Durov çıkmazı: Macron ‘Politik değil’ diyor, Ruslar kabul etmiyor, Telegram her zamankinden daha popüler

“Rusya’nın Elon Musk”ı olarak son günlerde basında geniş yer bulan Telegram kurucusu ve CEO’su Pavel Durov cumartesi gecesi Paris’teki Bourget Havaalanı’nda özel jetinden iner inmez tutuklandı. Bu tutuklamanın sebebini yetkililerin ağzından duymadık, ama Telegram’ın suç örgütlemede, kaçakçılıkta ve nefreti yaymada kullanılmasını önleyecek moderasyon eksikliği ve Durov’un Fransız yetkililerle işbirliği yapmamasının bunda etkili olduğu az çok tahmin ediliyordu. Fransız savcılar pazartesi günü olayla ilgili ilk kez basın açıklaması yaptı.

Durov’un henüz “adı açıklanmayan bir kişi” hakkında yürütülen soruşturma kapsamında tutulduğunu söyleyen savcılar teknoloji girişimcisinin yarına kadar gözaltında tutulacağını söyledi. Fransa yasalarına göre bir kişi kendisine yöneltilen suçun şiddetine göre 96 saat kadar gözaltında tutulabiliyor. Soruşturmanın 8 Temmuz’da başladığını aktaran savcıların saydığı suçlamalar da bir hayli fazla: Kara para aklama, mesajları şifreleme araçlarının sağlanmasındaki ihlaller, kolluk kuvvetleriyle işbirliği yapmayı reddetme ve uyuşturucu kaçakçılığı, çocuk pornografisi bulundurma ve dağıtma…

Basın açıklamasına göre soruşturma siber suç davalarıyla ilgilenen “J3 Birimi” savcıları tarafından başlatıldı ama ülkenin Siber Suçlarma Mücadele Merkezi (C3N) ve Dolandırıcılıkla Mücadele Ofisi (ONAF) ile de işbirliği yapıldı.

Telegram soruşturmayla ilgili resmi açıklama yapmasa da pazar günü şirketin haber kanalında Durov’un “saklayacak hiçbir şeyi olmadığı” vurgulandı. İfade özgürlüğü alanında uzman Fransız avukat Cannelle Lavite, WIRED’a “Fransa’da çocuk haklarının korunmasıyla ilgili olarak diğer soruşturma birimleriyle yapılan işbirlikleri kapsamında Telegram hakkında açılan ön soruşturmaları düşünürsek, atıyorum siber taciz konusunda, Durov’un tutuklanması bana çok da istisnai bir hareketmiş gibi gelmiyor” dedi.

Durov sadece Fransız vatandaşı değil

Durov’un Fransız vatandaşı olarak Fransız topraklarında tutuklandığına dikkat çeken Cannelle Lavite soruşturmada bahsi geçen suçlamaların “bir hayli geniş” olduğunu ve bunun da “Fransa’nın içerik denetimi ve ifade özgürlüğünü dengelemeyi amaçlayan muğlak yasaları” bağlamında o kadar da şaşırtıcı olmadığını ekledi. Oysa Facebook ve Instagram’ın çatı şirketi Meta, X, YouTube, TikTok ve Google dahil birçok büyük sosyal medya platformu çocuk istismarını önleyemedikleri için hem ABD’de hem de Avrupa’da soruşturulma altında olmalarına rağmen bu platformların CEO’ları tutuklanmadı. (Meta CEO’su Mark Zuckerberg’in Facebook’ta verilerin gizliliği için yürütülen davada sadece para cezasına çarptırıldığını not düşelim.) Zaten Avrupa ve ABD’de üst düzey girişimcilerin tutuklandığı haberine rastlamak da pek mümkün değil. 900 milyondan fazla kullanıcıya sahip Telegram’ın sahibi Durov bu açıdan türünün ilk örneği bile sayılabilir.

Durov’un Fransız vatandaşlığının yanı sıra Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) vatandaşlığı da var. Hatta Telegram’ın merkezi de Dubai. İlk günler BAE’den bir tepki gelmese de daha sonra ülkenin Dışişleri Bakanlığı, Durov’un durumunu yakından takip ettiklerini söyledi. Bakanlığın açıklamasında “Durov’a gerekli tüm konsolosluk hizmetlerinin acil bir şekilde sağlanması için Fransız hükümetinden talepte bulunduk” dedi.

Macron ‘Politik bir karar değil’ diyor ama…

Durov’un diğer platformların sahiplerinden farkı, içeriğinin denetlenmesi çağrılarına kulaklarını kapamasıydı. 2018 civarında Rus hükümetinin denetimine girmeyi reddettiği için uygulama Rusya’da yasaklandığında büyük tepki gösteren Batı, bu kez Telegram’ı kendisi denetlemek istiyor. Telegram kullanıcılarına numaralarını gizleyebilecekleri ve anonim kalabilecekleri bir alan tanımasıyla WhatsApp’tan ayrılıyor. Ukrayna savaşı başladıktan sonra ağır sansüre uğrayan Rus medyası haber paylaşımları için bu platforma yöneldi. Ana akım medyadan ayrılarak bağımsız haber paylaşanların da adresi yine Telegram.

Citizen Lab’de kıdemli araştırmacı John Scott Railton WIRED’a “Telegram uçtan uca şifreli mesajlaşma aracı değil. Çoğu insan bu platformu sosyal medya ağı olarak kullanıyor. Bu Telegram’ın istese içerik denetimi yapabileceği geniş bir erişim yelpazesine sahip olduğu anlamına geliyor. Bu da Pavel Durov’u her türlü hükümet baskısının merkezine oturtuyor” diyor.

Durov tutuklanır tutuklanmaz Rusya’da alarm verildi: Askeri personellere uygulamayı kullanmayı bırakmaları yönünde talimat gönderildi. Rus savaş bloğu yazarları Durov’un tutuklanmasını Batı’nın Rusya’ya karşı yürüttüğü savaşın bir parçası olarak yorumladı. Askeri yorumculardan biri olan Aleksey Sukonkin “Telegram şu anda savaş konusunda iletişimin temelini oluşturuyor. Artık her şey tehlikede” diye yazdı. Bir diğer blog yazarı Roman Alekhine ise “Durov Telegram’ın anahtarlarını teslim eder etmez – ki bu sadece an meselesi – ve etkili iletişim yollarının yokluğunda ordumuz daha da savunmasız hale gelecek” dedi.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron tüm bu eleştirilerin ardından bir sosyal medya paylaşımı yaparak “Fransa ifade ve iletişim özgürlüğüne derinden bağlıdır. Telegram’ın patronunun Fransız topraklarında tutuklanması, devam eden adli soruşturmanın bir parçası olarak gerçekleşmiştir. Hiçbir şekilde politik bir karar değildir” dedi.

Telegram eskisinden daha popüler

Fransa’nın hamlesinin Telegram’ın istikrarını tehdit edebileceği ve platformu zayıflatabileceği endişesi hakim birkaç gündür. Bu endişe haksız sayılmaz. Durov’la VK’nin ilk zamanlarından beri çalışan ve 2016’dan 2017’ye kadar Telegram’da görev alan Anton Rozenberg şirketteki kimsenin böyle bir senaryoya hazırlıklı olmadığını söylüyor: “Durov olmadan uygulama yönetim konusunda büyük sorunlar yaşayabilir, özellikle alınacak kritik kararlarda ve ödemelerde.” Rozenberg’e göre şu anda Telegram’ın yönetici koltuğuna geçici olarak geçecek biri yok.

Ama pazartesi öğleden sonra Telegram, Apple’ın ABD App Store’unda popülerlik sıralamasında 18’inci sıradan sekizinci sıraya yükseldi. Dünya genelinde iOS indirmelerinde de yüzde dörtlük bir artış görüldü. Fransa’da uygulama App Store sosyal ağ kategorisinde bir numaraya yükselirken genel olarak da üçüncü sırada yer aldı. Bu da şimdilik destek aldığı anlamına geliyor.

Musk ve Maduro ilk kez hemfikir

Durov’un tutukluluğuna tepki gösteren kişilerin başında ABD’li milyarder Elon Musk gelmişti. Musk “Düşünün: Avrupa’da 2030 yılında bir meme’i beğendiğiniz için infaz ediliyorsunuz” demişti. Venezuela Devlet Başkanı Nicolas Maduro da dün Latin Amerika İttifakı ALBA’nın devlet başkanları zirvesinde Telegram’a yönelik baskılara dikkat çekerek tartışmaya dahil oldu. Maduro “Zirvemiz Telegram’da da yayınlanıyor. Alternatif sosyal ve iletişim ağlarına yönelik bu zulüm, azami baskı, şantaj, kol bükme politikasının bir parçası olarak başkanının hapsedilmiş olmasına rağmen yayınlanmaya devam ediyor. Dünyada güç kötüye kullanılıyor. Onları itaat ettirmek için rahat vermiyorlar” diye konuştu.

Maduro ve Musk’ın sadece birkaç hafta öncesine kadar boğaz boğaza olduğunu göz önünde bulundurursak bu konuda hemfikir olmaları dikkat çekici. Venezuela’daki şaibeli 28 Temmuz seçimlerinden sonra Musk da sosyal medyadan Maduro karşıtı paylaşımlar yapmıştı. X’in patronu Musk seçimlerin hemen ardından Maduro’ya “diktatör” diyen bir gönderiyle cevap vermişti. Maduro “çirkin bir medya operasyonu” altında bırakıldığını iddia ederek Musk’ı “baş düşman” ilan etmişti. İkili arasında uzayan tartışmada Musk çıtayı yükselterek Maduro’yu “eşek üzerinde Guantanamo’ya göndereceğini” söylemişti.

Putin mi yaman Macron mu yaman: Telegram’ın geleceği ne olacak?

Telegram’ın kurucusu Pavel Durov Fransa’da tutuklandı

‘Eşek üzerinde Guantanoma’ya gönderirim’ demişti: Maduro, Musk’a kızıp X’i kapattı