Ziraat Bankası çiftçiye ‘Ne halin varsa gör’ demiş

Çiftçilerin derdi bitmiyor ki vatandaşa ucuz gıda gelsin. Bugün çiftçilerin dertlerinden bir tanesi olan bankalara borç ve borçlanma yapısına değinmek istiyorum. Çünkü göreceksiniz ki çiftçiye verilmeyen desteklerin soframıza nasıl yansıdığını.

2023 yılının Kasım ayında çiftçilerimiz, 18 milyar lira kredi kullandı. Ancak sadece bir yıl sonra, Kasım 2024’te bu rakam yüzde  yüzde 109 artışla 37,6 milyar liraya ulaştı. Bu olağanüstü artış, çiftçilerin en yüksek kredi kullanımına ulaştığı ay olarak kayda geçti. Daha önce Mart 2023’te 31,3 milyar lira kredi kullanımıyla kırılan rekor, böylece Kasım 2024’te egale edilmiş oldu.

Peki, bu artışın nedeni ne? 2024 yılında çiftçilerin ürünleri para etmedi, bu nedenle çareyi kredilere yönelmekte buldular. Şubat ayında 29,6 milyar lira, Ağustos ayında 31,2 milyar lira ve Kasım ayında 37,6 milyar lira kredi kullanımıyla rekorlar kırıldı. Ancak bu tablo, aslında tarım sektöründeki yapısal sorunların bir yansımasıdır. Çiftçilerimiz, üretimlerini krediye bağımlı hale getirmiş durumda. Her alınan kredi, ürün maliyetini artırıyor ve bu da sofralarımıza gıda enflasyonu olarak yansıyor.

Çiftçilerin borcunun yapısı nasıl değişti?

2023 yılının Kasım ayında bankalara toplam 562 milyar lira olan çiftçilerimizin borcu, bir yılda yüzde 45 artarak 814 milyar liraya çıktı. Ancak borcun yapısındaki değişim dikkat çekici. 2023 Kasım ayında çiftçi borçlarının yüzde 85’i kamu bankalarına, yüzde 6’sı yerli özel ve yüzde 8’i yabancı bankalara aitti. 2024 Kasım’ında ise bu oranlar sırasıyla yüzde 79, yüzde 7 ve yüzde 14 olarak değişti. Yabancı bankalardaki artış oranına bakar mısınız?

Daha da derine inince kamu bankaları son bir yılda kullandırdıkları kredinin miktarını yüzde 35, yerli özel bankalar yüzde 56 ve yabancı bankalar da yüzde 141 oranında artırmışlar. Bu ne demek biliyor musunuz? Kamuda çiftçiye kredi veren banka kim? Tabii ki herkesin bildiği gibi Ziraat Bankası.

Ziraat Bankası ne yapmış? Son bir yılda çiftçiye kredi vermemiş. Çiftçinin yüksek faizlerle kredi kullanmasına göz yummuş. Bakın hem krediler içindeki paya hem de kredi kullandırmadaki artış hızına baktığınızda Ziraat Bankası tüm muslukları kısmış. Ziraat Bankası çiftçiye “Ne halin varsa gör” demiş kısaca. Son yıllarda yaşanan bu ekonomik krizde çiftçinin ilk yanında olması gereken bir banka yok.

Dahasını da söyleyeyim. Bu, şu anda görev yapan Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı’yı resmen ateşe atmaktır. Çünkü üretim üzerindeki maliyetlerin yüksek faizlerden artmasına ve bunun sonucu olarak yüksek gıda enflasyonu ile vatandaşın karşı karşıya kalmasına neden oluyor.

İşin başındaki bakan da olumsuzluklardan nasibini alıyor

Burada şu sonucun çıkmasını asla istemem. Çiftçi kredi kullanmasaydı gıda fiyatları daha düşük olur muydu? Büyük ihtimalle. Ancak bu kadar yüksek faizle kredi kullanmasının gıda fiyatlarına olumsuz etki yaptığı su götürmez bir gerçektir. Bugün Ziraat Bankası kredi musluklarını kapatarak sadece çiftçiyi cezalandırmıyor, en önemlisi vatandaşı cezalandırıyor ve bu işin başındaki bakan da bu olumsuzluklardan nasibini alıyor.

Şu ana kadar bahsettiğim krediler, bitkisel ve hayvansal üretim yapan çiftçinin borcu. Bir de sektör içinde yer alan balıkçılık var. Onların da borcuna bakalım. 2023 yılının Kasım ayında 15,3 milyar lira olan borç, son bir yılda yüzde 59 artarak 24 milyara çıkmış. Görüldüğü gibi tarım sektörü kredi olmadan üretim yapamaz hale gelmiş durumdadır.

Çiftçi ancak borçla üretim yapabiliyor. Bugün bir çiftçinin bankalara ortalama borcu 345 milyar lira. Ortalama diyorum; hiç kredi kullanmayan ve çok az kredi kullanan çiftçileri bu işin içinden çıkardığınızda bu borcun kredi kullanan çiftçi başına en az 500 milyar lira olduğunu söyleyebilirim.

Peki, bu durum düzelir mi? Baştan söyleyeyim düzelmez. Tarım ve Orman Bakanı’nı bile zor durumda bırakan bir kamu bankası nasıl olacak da çiftçiyi destekleyecek? Zaten 2025 yılında verilecek 135 milyar lira destek yetersizken çiftçiler daha da borçlanacak. İşte bu yıl Ziraat Bankası ucuz kredi musluklarını açmazsa ne çiftçi ne de vatandaş için kolay günler yok. Çiftçi yine ürettiğini pahalı üretecek. Bunun sonucunda da vatandaşımızda Avrupa’nın en pahalı gıdasını tüketen vatandaşı olmaya devam edecek.

Farkında mısınız, çiftçi batıyor

CHP’li vekile göre çiftçi kan ağlıyor, borcunu ödemek için traktörünü satıyor