2000 yıllık en eski bilgisayarın ve halkalarındaki deliklerin sırrını artık biliyoruz

Antikitera mekanizması dünyanın bilinen en eski analog bilgisayarı olarak kabul ediliyor. Erken dönem “kayıp” teknoloji örneklerinden biri olarak görülen bu 2000 yıl önceki alet gökbilimciler tarafından ayın evrelerini, güneş tutulmalarını, gezegenlerin konumlarını hesaplamak için kullanılıyordu. Bronz dişli ve kadranlardan oluşan mekanizmanın arka yüzündeki döner kadranlar çeşitli astronomik ve takvimsel bilgileri içeriyordu.

İlkin 1901 yılında Yunan adası Antikitera’da bir gemi enkazında bulunan bu gizemli mekanizma hem mühendislerin hem de bilim insanlarının uzun zamandır ilgisini çekiyor. Çünkü o dönemden kalma buna benzer başka bir cihaz bulunmadı, en azından şimdiye kadar. Bu yüzden bu onu eşsiz kılıyor.

Glasgow Üniversitesi’nden araştırmacılar bu meşhur mekanizmanın bozuk halkalarında kaç delik olabileceğini belirlemek için uzayzamandaki dalgalanmaları analiz etmek amacıyla geliştirilen istatiksel modelleme teknikleri kullandı.

Ege’nin Antikitera Adası yakınlarında batan gemi enkazında bulunduğu için mekanizma doğal olarak aşınmış haldeydi. Aşağı yukarı ayakkabı kutusu büyüklüğündeki cihaz M.Ö. ikinci yüzyıldan kaldığına inanamayacağımız kadar karmaşık bir dişli yapısına sahip.

Takvim halkası olarak da tanımlanan cihazda 2020 yılında X-ışını görüntülerinde halkaların altında düzenli aralıklarla yerleştirilmiş deliklere rastlandı. Ancak kaç delik olduğu şimdiye kadar belirsizdi. Tahminler cihazda bir zamanlar 347 ila 467 kadar delik olduğu yönündeydi. Şimdi Horological Journal’da yayınlanan yeni çalışmada kullanılan teknikle halkanın muhtemelen 354 deliğe sahip olduğu belirlendi. Cihazda 354 delik bulunması dikkat çekici, çünkü delikler Yunanların ay takvimine mükemmelen uyuyor.

Araştırmacılar çalışmalarını yürütürken LIGO kütleçekimsel dalga verilerinin analizinde kullanılan teknikleri kullandı. Buradaki teknik normalde iki kara deliğin birleşmesi gibi büyük gök olaylarının neden olduğu uzayzaman dalgalanmalarını ölçmek için kullanılıyor. Bayesci analiz denen bu teknikte eldeki veriler göz önünde bulundurularak olası sayıyı hesaplanıyor. Yani sağlam kalan deliklerin konumlarına ve yerleşimlerine bakarak mekanizmadaki muhtemel delik sayısı hesaplandı.

İlginç şekilde, makaleye ilham olan kişi antik mekanizmanın benzerini yapmaya çalışan YouTuber Chris Budiselic oldu. Araştırmanın yazarlarından Graham Woan “Geçen yılın sonlarına doğru bir meslektaşım bana takvim halkasının aynısını yapmak isteyen ve delik sayılarını bulmanın yollarını araştıran Budiselic’in bulgularını gösterdi” dedi.

Araştırmacılara göre işin güzel taraflarından biri de bugün evreni incelemek için kullanılan tekniklerin yaklaşık iki bin yıl önce insanların gökyüzündeki değişimleri takip etmesini kolaylaştıran bir mekanizmayı anlamak için kullanması.

Bilim insanlarının bu keşifleri Indiana Jones filmine konu olan doğaüstü bulgulardan daha az heyecanlı olabilir, ama bilim insanları cihazı daha iyi anlamaya çok hevesli.

Bilim insanları ‘canlı bilgisayar’ yapmak için insan dokusundan 16 mini beyni birbirine bağladı