Gökbilimciler bir kara deliğin uyanışını ilk kez canlı canlı izlemiş olabilir

Astronomlar süper kütleli bir kara deliğin uyanışına eşzamanlı şahit oldu. SDSS1335+0728 adındaki bu kara delik galaksinin kalbinde yer alıyor; Aralık 2019’a kadar öyle dikkat çeken bir hareketi de olmamıştı. Ne zaman ki cismin parlaklığı artmaya başladı, gökbilimciler bu devasa cismin uyanışına tanıklık ettiğine inanmaya başladı.

Süper kütleli kara delikler uykuda ya da uyanık olabilir. Uyanıkken beslenirler. Yani o sırada yakınlarda olan bir yıldızı içine çekebilirler. Bu da kara deliğin birkaç yüz gün sürecek şekilde parlamasına neden olur. Özellikle de süper kütleli kara delikler bulundukları galaksiyi gölgede bırakacak kadar çok ışık yayabilir. İşte gökbilimciler burada tam olarak bunu gözlemliyor.

Kara delikler adlarından da anlaşılacağı üzere siyahtır. Hiçbir ışık onlardan kaçamaz. Işığı yayan da içine çektiği cisimlerdir. Gaz ve toz kara deliğe düşerken ısınır. SDSS1335+0728 Aralık 2019’dan sonra kızılötesi, görünür ve morötesi ışıkta daha fazla radyasyon yaymaya başladı. Bu şubat ayındaysa X ışınları altında bile parlamaya başladı.

Avrupa Güney Rasathanesi’nden ve Astronomy & Astrophysics dergisinde yayınlanan bu çalışmanın başyazarı Dr. Paula Sanchez Saez “Kara deliğin bu davranışı bir benzeri görülmemiş bir şey. Yıllardır gözlemlediğiniz uzak bir galaksiyi hayal edin. Hep sakin ve hareketsiz görünürken birden çekirdeğinin daha önce gördüğünüz olaylara benzemeyen bir parlaklık yaymaya başladığını düşünün” diyor.

Şili’deki Valparaiso Üniversitesi ve Milenyum Astrofizik Enstitüsü’nde çalışan ve araştırmanın yazarları arasında yer alan Lorena Hernandez Garcia ise “Bu olguyu açıklamak için en akla yatkın seçenek galaksinin çekirdeğinin faaliyet göstermeye başladığını görmemizdir. Durum gerçekten buysa bir kara deliğin eşzamanlı olarak uyanmasını ilk kez izlemiş oluyoruz” diyor.

Yine de ekibin elemesi gereken bir ihtimal daha var. O da kara deliğin kendisine çok yaklaşmış bir yıldız ya da gaz bulutunu yemiş olma ihtimali. Buna da Gelgit Bozulma Olayı (TDE) deniyor. Eğer öyle bir durum varsa kara deliğin parlamasının kısa ömürlü olması gerekir. Dolayısıyla gökbilimcilerin kara deliği bir süre daha izlemesi gerekiyor. Her iki durumda da gökbilimciler kara deliklerin nasıl büyüyüp geliştiğine dair yeni bilgiler elde edebilecek. Gerçi bir kara deliğin uyanışını izlemek gökbilimcileri daha heyecanlandırıcı bir durum olsa gerek.

Karanlık maddenin gizemine bir yanıtımız olabilir, hem de yancısıyla birlikte