İbrahim Kalın’dan sonra Yaşar Güler de Irak’ta: Güvenlik konusu öne çıktı

Son günlerde Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ve MİT Başkanı İbrahim Kalın yoğun bir diplomasi trafiğinde. Fidan Bulgaristan, Romanya, Malta ve Libya gibi farklı farklı ülkelere resmi ziyaretler düzenlerken Kalın’ın güzergahı daha çok Ortadoğu’daydı. İki defa Irak’a giden Kalın, Katar’da da Hamas’ın siyasi büro lideri İsmail Haniye ile bir araya geldi. Kalın’dan sonra Irak’a bu kez sınırötesi operasyonlarının gölgesinde Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler gitti.

Güler’e ziyaretinde Genelkurmay Başkanı Orgeneral Metin Gürak eşlik etti. Güler’in ilk rotası başkent Bağdat oldu. Bu ziyaret Irak’ın farklı nedenlerle hem Irak hem de ABD tarafından vurulduğu bir dönemde gerçekleşti. ABD Ürdün’de İran destekli grupların saldırısında üç askerini kaybettikten sonra misilleme olarak Irak ve Suriye’yi vurmuştu. Bunun biraz öncesinde de İran 3 Ocak’ta Kudüs Gücü’nün önde gelen komutanlarından Kasım Süleymani’nin anma töreninde IŞİD tarafından düzenlenen saldırılara misilleme olarak Irak ve Suriye’yi vurmuştu.

Bu kriz ortamında Bağdat’ı ziyaret eden Güler Irak Başbakanı Muhammed Şiya Sudani ve Cumhurbaşkanı Latif Reşid’le görüştü, ama isimler bununla sınırlı kalmadı; Iraklı mevkidaşı Sabit Muhammed Said Rıza Al Abbasi, Irak Ulusal Güvenlik Müsteşarı Kasım El-Araci ve İçişleri Bakanı Abdülemir Kamil Şammari ile de görüştü.

Irak-İran güvenlik anlaşmasının benzeri mi?

Bu yoğun görüşmelerde temel gündem maddelerinden biri iki ülke arasındaki güvenlik meselesi oldu. Rûdaw Badat muhabiri Helkewt Aziz’in güvenlik kaynaklarından edindiği bilgilere göre Güler Iraklı yetkililere Irak’ın İran’la yaptığı “güvenlik anlaşmasının” benzerinin Türkiye ile de yapılması yönünde teklif sundu. Irak ve İran arasındaki anlaşma geçen yıl mart ayında imzalanmıştı ve Irak, ülkedeki İran kökenli Kürt grupların İran’a saldırmaması konusunda İran’a güvence verip bu grupların silahsızlandırılmasını İran’a taahhüt ediyordu.

Görüşmede dile getirilen konulardan biri de Türkiye hava sahasının Süleymaniye’den kalkan uçaklara hâlâ kapalı olmasıydı. Türkiye aralık ayında bu süreyi altı ay daha uzatmıştı. Hafta sonu bir televizyon programına konuk olan Fidan Talabani’nin PKK ile bağlantıları devam ettiği müddetçe yaptırımların devam edeceği hatta artabileceği mesajı vermişti. Fidan Talabani’nin eylemlerinin Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin (KBY) işine yaradığını belirtmişti. Rudaw’ın aktardığına göre Irak Cumhurbaşkanı Latif Reşid ambargonun ortadan kaldırılması için Güler aracılığıyla Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a mesaj göndermiş.

Sudani görüşmesinde ise Sudani’nin Güler’e “Irak topraklarının komşu ülkelere saldırı amacıyla kullanılmasına karşı olan anayasal ilkelere bağlı olduklarını ve bu konuda özellikle Irak ile Türkiye arasındaki sınır bölgelerinde birçok önlemin alındığını” söyledi ve ekledi: “Irak egemenliğinin her türlü ihlalini ve topraklarında hesaplaşmaya yönelik her türlü tedbiri reddediyor.”

Kalın ve Güler’in art arda ziyaretleri Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Irak ziyaretine ön hazırlık olabileceği şeklinde yorumlanıyor.

İkinci durak IKBY

Güler’in bir sonraki durağı Erbil’di, burada IKBY Başkanı Neçirvan Barzani ile bir araya geldi. Güler ve Barzani’nin özellikle terörle mücadele konusuna odaklandığı belirtildi. Bu görüşmenin ardından IKBY Başbakanı Mesrur Barzani ile de bir araya gelen Güler bölgesel savunma ve güvenlik konularını ele aldı.

Millî Savunma Bakanı Yaşar Güler, beraberinde Genelkurmay Başkanı Orgeneral Metin Gürak ile gittiği Erbil’de görüşmelere devam ediyor.

Bakan Yaşar Güler, IKBY Bölge Başkanı Neçirvan Barzani ile gerçekleştirdiği görüşmenin ardından IKBY Başbakanı Mesrur Barzani ile bir araya… pic.twitter.com/rqL26qH8Bl

— T.C. Millî Savunma Bakanlığı (@tcsavunma) February 7, 2024

IKBY Başbakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre Güler-Mesrur Barzani görüşmesinde İran’ın Erbil’e saldırıları da ele alındı. Açıklamada Güler’in saldırıda ölenler için başsağlığı dilediği ve “Saldırının hiçbir haklı gerekçesi yok” dediği belirtildi. 

Rudaw’a bu son ziyaretlerin bir değerlendirmesini yapan Orta Doğu Araştırmalar Merkezi (ORSAM) Irak Çalışmaları Koordinatörü Bilgay Duman Kalın’ın Irak ziyaretinden İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin Türkiye ziyaretinin gerçekleştiği sıralarda dönüp Erdoğan ile görüştükten sonra tekrar Irak’a gitmesi hakkında şu yorumu yaptı: “Burada daha geniş bir diyalog yürütülüyor gibi düşünmek lazım. Tamamen bir tesadüf olabilir ama bence bu noktada İran’ın pozisyonunu da göz ardı etmemek gerekiyor. Çünkü Türkiye’nin terörle mücadelesinde ve Irak’la ilişkilerinde özellikle İran’ın hem Erbil’e yapmış olduğu saldırılar hem de Şii milis grupları üzerinden yürütülen vekalet savaşları Türkiye’nin terörle mücadelesini ve Irak ilişkilerini Ankara-Erbil diyaloğunu da etkileyen bir mesele.”

İbrahim Kalın’ın Bağdat ziyareti sırasında İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin Türkiye’ye geldiğini ve bu nedenle Kalın’ın Ankara’ya dönüp ardından Erbil’e geldiğini hatırlatan Duman “Burada daha geniş bir diyalog yürütülüyor gibi düşünmek lazım. Tamamen bir tesadüf olabilir ama bence bu noktada İran’ın pozisyonunu da göz ardı etmemek gerekiyor. Çünkü Türkiye’nin terörle mücadelesinde ve Irak’la ilişkilerinde özellikle İran’ın hem Erbil’e yapmış olduğu saldırılar hem de Şii milis grupları üzerinden yürütülen vekalet savaşları Türkiye’nin terörle mücadelesini ve Irak ilişkilerini Ankara-Erbil diyaloğunu da etkileyen bir mesele” yorumu yaptı.

Görüşmede Irak’taki genel durum ve ikili ilişkilerin geliştirilmesi konularının ele alındığı, Mesrur Barzani’nin ikili ilişkileri geliştirme konusundaki arzusunu yinelediği belirtildi. Barzani’nin “Kürdistan Bölgesi’nin bölgede her zaman güvenlik ve istikrar unsuru olmaya devam edeceğini” ve “komşularına tehdit oluşturmasına izin vermeyeceğini” söylediği, “Şengal Anlaşması’nın uygulanmasının öneminin, bölgedeki durumun normalleşmesinin ve göçmenlerin yerlerine geri dönmesinin” ele alındığı aktarıldı. Erbil ve Bağdat arasında yapılan Şengal Anlaşması’na göre Şengal’in güvenliğinden Bağdat sorumlu olacak ve hem PKK hem de PKK ile ilintili örgütler bölgeden çıkarılacaktı.

Geçen ay Metina’da PKK’nın saldırılarında 21 Türk askerinin şehit olması üzerine Ankara başta Süleymaniye olmak üzere sınırötesi hava operasyonlarını artırmıştı. Ankara son birkaç yıldır operasyonlarını Kuzey Irak’ta yoğunlaştırsa da Bağdat’ın PKK’yı henüz terör örgütü olarak tanımaması ve Türkiye’nin sınırötesi operasyonları taraflar arasında sorun olmaya devam ediyor.

MİT Başkanı İbrahim Kalın bu sefer Katar’da Haniye ile görüştü