ABD’li ve Çinli komutandan ‘Aman bir kaza olmasın’ görüşmesi

Çin’in süper güç olmaya en yakın ülke olması ve Asya-Pasifik bölgesinde artan rekabet son yıllarda Washington ve Beijing’i sürekli karşı karşıya getirir oldu. Bu gerginlik noktalarının başında Tayvan, Ukrayna savaşı ve ticaret kısıtlamaları geliyor. Bu sorunlar yakın zamanda çözülür mü bilinmez ama iki taraf da bir konuda hemfikir: Yanlış anlamalara mahal vermemek için ordular arası iletişim hatlarını açık tutmak. Bunun için de her iki ordunun komutanları uzun zaman sonra ilk kez telefonda görüştü.

Her iki tarafın açıklamasına göre görüşenler ABD Hint-Pasifik Komutanlığı’ndan Amiral Samuel Paparo ve Çin Halk Kurtuluş Ordusu (PLA) Güney Cephesi Komutanlığı’ndan General Wu Yanan’dı. İki komutanın video konferans aracılığıyla bir araya gelmesi Tayvan, Güney Çin Denizi’nde yükselen tansiyon başta olmak üzere bölgesel sorunların iki tarafı daha sert karşı karşıya getirdiği bir dönemde iletişimin kademeli olarak yeniden kurulması için yeni bir adım atıldığına işaret ediyor.

İletişim ne zaman kesilmişti?

İki ülkenin ordular arası iletişimi dönemin Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin Tayvan’ı ziyaret etmesinin ardından kesilmişti. Çin, Tayvan’ı ana karanın bir parçası olarak görüyor. Geçmişte Çin Komünist Partisi’ne yenilen Milliyetçi Çin Hükümeti’nin lideri Çan Kay Şek Tayvan’a kaçarak iktidarını burada sürdürdü. O günden bugüne kadar Çin Tayvan’ı kendi parçası olarak görmeyi sürdürürken Tayvan bunu reddetti. Dünyanın büyük kısmı Çin ile diplomatik ilişkilerini sürdürmek için Tayvan’ı ülke olarak tanımıyor ama ticari ve kültürel alışverişi sürdürüyor.

ABD de Tayvan ile ilişkiyi gayrimeşru gören ülkelerdendi. En azından Pelosi inat edip Tayvan’a resmi ziyaret yapana kadar. Bu ziyaret Çin’i kışkırttığı gibi, ziyaretin ardından Tayvan çevresinde hava, deniz devriyeleri arttı. ABD Tayvan’ı hâlâ devlet olarak tanımış değil. Bununla birlikte Tayvanlı siyasetçileri ağırlıyor ve adaya Beyaz Saray’dan yetkililer gönderiliyor.

Ordular arası iletişimin yeniden sağlanması ABD Başkanı Joe Biden ve Çinli mevkidaşı Şi Cinping’in geçen kasım ABD’de yaptıkları görüşmelerin ardından geldi. Üst düzey ABD’li ve Çinli generaller bir yılı aşkın sessizliğin ardından geçen aralıkta ilk kez buluşmuş, ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin ile Çinli mevkidaşı Dong Jun bu mayıs Singapur’da düzenlenen Shangri-La Diyalogu’nda yüz yüze görüşmüştü.

Neler konuştular?

Beyaz Saray’ın açıklamasına göre bugünkü görüşmede Paparo komutanlar arasındaki iletişim hattının daima açık olmasının “tarafların niyetinin netleştirilmesine, yanlış anlamaların önlenmesine ve yanlış hesaplama riskinin azaltılmasına yarayacağını” söyledi. PLA ve ABD’nin müttefikleri arasında son dönemde denizde artan karşılaşmalara da değinen Paparo PLA’yı “operasyonel güvenliği sağlamak için uluslararası yasa ve normlara uymaya” çağırdı. Görüşmelerin “yapıcı ve saygı çerçevesi içinde” geçtiği de açıklamada yer alan bilgilerdendi.

Çin devlet medyası da iki komutanın görüştüğünü doğruladı ve “tarafların endişe yaratan ortak konular üzerinde derinlemesine görüş alışverişinde bulunduklarını” söyledi.

Beyaz Saray’ın açıklamasında bahsedilen “denizde karşılaşmalar” Çin’in Filipin gemileriyle karşı karşıya gelmesi. Bunlarda şimdiye kadar ölen olmadı, ama iki taraf da gözünü kararttığı daha ileri adımlar atmaktan çekinmiyor. Sebebi Güney Çin Denizi. Beijing denizin tamamında hak iddia ederken komşu ülkeler bunu kabul etmiyor. Filipinler Devlet Başkanı Ferdinand Marcos Jr. mayıs ayındaki açıklamasında tek bir Filipin vatandaşı bu karşılaşmalarda ölürse bunun savaş hamlesi olarak görüleceğini söylemişti.

ABD Güney Çin Denizi’nin tarafı olmamasına rağmen tartışmaya dahil olarak Filipinler’i savunacağı konusunda “çok kararlı” olduğunu söyledi. Ayrıca Filipinler, Tayvan ve Vietnam gibi ülkelerle yaptığı güvenlik anlaşmaları Çin tarafından çevrelenmek olarak yorumlanıyor, ki çoğu Çin ve Pasifik uzmanı bu konuda Çin’e katılıyor.

Shangri-La Diyaloğu: ABD-Çin duruldu derken Zelenski’den Çin çıkışı geldi