yani halktan alınacak vergileri yüksek tutarak bütçe açığını azaltmak üzerine kurulu. Yani yoksulluğun daha da artacağı bir yılın bütçesi daha gündemde diyebiliriz.

Burada çalışan ve emekliler için kritik nokta iktidarın yapılacak zamları beklenen enflasyona göre yapıp, vergi artışlarını ise geçmiş enflasyona göre gerçekleştirmesi. Diyelim ki bu yıl sonunda enflasyon, iyimser bir tahminle, yüzde 43 oldu. Otomatik artacak vergiler, deflatör denilen yıllık ortalama artış olan yüzde 35 civarında zamlanacak. Ancak iktidarın 2025 yıl sonu enflasyon beklentisi yüzde 17.5 olduğu için, maaş zamları ise bu orana göre yapılacak. Erdoğan’ın ‘kıyak yapma marjı’ ve toplu sözleşme nedeniyle enflasyon farkı alacak emekli ve memuru hesaba kattığınızda, ortalamada çalışan ve emeklilere yüzde 25-30 oranında bir artış yapılacağı çok açık. Toplamdaki maaş zammı ise ek personel alınmazsa personel giderlerindeki artış kadar yani yüzde 29 olacak. 

Milli gelire kıyasla…

TEPAV Direktörlerinden Prof. Hakan Yılmaz, bütçe kalemlerini milli gelire kıyaslayarak hesaplamış. GSYH’ya oranla bütçede toplam harcamaların yüzde 23,9, faiz dışı harcamaların yüzde  20,8, toplam gelirlerin yüzde 20,8, vergilerin ise yüzde 18,1 oranında hedeflendiğini söylüyor.

Harcama tedbirlerinin, sermaye giderlerinin azaltılması ile deprem ağırlıklı sermaye transferleri ve personel giderlerindeki düşüşten kaynaklandığını belirten Yılmaz, harcama kalemlerindeki düşüşü şöyle listeliyor.

-Personel harcamalarında ilave istihdam olmaması ve enflasyon etkisi ile (0,4 puan)

-Yatırım programında önceliği olmayan bazı yatırımların askıya alınması ile deprem odaklı yatırımlarda azalma (0,7 puan)

-Sermaye transferlerinde deprem kaynaklı transferlerin azalması (1,1 puan)

-Borç verme kaleminin azaltılması (0,2 puan)

Yılmaz, bununla birlikte ağırlıklı EYT kaynaklı olmak üzere cari transferlerde 0,4 puan civarında bir artış beklendiğini de belirtiyor. 

Bütçe gelirlerine bakıldığında ise vergilerde 2025 yılında artış oranı yüzde 46,5 seviyesinde tahmin ediliyor. Artışa en büyük katkı, gelir ve kurumlar vergisi ile ÖTV ve KDV, özellikle de ithalde alınan KDV tahsilatlarından geliyor.

GSYH’ya kıyasla vergideki değişim şöyle:

-Gelir ve kurumlar vergisinde yapılan ve yapılacak düzenlemeleri (0,3 puan)

-KDV’de istisnaların gözden geçirilmesi, oranların düzeltilmesi ve vergi uyumu ile birlikte (0,4 puan)

Bütçeye ilave gelir gerekecek

Son IMF uzman raporunda vergi tedbirlerinden dolayı GSYH’nın yüzde 1,4’ü seviyesinde gelir beklendiğinin belirtildiğini kaydeden Hakan Yılmaz, Temmuz 2024’te yasalaşan birinci vergi paketi ile GSYH’ye oran olarak yüzde 0,3 seviyesinde bir ilave gelir sağlanmasının beklendiğini kaydetti. Yılmaz buradan yola çıkarak, “2024’ün son çeyreğinde veya 2025 yılı başında GSYH’ya oran olarak en az yüzde 1 seviyesinde bir ilave gelir tedbiri geliştirilmesi gerektiğini” ifade etti.

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, savunma sanayi için gelen sürpriz vergi paketinden önce, bütçe gelirlerini artırmak için 2 yeni paketin yılbaşına kadar gündeme geleceğini söylüyordu. Savunma sanayi gelirlerini artıracak yasa taslağı TBMM’den geri çekildi ama Şimşek’in ek gelir sağlayacak paketleri gündeme gelecek mi, gelirse ne zaman gelir, bilinmiyor.

Bu arada sendikaların hem yılbaşı zammının yüksek tutulması, hem de gelir vergisi dilimlerinde çalışanlar lehine değişiklik yapılması talebi devam ediyor. Bütçeye ek gelir gündeme gelirse, daha önce düşünülen varlıklı kesimlerden ek vergi yoluna gidilmesi ise pek beklenmiyor. Çünkü Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın buna karşı çıktığı biliniyor. Dolayısıyla 2025 bütçesi için yeni vergi paketleri gelirse, bunların yine geniş toplumsal kesimler üzerine yüklenecek vergilerden oluşmasından korkuluyor.