Gürcistan’da ‘yabancı ajan’ krizi: AB adaylık statüsüyle tehdit ediyor, Rusya iktidarı savunuyor

Gürcistan iki haftadır mecliste görüşülen “yabancı ajan” yasa tasarısına karşı sokaklarda, polisle çatışma halinde. Çünkü muhalefet yasanın medyanın özgürlüğünü hedef aldığını düşünüyor. Tasarı mecliste görüşülmeye başladığından beri halk sokakta olsa da en şiddetli çatışmalar salı gecesi meclis binası önünde yaşandı. Polis protestoculara göz yaşartıcı gaz ve tazyikli su kullandı.

İktidardaki Gürcü Rüyası Partisi geçen ay fonlarının yüzde 20’sinden fazlasını yabancı kaynaklardan edinen STK’ların ve bağımsız medyanın “yabancı bir gücün çıkarlarını koruyan kuruluşlar” olarak kayıt yaptırmalarını gerektirecek tedbirler alınmasını önerdi. Tedbire göre Adalat Bakanlığı söz konusu kuruluşları izleyebilecek, gerekli görüldüğünde bu kurumlara 25 bin Gürcü Larisi’ne (9400 dolar) varan ağır para cezaları verilebilecek.

“Yabancı ajan” tasarısına benzer bir yasa 2012 yılında Rusya’da yürürlüğe girdi. O zamandan bu yana ister kültür alanında önde gelen bir isim olsun, ister gazeteci ya da sivil toplum kuruluşu ya da üyesi olsun, Kremlin’i hedef alan her ses Kremlin tarafından “yabancı ajan” olarak görülüp bastırıldı.

Muhalefet tasarının Rusya’dan esinlenerek hazırlandığını söylüyor ancak Gürcü Rüyası Partisi’nin kurucusu Bidzina İvanişvili savaş isteyen Batılı güçlerin Rusya ile çatışmanın parçası olarak Gürcistan’ı kullandığını iddia ediyor. Hükümet tasarının şeffaflığı sağlama amaçlı olduğunu savunuyor; Avrupa’nın değerlerine aykırı ya da tasarının arkasında Rusya’nın olduğu iddialarını ise reddediyor. Protestocular tasarı yasalaşırsa bu yıl yapılacak parlamentosu seçimleri öncesinde muhalif sesleri bastırmak için kullanılacak diye kaygılanıyor.

63 kişi gözaltına alındı, polis orantısız güç kullandı

İçişleri Bakanlığı salı gecesi Tiflis’te 63 protestocunun gözaltına alındığını ve altı polisin yaralandığını açıkladı. İki bin kadar kişi parlamentonun önünde toplanarak trafiği kapattı. Çok sayıda gazeteci ve muhalif siyasetçinin protestolar sırasında şiddete uğradığı belirtiliyor. İktidara muhalif olsa da pek bir yetkisi olmayan Cumhurbaşkanı Salome Zurabişvili iktidara seslenerek protestocular üzerindeki “tamamen yersiz, sebepsiz ve orantısız” baskının durdurulmasını istedi. Gürcistan’ın insan hakları ombudsmanı Levan Ioseliani de protestoculara ve gazetecilere “orantısız güç” kullanımının soruşturulmasını istedi. İçişleri Bakanlığı ise polisin ancak protestolar şiddetlendikten sonra müdahale ettiğini iddia ediyor.

Large-scale protests in Georgia regarding the law on foreign agents, media

Security forces have already used tear gas and water cannons.

The demonstrators tried to block the exits from the parliament so that the deputies did not leave the building. Medics provide assistance to… pic.twitter.com/jpntT7IYjK

— Jürgen Nauditt 🇩🇪🇺🇦 (@jurgen_nauditt) May 1, 2024

Tasarının yasalaşması için üç kez mecliste okunup oylanması ve cumhurbaşkanı tarafından imzalanması gerekiyor. İkinci okuma dün yapıldı. Tasarının son okumasının 17 Mayıs civarında yapılması bekleniyor ki bu da Tiflis sokaklarında yeni bir protesto dalgası demek. Tasarı muhtemelen kabul edilecek ve Zurabişvili’ye gönderilecek ama Zurabişvili tasarıyı veto edeceğine söz verdi. Bununla birlikte Gürcü Rüyası parlamentodaki çoğunluğuyla vetoyu geçersiz kılarak tasarıyı yasalaştırabilir.

AB iktidarı kınadı, tehdit etti

1991 yılına kadar Sovyetler Birliği’nin bir parçası olan 3.7 milyon nüfuslu Gürcistan uluslararası ilişkilerinde bir dönüm noktasında. Gürcistan halkı böyle bir tasarının meclisten geçmesinin Avrupa Birliği üyeliği yolunda emin adımlarla ilerleyen ülkeye zarar vereceğini düşünüyor. Bu düşünce çok da yersiz sayılmaz.

Avrupa Birliği’nin (AB) Dış Politikadan Sorumlu Yüksek Temsilcisi Josep Borrell “yabancı ajan yasasına karşı barışçıl bir protestolar düzenleyen Gürcistan halkına şiddet kullanılmasını kınadığını” söyledi. AB yetkilileri söz konusu tasarının Tiflis’in birliğe katılma hedefine zarar vereceği uyarısı yaptı. Birlik aralık ayında Gürcistan’a aday statüsü vermiş, anketler Gürcistan halkının yüzde 80’e yakınının AB’ye katılmaktan yana olduğunu göstermişti.

AB Konseyi Başkanı Charles Michel bu tasarının Gürcistan’ı AB’ye yakınlaştırmak şöyle dursun daha da uzaklaştıracağını söyledi. AB’nin genişlemeden sorumlu Gert Jan Koopman da Gürcistan’a gitti. Alman Yeşiller Partisi milletvekili Viola von Cramon Gürcistan’a verilen adaylık statüsünün geri çekilmesini, kalkınma projeleri için AB’den sağlanan fonun durdurulmasını ve tasarı lehine oy kullanan milletvekillerine seyahat yasağı getirilmesini istedi.

Moskova iktidara arka çıkıyor

Moskova ise Gürcistan’daki bu yeni yasa tasarısını destekliyor. Rusya’nın milliyetçi ideologlarından Aleksandır Dugin yasanın yürürlüğe girmesinin “Gürcistan’ın doğru yolda olduğunu” göstereceğini söyledi. Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov Batı’yı Gürcülere “Rusya karşıtlığı” aşılamakla suçladı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov tasarıyı açık açık savundu.

Gürcistan Başbakanı İrakli Kobahidze’nin kurduğu hükümet AB’den gelen eleştirilere rağmen geri adım atacak gibi durmuyor. Kobahidze STK’ları Gürcistan’da iki kez darbe gerçekleştirmeye çalışmak, “LGBTİ+ propagandası” yapmak ve Gürcü Ortodoks Kilisesi’ne saldırmakla suçladı.

Rusya, Türkiye, Ermenistan ve Azerbaycan’ın yanı başında olan Gürcistan petrol ve doğalgaz boru hatlarının geçtiği bir yer ve Karadeniz’e kıyısı olması nedeniyle bölgede stratejik bir konuma sahip. Ukrayna gibi Gürcistan da Sovyetler Birliği dağıldığından beri Rusya ile Batı arasında sıkışmış durumda. Ukrayna gibi Gürcistan da Rusya ile savaş yaşadı ama bu savaş sadece beş gün sürdü. Hem Gürcistan hem de Ukrayna’ya NATO üyeliği vaat edilmiş olsa da Rusya bir ülkeyle savaş halinde; diğerini de işgal etmekle tehdit ederek baskı altına alıyor. Gürcistan Moskova’nın etkisi altına mı girecek yoksa Rus etkisinden tamamen kurtulup Batı’ya mı dönecek, bu merak konusu.

Gürcistan’da fon kaosu sürüyor