İlişkiler gerilmişti: Fidan ile görüşen Putin’den olumlu mesajlar

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan Çin ziyareti sırasında katılmaya sıcak baktıklarını söylediği BRICS toplantısı için pazartesi günü Rusya’ya gitmişti. Nijniy Novgorod’daki toplantıya sadece üye ülkeler katılsa da ikinci gün ittifaka katılması beklenen ve istenen ülkelerle bir araya gelindi. Fidan da bu ikinci günkü toplantıda yerini aldı. Ama ilk gününü de boş geçirmedi; eski Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Rusya Dış İstihbarat Servisi (SVR) Başkanı Sergey Narışkin ile bir araya geldi. Fidan’ın ikinci gün programı çok daha yoğundu. Önce BRICS toplantısına katılıp “Dünya beşten büyüktür” mesajı verdi, sonra da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüştü. Putin Türkiye’yi BRICS’te görmekten mutluluk duyacaklarını söylerken, Fidan da iki ülke arasındaki ticaret konularında atılması gereken adımlar olduğunu söyledi.

Fidan’ın Rusya’yı ziyaret edeceği Çin’de BRICS hakkında konuşurken öğrenilmiş, bakanın BRICS hakkındaki olumlu yorumları Kremlin tarafında memnuniyetle karşılanmıştı. Fidan’ın BRICS toplantısı sırasında yaptığı konuşmada verdiği mesaj “kurallara dayalı uluslararası sistemin” dengeli ve hızlı çözümler sunma konusunda yetersiz kaldığı yönündeydi. Soğuk Savaş sonrası ABD’nin başını çektiği tek kutuplu dünya düzeni oluşmuş olsa da iki kıtada tüm dünyayı etkileyen savaşların çıkması, salgın hastalığın hayatımızdan iki yılı çalması ve uluslararası kuruluşların tüm bu sorunları iyi yönetememesi yeni bir düzenin kurulması ihtiyacını doğurdu. En azından BRICS’in gayesi Batı’nın sözünü dinlemekten bıkmış Küresel Güney ülkelerine yeni bir kapı açarak çok kutuplu dünya düzenine geçmek.

‘Dünya beşten büyüktür’ vurgusu yaptı

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın “Dünya beşten büyüktür” sözüyle bugüne kadar hep ima ettiği çok kutuplu dünya düzenine verdiği desteği Fidan bu toplantı vesilesiyle tekrar vurgulamış oldu. Fidan konuşması sırasında “Küresel ekonomi, pandemi sonrası dönemde direnç göstermeye devam ederken, jeoekonomik görünüm hala zayıf. Hala yüksek enflasyonla karşı karşıyayız. Kırılganlıklar devam ediyor ve jeopolitik gerilimler tırmanabilir” dedi.

BRICS’in Türkiye için hem ekonomik hem de siyasi açıdan bir cazibesi var. Genişletilmiş grubun toplam nüfusu yaklaşık 3,5 milyar ediyor, yani dünya nüfusunun yüzde 45’ini kapsıyor. Zaten dünyanın en kalabalık iki ülkesi olan Hindistan ve Çin toplamda iki milyardan fazla nüfusa sahip. Ayrıca ülkelerin ekonomilerinin toplam değeri 28,5 trilyon dolar ediyor. Bu da küresel ekonominin yüzde 28’ine tekabül ediyor. İran, Suudi Arabistan ve BAE’nin de dahil olmasıyla BRICS ülkeleri dünyadaki ham petrolün yaklaşık yüzde 44’ünü üretiyor. Grupta yer alan Hindistan ve Çin gibi yükselişteki ekonomiler, Avrupa gibi durgunluk dönemindeki ortaklardan daha fazla avantaj sağlayabilir.

Ankara BRICS ve Avrupa Birliği’ni (AB) aynı kefeye koymadıklarını söylese de AB’nin en azından 2030’daki genişlemede Türkiye’ye yer verme gibi bir planı olmadığı geçen yıldan beri yayınladığı raporlardan anlaşılıyor. Halbuki BRICS, Batı’yla ters düştüğünde Türkiye’ye yaptırımlardan kaçınmak için bir şemsiye görevi görebilir. Fidan da zirve sırasında “Bu bağlamda BRICS ile işbirliğimize değer veriyoruz. BRICS içindeki çeşitliliğin kalkınma ve istikrarı artırmak için önemli bir araç olduğuna inanıyoruz” sözlerini dile getirdi.

Fidan BRICS toplantısı öncesi Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile bir araya geldi. Lavrov el sıkıştığı Fidan’a “Dün neredeydin?” diye sordu. Fidan’ın cevabı da “Moskova’daydım” oldu. Moskova’da Şoygu ile yapılan görüşmede bu yılın üçüncü çeyreğinde Moskova veya Ankara’da güvenlik konularında kapsamlı ikili istişare yapma planı görüşülmüştü. Bugün de Lavrov ile ekonomiden Ukrayna savaşına, Ortadoğu’daki krize birçok konu konuşuldu.

Türkiye’ye gözdağı veren Putin ile görüştü

Ama günün görüşmesi Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir araya geldi. Putin ve Fidan’ın basına yansıyan görüntülerinde ikisinin de yüzündeki gülümsemenin eksik olmaması dikkat çekti. Ayrıca bir durumdan rahatsız olduğunda bunu ağırladığı devlet başkanı ya da diplomatı masanın olabildiğince uzağına iten (Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron örneğinde olduğu gibi) Putin’in geçen haftaki sert sözlerinin tam tersi olarak Fidan’ı sıcak karşılayıp Türkiye’nin BRICS’e üyeliğine sıcak baktıklarını söylemesi dikkat çekiciydi.

Fotoğraf: AA

Putin daha birkaç gün önce St. Petersburg Uluslararası Ekonomik Forumu’nda yaptığı konuşma sırasında Türkiye’yi hedef alan konuşmalar yapmıştı. Malum, Türkiye bir NATO üyesi ve Batı Ankara’dan Rusya’ya uygulanan yaptırımlara katılmasını istiyor. Bu yaptırımlara katılmaması halinde Ankara’nın da yaptırımlardan payına düşeceği tehdidi yapılıyor. Putin ise forum sırasında “Bana öyle geliyor ki Türkiye’de hükümetin ekonomik bloku son zamanlarda kredi almaya, yatırım yapmaya, Batılı finans kuruluşlarından hibe almaya ağırlık veriyor. Bu muhtemelen kötü bir şey değil ama eğer Rusya ile ticari ve ekonomik ilişkilerin kısıtlanmasıyla bağlantılı olursa Türk ekonomisinin kazancından çok kaybı olur. Bana göre böyle bir tehdit var” sözlerini dile getirerek Ankara’ya gözdağı verdi.

Fidan Putin ile görüşmesinde özellikle ticaret konusuna değinerek Erdoğan’ın selamlarını getirdiğini söyledi. Diplomatik kaynakların aktardığına göre Fidan, “İki ülke arasındaki ilişkiler gerçekten fevkalade iyi gidiyor. Ticaret konusunda atılması gereken adımlar var” dedi.

NEW: Putin says he welcomes Turkey’s interest in the work of BRICS in a meeting with Turkish Foreign Minister Fidan.

“Of course, we will strongly support this desire and desire to be together with the countries of this association, to be closer, to solve common problems.” pic.twitter.com/lu9ACvUrQX

— Ragıp Soylu (@ragipsoylu) June 11, 2024

Putin’in bir süredir Türkiye’ye gelmesi bekleniyor. Aslında ziyaretin şubat ayında yapılması planlanıyordu ama sonra iki ülkede de seçim olduğu öne sürülerek görüşmeler ileri tarihe atıldı. Putin ilk ziyaretini Türkiye yerine Çin’e yaptı, sonra da Özbekistan’a giden Rus liderin programında Vietnam ve Kuzey Kore olduğu tahmin ediliyor. Türkiye için ise “hazırlıkların devam ettiği” söyleniyor. Yani görüşmeler bilinmeyen bir tarihe ertelenmiş durumda.

Erdoğan ve Putin arasında yapılacak yüz yüze görüşmenin Ankara’dan önce temmuzda Astana’daki Şanghay İşbirliği Örgütü’nde (ŞİÖ) olması muhtemel ki zaten Putin de Fidan ile görüşmesinde Erdoğan’ı ŞİÖ zirvesinde görmeyi beklediğini söyledi.

Fidan Çin’den sonra Rusya’da: BRICS toplantısına katılacak

Putin Türkiye’ye sopa gösterdi: Rusya ile ticaret kısıtlanırsa Türkiye kaybeder