Boeing’in Uluslararası Uzay İstasyonu’na astronot taşıyacağı Starliner’ın fırlatılması ertelendi

Boeing’in yeni ticari uzay aracı Starliner sabaha karşı üç civarında Florida’daki Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri Üssü’nden fırlatılarak ilk astronotlarını Uluslararası Uzay İstasyonu’na taşımaya hazırlanıyordu. Ancak en azından bir gece daha beklemek zorunda; çünkü mürettebatı yörüngeye taşıyacak Atlas V roketinin ikinci kademesindeki yakıt valfinde sorun oluştu. Sorunun uzay aracı fırlatma rampasındayken giderilip giderilemeyeceği henüz bilinmiyor. Giderilebilirse bugünü yarına bağlayan gece fırlatma fırsatı doğacak.

Starliner’ı ilk deneyenler NASA astronotları Barry Wilmore ile Suni Williams olacak. İki astronot da 2019’da denemelerde Starliner’a binecek isimlerdi, ancak çıkan sorunlar nedeniyle uzay yolculukları dört buçuk yıl ertelendi. O kadar uzun beklediler ki uzaya çıkacaklarına inanmakta kendileri bile zorlanıyordu. Williams çarşamba günkü basın toplantısında “Gerçekten gideceğimizi idrak etmem için kendimi çimdiklemem gerekti” demişti.

Fırlatma ertelendiğinde iki astronot da çoktan Starliner’a binmiş, kapsüldeki koltuklarına bağlanma aşamasındaydı. Uçuşun ertelendiği haberini alınca Starliner’dan inmek zorunda kaldılar. İki astronot da uzay deneyimi olan kişiler. Wilmore 167 gün, Williams ise 322 gün uzayda kaldı.

Suni Williams and Butch Wilmore. Fotoğraf: Shutterstock

Şimdi Williams ve Wilmore, Starliner havalanabilirse bir hafta boyunca uzay istasyonunda kalacak. İki astronotun uçuş boyunca birtakım testler yapması gerekiyor. Örneğin otonom uzay aracının kontrolünü kısa süreliğine devralacaklar, aracın astronotlar açısından nasıl çalıştığını değerlendirecekler.

Starliner’ın amacı SpaceX’in Crew Dragon’u gibi alçak yörüngedeki Uluslararası Uzay İstasyonu’na insan taşımak. Böylelikle hem uzay taşımacılığı SpaceX’in tekelinden çıkmış olacak, hem de birinden biri sıkıntıya girdiğinde diğeri devreye girebilecek.

Bu arada eğer bu gece fırlatma olursa ve takip etmek isterseniz NASA’nın YouTube kanalından uçuşu canlı olarak takip edebilirsiniz. Dün geceki fırlatma denemesini ise aşağıdan izleyebilirsiniz.

NASA neden özel uzay şirketleriyle çalışıyor?

Boeing bu fırsat için yıllardır çalışma yürütüyor. Ama öncesinde biraz daha geriye, NASA’nın neden başka bir şirketle çalışma ihtiyacı duyduğuna bakmamız gerekiyor. Malum, NASA bütçesini Amerikan Kongresi’nden alıyor ve harcamalarını buna göre ayarlamalı. Uzay taşımacılığı görevini yerine getiren Atlantis Uzay Mekiği 2011’de son uçuşunu yaptıktan sonra NASA bir sorunla baş başa kaldı. Yeni bir uzay mekiği yapmak bütçeyi zorlamak demekti. Halbuki zaten uzay turizminde gelecek arayan özel uzay şirketlerine teşvikler vererek araçları onların geliştirmesini sağlamak çok daha az maliyetliydi. Öbür türlü NASA Rus Soyuz’a koltuk parası vermek zorunda kalacaktı.

Böylelikle Ticari Mürettebat Programı (CCP) doğdu. Program kapsamında her yıl NASA belli şirketlerle anlaşmalar yapıyor. İşte SpaceX ve Boeing ile 2014’te böyle bir anlaşmaya imza attı. Ajans iki şirketle uzay araçlarını bir an önce inşa ederler umuduyla toplam 6.8 milyar dolar tutarında anlaşma yaptı. İki şirket de beş yıl sonra 2019’da havalanmaya çalıştı. Yalnızca SpaceX’in Crew Dragon’u havalandı, Boeing’in Starliner’ı ise sınıfta kaldı.

Starliner şansını bu kez 2022’de denediğinde başka yazılım sorunları çıktı, aracın iticilerinde de birtakım sıkıntılar baş gösterdi. Böylece mürettebatlı uçuş 2023’e ertelendi. Bu kez de başka bir sorun çıktı; uzay aracının paraşütleri zayıftı ve araçtaki bandın yanıcı olduğu tespit edildi. Starliner’ın bu gecikmeleri şirkete fazladan 1.4 milyar dolar masraf yarattı. Bu sırada Crew Dragon 2020’de başladığı misyonda şimdiye kadar 13 görev tamamladı.

Boeing’in kazaları

Yıl başından beri sürekli kaza ve muhbir ölümleri haberleriyle gündeme gelen Boeing, Starliner fırlatmasında başarı sağlayabilirse itibarını bir nebze olsun kurtarabilir. Bu arada Boeing yetkilileri de şirketin ticari uçaklardan sorumlu biriminin yaşadığı sıkıntıların uzay birimine yansımasından şikayetçi. Boeing’de Starliner programının yöneticiliğini yapan Mark Nappi’ye göre Starliner ekibinin öncelikleri sorunsuz bir test görevinden geçmek ve mürettebatın güvenliğini sağlamak. Bu da ticari uçuş biriminin son birkaç aydır başaramadığı şeyler.

Nappi “Bu araçta insanlar uçacak. İşimizi her zaman çok ciddiye alıyoruz. Kariyerimi bu sektör üzerine kurdum ve listemin en tepesinde hep bu yer aldı” dedi.

Wilmore son basın toplantısında “‘Aksiliğin’ ne olduğunu anlıyorum. Ama açık olayım, yaptığımız tüm keşifler ileriye doğru atılan adımlar oldu” derken Williams da “Her zaman bir şeyler çıkıyor, biz de bunları bulmaya devam edeceğiz. Uzay aracı uçururken her şey mükemmel olacak diye bir kaide yok. Amacımız da zaten bu. Öyle bir noktaya geldik ki hepimiz bu uzay aracının nasıl uçacağı konusunda kendimizi güvende ve rahatlamış hissediyoruz. Buradayız, çünkü hazırız” dedi.

10’ca bilim arasından: Bu hafta uzay hareketli! ABD ve Çin neyi hedefliyor?