ABD’nin havası en kirli bölgesinde devrim yapan Andrea Vidaurre’ye Goldman çevre ödülü geldi

Kaliforniya’nın Inland Empire bölgesi Los Angeles’ın doğusundadır. Inland Empire endüstriyel bir bölge ve 29 yaşındaki Andrea Vaduarre ve tüm ailesi ulaşım sektöründe kamyon ve forklift şoförlüğü yapıyor. Andrea sektörün çocukluğundan beri epey değişime uğradığını söylüyor. Doğup büyüdüğü yeri yaklaşık 10 yıl önce beton yığınlarının kaplamaya başladığını gördü. “Birdenbire ortaya çıkıverdiler” diyor. Trafik de yine aynı dönemde artmaya başladı. Derken bölge sakinlerinin çoğunun hastalanmaya başladığını fark etti.

Andrea tanık olduğu değişimin ne olduğunu sonra anlayacaktı: Inland Empire Batı Yakası’nın en büyük lojistik merkezine dönüşmüştü, ülkenin sevkiyat ihtiyacını karşılamak için bir sürü depo inşa edilmişti. Kısacası ABD ekonomisi “Amazonlaşmıştı.” Son beş yılda depolar yaklaşık 4640 dönümlük araziyi kaplar olmuştu. Yapılar öyle büyümüştü ki uzaydan bile görülebiliyorlardı.

Inland Empire’daki depoların sayısındaki artış çoğu Latin kökenli ve işçi sınıfından oluşan bölge sakinleri için de birtakım sağlık sorunları getirmesi demekti. Earthjustice’de araştırmacı ve politika analisti olan Sasan Saadat bu depoların her gün geçip giden yarım milyon dizelli kamyonu bölgeyi çeken bir mıknatıs görevi üstlendiğini söylüyor. Tabii geçip giden kamyonlar “akciğerleri mahveden” zararlı gazları da havaya salıyor. Inland Empire şu an ülkenin en kötü hava kalitesine sahip bölgesi; bölge sakinleri arasında kanser, astım ve erken ölüm vakaları ortalamanın çok üstünde.

Beş yaşında kalp krizinden ölen çocuklar var

Andrea’nın toplumu örgütlemeye iten yuvası olarak gördüğü yerin bu hale geldiğini görmek oldu. Bölgenin havasını temizlemek için attığı adımlar ona dün 2024 Goldman Ödülü’nü getirdi. Bu prestijli ödül dünyanın dört bir yanındaki çevre aktivistlerine çevreyi korumak için attıkları adımlar için veriliyor. Andrea Kaliforniya’daki yöneticilerin Inland Empire’daki zehirli havaya yüzlerini dönmesini sağlamış ve sorunun çözülmesinde rol oynamıştı.

Andrea “Hayatında bir gün olsun sigara içmemiş ama çok erken yaşta vefat eden insanlar tanıyorum” diyor. Daha geçen gün Inland Empire’de beş yaşındaki bir çocuk kalp krizinden ölmüş. Evet, kalp krizinden.

Aktivistliğe yerel bir çevre kuruluşunda gönüllü olarak çalışarak başlayan Andrea bölge sakinlerini arazi kullanımında meydana gelen değişiklikler konusunda bilgilendirdi. Tam bu sıralarda çevreyi korumak için siyasi yollara başvurabileceğini, bunda da başarılı olabilecek kapasiteye sahip olduğunu fark etti. Kısa süre sonra, tam da pandeminin en sancılı günlerinde çevresel ırkçılığa* toplumsal temelli çözümler bulmaya kendini adayan Çevresel Adalet İsteyen Halk Kolektifi’nin kurucularından oldu. Kolektif kurulduktan sonraki yıllarda Kaliforniya Hava Kaynakları Kurulu’nun (CARB) kamyonlardan gaz salımına daha sert düzenlemeler getirmesini sağladıkları hukuki kazanımlar elde ettiler. Bu kazanımlar en çok da Inland Empire’ın işine yaradı. Ama Andrea daha çoğunu yapabileceklerine inanıyordu.

Andrea’ya göre ABD hem yerel hava kalitesi, hem de küresel iklim krizi olmak üzere iki kriz yaşıyor. Ulaşım sektörünün ABD’deki en büyük sera gazı salımının kaynağı olduğuna dikkat çeken Andrea “Bu yüzden kamyon taşımacılığına çözüm bulmalıyız” diyor. O dönem çok az kişi buna çözüm bulunabileceğine inanmış. Ama Andrea hem kamyon hem de demiryolu taşımacılığından kaynaklanan gaz emisyonlarının tamamen ortadan kaldırılmasını savunmaya başladı.

Protestoların öncüsü oldu

2022’nin ekim ayında CARB ile konuyu görüşmeye karar veren Andrea kendisi gibi endişeli bölge sakinlerinden bir heyet oluşturarak Sacramento’daki ofise gitti. Heyettekiler kurul üyeleri önünde ifade verdi. Heyette kamyoncular da vardı, çevreci liderler de, elektrikli araç üreticileri de… CARD’ın ofisinin önünde ellerinde “İşçiler temiz hava ve güvenli çalışma şartlarını hak ediyor, “Toplumumuzu zehirlemeyi bırakın. Zehirli gaz salımına son!” yazılı pankartlar taşıdılar. Protestonun örgütlenmesinde Andrea’nın parmağı vardı; megafonu eline almak yerine kurul üyeleriyle protestocular arasında gidip geliyor, söylenenleri İspanyolcadan İngilizceye, İngilizceden İspanyolcaya çeviriyordu.

Andrea sadece Inland Empire sakinlerinin hakkını savunmakla kalmadı, hava kirliliğinin esas sebeplerinden görüldüğü için çevreyle ilgili tartışmalarda dışlanan depo işçileri için de mücadele etti.

Ve sıfır emisyon yasaları kabul edildi

Geçen yılın nisan ayına geldiğimizde CARB, Gelişmiş Temiz Araçlar Yasası ile Mevcut Lokomotifler Yasası’nı oybirliğiyle kabul etti. Yeni yasalar bu yıldan itibaren emisyonsuz araç satın almayı ve üreticilerin 2036 yılına kadar yalnızca sıfır emisyonlu kamyon satmasını zorunlu tutuyor. Lokomotifler yasasındaysa çok eski, kirlilik yaratan motorların kademeli şekilde kullanımdan kaldırılması isteniyor.

Saadat da bu düzenlemeler hakkında ne kadar konuşulsa az olduğunu söylüyor ve ekliyor: “Andrea ve topluluğu için bu karar ölüm kalım meselesiydi.” Saadat haksız sayılmaz. Eyaletteki uzmanlar Gelişmiş Temiz Araçlar Yasası sayesinde 2050 yılına kadar hava kirliliğinden kaynaklanabilecek binlerce ölümün önüne geçileceğini, sağlık alanında 57 milyar dolar tasarruf edileceğini tahmin ediyor. Birkaç yıl öncesine kadar çevreciler sıfır emisyonlu kamyonların “çok uzak bir hayal” olduğunu söylüyordu. Ancak yeni düzenleme taşımacılık sektörünün bu yıldan itibaren sıfır emisyonlu kamyonlara geçmesini zorunlu kılıyor.

Diğer kazananlar kimler?

📌Güney Afrika’nın Doğu Burnu açıklarında petrol ve gaz çıkarmak için sismik testlerin yapılmasını durduran yerliler Nonhle Mbuthuma ve Sinegugu Zukulu (Güney Afrika)

📌Hindistan’da biyoçeşitlilik açısından zengin 180 bin dönümlük ormanı kömür madenciliğinden kurtaracak kampanyaya öncülük eden Alok Shukla (Hindistan)

📌Avrupa’nın en büyük tuzlu su lagününü çöküşten kurtarmak için toplumsal destek hareketini yürüten Teresa Vicente (İspanya)

📌Dünyanın en büyük et ambalajlama şirketinin kullandığı sığır etlerinin Brezilya’daki ormansızlaşmayla bağlantılı olduğunu ortaya çıkaran uluslararası kampanyaya öncülük ederek söz konusu şirketin altı büyük süpermarket zincirinde satışlarının durdurulmasını sağlayan Marcel Gomes (Brezilya)

📌Queensland’de kömür madenine karşı zafer kazanarak Avustralya’daki yerliler için hukuki emsal oluşturan Murrawah Maroochy Johnson (Avustralya)

*Beyaz olmayan toplulukların ya da toplumdaki dezavantajlı kesimlerin (yoksulların, azınlıkların, siyasal temsil ve görünürlük sağlamada zorlananların, göçmen ve sığınmacıların) siyasi iktidarlar ve şirketler tarafından yürütülen faaliyetlerden, beyaz olan topluluklara ya da toplumun avantajlı kesimlerine (zengin, sesi gür çıkan, yer değiştirebilen vb.) kıyasla çok daha fazla olumsuz etkilendiği sistematik bir ırkçılık biçimidir.

Çevreci batarya, bir start-up’a 55 milyar dolarlık satış yaptırdı