Bir yaş problemi: Tayvanlı lider ‘Biz Çin Halk Cumhuriyeti’nden daha eskiyiz’ dedi

Çin ve Tayvan arasındaki yılların tartışması yıldönümlerinde de yine gündeme geldi. Üstelik bu sefer Tayvan, Çin’i “yaş meselesi”nden vurmaya çalıştı. Tayvan Devlet Başkanı Lai Ching Te, Komünist Çin devletinin Tayvan’ın anavatanı olmasının “kesinlikle imkansız” olduğunu söyledi. Sebep? Çünkü ada hükümeti çok daha eskiymiş!

Çin ve Tayvan arasındaki anlaşmazlık Çan Kay Şek dönemine uzanıyor. Mao Zedong önderliğindeki ÇKP ve Çan Kay Şek öncülüğündeki ordunun karşı karşıya gelmesinin ardından başarısız olan Çan Kay Şek Tayvan’a kaçarak burada Milliyetçi Çin Cumhuriyeti adı altında yönetimini sürdürmeye çalıştı. Çin o dönemde Tayvan’ı geri almak için herhangi bir girişimde bulunmadı ama o zamandan bu zamana Çin Tayvan’ı ayrı bir ülke olarak değil, kendisinin bir parçası olarak görüyor. Diplomatik ilişki kurduğu ülkelerin hiçbirinin Tayvan ile diplomatik bağlantısı olmasını kabul etmiyor. Bir gün öyle ya da böyle Tayvan’ın anakaraya bağlanacağını varsayıyor.

Oysa Tayvan son seçimlerde Çin’e bir kez daha cevabını verdi. Seçimi kazanan Lai bağımsızlık yanlısı olduğu için Çin hükümetinin öfkesini üstüne çekiyor. Cumartesi günkü konuşmasında Beijing’i biraz daha kızdıracak bir hamlede bulundu Tayvanlı lider. Tayvan’ın Çin Cumhuriyeti adında zaten “egemen ve bağımsız bir ülke” olduğunu söyleyen Lai, Çin Komünist Partisi (ÇKP) iktidara gelip de Tayvan’a taşınmalarından önce yıllarca Çin anakarasını yönettiklerini söyledi.

Tarihte yolculuk

Çin Cumhuriyeti 1912 yılında Milliyetçi devrimin Çin’in son imparatorluğu Qing Hanedanı’nı devirmesinin ardından kuruldu. O zamanlar Tayvan Japon kolonisiydi, Qing Hanedanlığı Japonya’ya karşı savaşı kaybettikten sonra bu adayı Japonya’ya vermişti. Japonya’nın İkinci Dünya Savaşı’nı kaybetmesinin bir sonucu olarak Çin Cumhuriyeti Tayvan’ın kontrolünü ele geçirdi. Dört yıl sonra da Milliyetçilerle Mao Zedong öncülüğündeki Komünistler karşı karşıya geldi. Savaşı kaybedenler Milliyetçiler oldu, yönetim merkezini anakaradan Taipei’ye taşıdılar.

Beijing’deyse iktidarı ÇKP ele geçirdi ve 1 Ekim 1949 tarihinde Çin Halk Cumhuriyeti’ni kurdu. O tarihten bu yana iki taraf ayrı hükümetlerce yönetiliyor. Ardı sıra gelen Çinli liderler bir gün Tayvan’ın kontrolünü ele geçirme sözü verse de ülkenin son yıllardaki en iddialı lideri Şi Cinping söylemin yanına bir de devriyeleri ekledi. Aslında gerekçesi daha çok Amerikan siyasetçilerin Tayvan meselesine burnunu sokmasıydı. Temsilciler Meclisi’nin eski Başkanı Nancy Pelosi Çin’in tüm itirazlarına rağmen adaya resmi ziyaret düzenleyince Çin ada çevresinde hem denizden hem de havadan devriyelerini artırdı.

Bir yaş meselesi

Çin’in doğum günü 1 Ekim, Tayvan’ınki ise 10. Çin 75’inci yıldönümünü, Tayvan 113’üncü yaş gününü kutluyor. Tayvan’ın 10 Ekim’deki ulusal günü öncesinde düzenlenen bir konserde konuşan Lai, iki hükümetin farklı siyasi köklere sahip olduğuna dikkat çekerek tarih dersi vermeye kalktı. 

“Kısa süre önce komşumuz Çin Halk Cumhuriyetçi 75’inci doğum gününü kutladı. Birkaç gün sonra da Çin Cumhuriyeti 113’üncü yıldönümünü kutlayacak” diyen Lai stadyumda toplanan kalabalığın alkışlarını topladı. Sözlerine devam eden Tayvanlı lider “Dolayısıyla yaş bakımından Çin Halk Cumhuriyeti Çin Cumhuriyeti halkının anavatanı olamaz kesinlikle. Aksine Çin Cumhuriyeti 75 yaşını aşmış Çin Halk Cumhuriyeti vatandaşlarının anavatanı olabilir” dedi.

Çan Kay Şek’in partisi tepkili

Bir hafta boyunca 75’inci yılını kutlayan Çin Tayvanlı liderin sözlerine henüz yanıt vermedi. Ancak Lai’nin partisinin gereksiz yere Çin ile gerilimi yükselttiğini savunan muhalefet partisi Kuomintang (KMT) bu sözlere tepki gösterdi. İşin ironik tarafı da KMT’nin ÇKP ile savaşın ardından Tayvan’a kaçan Çan Kay Şek’in partisi olması. KMT’nin Belediye Meclis Üyesi Ling Tao “Başkan Lai Tayvan Boğazı’nın iki yakasında siyasi çatışma yaratmak için kasıtlı olarak Çin Halk Cumhuriyeti ve anavatan teorisinden bahsetti” dedi.

Her iki tarafın da yıldönümlerini kutlarken Tayvan Boğazı’nın öteki tarafına mesaj göndermeye özen gösteriyor. Mesela Şi de Çin’in doğum günün arifesinde Tayvan ile yeniden birleşme sözünü tekrarlayarak “Bu geri dönüşü olmayan bir eğilim, hak davası ve insanlarımızın ortak arzusudur. Tarihin ilerleyişini kimse durduramaz. Tayvan Çin’in aziz topraklarıdır. Et tırnaktan ayrılmaz ve boğazın her iki yakası da birbirine et ve tırnak gibi bağlıdır” dedi.

Tayvan gerilimi çip sektörüne bir günde yarım trilyon dolar kaybettirdi