Basın özgürlüğü raporu: Afganistan’ın bile gerisindeyiz

3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü kapsamında basın özgürlüğü raporu yayımlandı. 180 ülkenin yer aldığı raporda Türkiye 165’inci sırada yer aldı. Türkiye’nin basın özgürlüğü konusunda düşük not almasına gerekçe olarak ‘gazetecilere yönelik baskının artması’, ‘başta Kürt gazeteciler olmak üzere toplu tutuklamalar’ ve ‘medya özgürlüğünü tehdit eden sosyal faktörler’ gösterildi.

Sıralamalar çoğulculuk, medya ortamı ve bağımsızlığı, oto-sansür / habere yönelik müdahaleler ve şeffaflığın da incelendiği onlarca parametreye göre belirlendi.

Raporun 2021’deki raporunda 153’üncü sırada bulunan Türkiye, ‘gazetecileri tahliye etmesi’, ‘gazetecileri tutuklamak yerine adli kontrol şartıyla serbest bırakma kararları almaya başlaması’ ve ‘ifade özgürlüğü örgütlerinin etkili hak mücadelesi’ gerekçesiyle 2022’de 149’uncu sıraya yükselmişti. Ancak bu yılki listede 16 sıra birden gerileyen Türkiye, en sert düşüş gösteren ülkelerden biri oldu.

Raporda Türkiye hakkında, “2023 seçimleri yaklaşırken Recep Tayyip Erdoğan yönetimi, dikkatleri ülkenin ekonomik ve demokratik gerilemesinden başka yöne çekmek ve siyasi tabanını güçlendirmek amacıyla gazetecilere yönelik saldırılarını artırdı. (…) 2023 seçimleri yaklaşırken, medya karşıtı retorikten güç alan aşırı milliyetçi gruplar, siyaseti takip eden ve ekonomik krizi tartışan muhabirlere, köşe yazarlarına, yorumculara ve yurttaş gazetecilere saldırmak için sokaklara dökülüyor” ifadeleri yer aldı.

21 yıldır düzenli olarak yayımlanan raporda bu sene basın özgürlüğünün durumu 31 ülkede ‘vahim’, 42 ülkede ‘kötü’, 55 ülkede ‘sorunlu’ ve 52 ülkese ‘çok iyi’ veya ‘iyi’ olarak sınıflandırıldı. Türkiye şimdiye kadar ‘sorunlu’ kategorisinde yer alırken, artık ‘vahim’ kategorisine geçiş yaptı. Raporda Türkiye’de 31 gazetecinin ve bir medya çalışanının gözaltında olduğu belirtildi.

Öte yandan raporda en iyi basın özgürlüğü notunu, yedi yıldır ilk sırada yer alan Norveç aldı. Norveç’i İrlanda ve Danimarka’nın izlediği listede gazeteci Peter de Vries’in öldürülmesi nedeniyle geçen yıl 28’inci sıraya gerileyen Hollanda bu yıl atılım yaparak 6’ncı sırada yer aldı.

2023 Basın Özgürlüğü endeksinin haritası. Fotoğraf: RSF

Raporda ABD 45’inci, Rusya 164’üncü sırada yer alırken son üç sıra sırasıyla Vietnam, Çin ve Kuzey Kore’ye verildi. Taliban’ın Ağustos 2021’de yönetimi ele geçirdiği ve o zamandan beri kadınların eğitim, seyahat ve çalışma hakkına ket vurduğu Afganistan ise 152’nci sırada yer aldı. Sıralamada Türkiye ve Hollanda’nın yanı sıra sert iniş ve çıkış yaşayan diğer ülkeler ise Tunus, Brezilya ve Senegal oldu. Sol lider Luiz Inacio Lula da Silva’nın devlet başkanı olarak seçildiği Brezilya 18 sıra birden yükselirken, Senagal 31 sıra geriledi.

Rapor, hızlı teknolojik ilerlemelerin hükümetlerin ve siyasi aktörlerin gerçekliği çarpıtmasına olanak tanıdığını ve sahte içeriklerin yayımlanmasının her zamankinden daha kolay olduğunu vurguluyor.

“Doğru ile yanlış, gerçek ile yapay zeka arasındaki fark bulanıklaşıyor ve bilgi edinme hakkı tehlikeye giriyor” denilen raporda, “İçerik üzerinde daha önce görülmemiş bir şekilde oynanabilmesi, kaliteli gazeteciliği temsil edenleri baltalamak ve gazeteciliği zayıflatmak için kullanılıyor” ifadeleri yer aldı.

Listenin tamamını buradan inceleyebilirsiniz.

Maltepe’de 1 Mayıs gözaltıyla başladı, sakin bitti