Beyaz Saray ‘görüşmeler sürüyor’ dedi: Yoksa F-35 konusu kapanmadı mı!

Türkiye’nin 2019’da Rusya’dan aldığı S-400 hava savunma sistemleri Ankara’nın F-35 programından çıkarılmasına neden olmuştu. Yunanistan ve Çekya dahil birçok NATO ülkesine F-35 savaş uçakları gönderen ABD’nin Türkiye’ye 50 yıllık F-16’ları vermeyi zar zor ve ön koşullu kabul etmesi uzun süredir dünyanın gündeminde.

İsveç’in NATO üyeliğinin Türkiye tarafından 20 ay gecikmeli onaylanması F-35 programından çıkarılan Türkiye’nin F-16’lara giden yolunu açmıştı.

White House National Security Spokesperson Kirby:

The USA is still having problems selling F-35 fighter jets to Turkey due to its deployment of the Russian-made S-400 air defense system. pic.twitter.com/wXuPduSEEE

— Readean (@readeancom) January 31, 2024

Türkiye’nin programa tekrar dönüşüne ilişkin Washington’dan açıklama geldi. Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby günlük basın toplantısında konuya değindi. Kirby Türkiye’ye F-16’ların satılmasının ardından bu ülkenin F-35 programına geri dönüp dönemeyeceğine ilişkin soruya bu konuda şu anda bir değişiklik ya da güncel bir gelişme olmadığı cevabını verdi.

Kirby “Bu konudaki görüşmelerimiz sürüyor. Eğer Türkiye bu meseledeki endişelerimizi giderebilirse ondan sonra F-35 programına katılımı restore edilebilir” dedi.

Türkiye’de temaslarda bulunan ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Vekili Victoria Nuland da Rusya’dan alınan S-400 füze savunma sistemiyle ilgili durumun çözülmesi halinde Türkiye’yi yeniden F-35 programına kabul etmekten memnuniyet duyacaklarını söylemişti.

İsveç onayıyla açılan yol

İsveç’in NATO’ya katılım protokolünün Türkiye tarafından uygun bulunduğuna dair onay belgesi 27 Ocak’ta Washington’da ABD makamlarına teslim edilmişti. Bunun üzerine aynı gün ABD’li yetkililer Türkiye’nin F-16’ların tedarik ve modernizasyon talebini ABD Kongresi’ne resmen bildirmişti.

Kongre’nin Türkiye’ye F-16 satılmasına ilişkin resmi bildirimin ardından 15 günlük değerlendirme ve itiraz süresi var. Bu sürede itiraz gelmezse satış izni onaylanmış olacak. Senato ve Temsilciler Meclisi’nin dış ilişkiler komiteleri yabancı ülkelere silah satışına ilişkin yönetimin bildirim gönderdiği ve satışları değerlendiren Kongre komiteleri olması sebebiyle önem taşıyor.

Türkiye F-35 konusunda bu yaşadıklarından sonra F-16 alımı ve modernizasyonu için diplomatik çabalar göstermişti. Ancak F-16 vizesi ancak İsveç’in NATO üyeliği onayıyla çıkabilmişti. İsveç’in NATO’ya üyeliğini onaylayan ilgili yasal düzenleme önce TBMM’de kabul edilmiş, ardından Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla Resmi Gazete’de yayımlanmıştı.

Türkiye’nin çıkmaza giren F-35 serüveni

1999’daki başlangıcından itibaren F-35 projesinde yer alan, programın geliştirme ve üretim aşamalarına katkıda bulunan ve bazı parçaların tedarikçisi olan Türkiye’nin uçakları teslim alma süreci ise koca bir muammaya dönüştü.

Program kapsamında yaklaşık 1.4 milyar dolar ödeyen Ankara sadece iki adet uçak teslim alabilmiş ancak onlar da ABD’de kalmıştı. Kriz Ankara’nın 2017’de Rusya’dan S400 hava savunma sistemleri satın almasıyla patlak vermişti. Bu durumun NATO ile uyumlu olmadığı gerekçesiyle ABD ve diğer müttefikler Türkiye’ye tepki göstermiş ve S400 alımından vazgeçmesi için baskı yapmışlardı.

Ankara’nın Rus hava savunma sistemi S-400’den vazgeçmemesi işi bu noktaya getirmişti. Süreç Türkiye’nin F35 programına geri dönmek için ABD ile görüşmelere başladığı haberleriyle devam etmişti. Ancak ABD bir kez daha Rusya’dan edinilen S400’lerin tamamen kaldırılmasını şart olduğunu açıklamıştı. Türkiye S400’lerin kaldırılmasının mümkün olmadığını fakat ABD ile teknik çalışma grubu kurulabileceğini ifade edip S400’lerin varlığının F35’leri tehdit etmediğini bir kez daha yinelemişti.

S400’lerin NATO sistemleriyle uyumlu olduğu ve Yunanistan’ın da Rus yapımı S300 hava savunma sistemlerine sahip olduğu Türkiye tarafından gündeme getirilmiş ancak ABD, S400’lerin NATO sistemleriyle uyumlu olmadığını ve Yunanistan’ın S300’leri aktif olarak kullanmadığını öne sürmüştü.

Tüm bu tartışmaların ardından F-35’ten vazgeçmek zorunda kalan Ankara bu kez 40 adet F-16 ve 79 modernizasyon kiti talep etmiş, ABD Kongresi Başkan Joe Biden’a satışın İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyelikleri Türkiye tarafından onaylanana kadar ertelenmesi çağrısında bulunmuştu.

Herkese var, Türkiye’ye yok: ABD’den bu sefer de Çekya’ya 24 adet F-35

ABD Türkiye’ye F-16, Yunanistan’a F-35 satıyor

F-35’leri alamamak: Evet önümüze bakalım ama fırsat maliyetlerini konuşmayalım mı?