Rusya’nın güvenlik sorunu tartışma altında, saldırganlar mahkemede

Moskova’daki eğlence merkezi Crocus’a düzenlenen saldırı üç yıldır devam eden Ukrayna savaşını harlandırdı. Rusya saldırılardan Ukrayna’yı sorumlu tutmaya çalışırken ABD ve Ukrayna saldırının IŞİD’in Horasan kolu tarafından savaştan bağımsız şekilde düzenlendiğini savunuyor. Durum böyleyken Rusya, Ukrayna’nın başkenti Kiev ve batısındaki Lviv’i şiddetli hava saldırısına tuttu. Haberi alan Polonya da yüksek hazırlık seviyesine geçti.

Kiev Belediye Başkanı Vitali Klitçko pazar günü Telegram’dan “Başkentte büyük patlamalar yaşanıyor. Hava savunması devrede. Sığınaklardan ayrılmayın” diye yazdı. Lviv Bölge Valisi Maksim Kozıtski ise şehrin güneyinde, Polonya sınırına yakın Stryi bölgesinin füze saldırısına uğradığını bildirdi. Kiev’deki askeri idareden sorumlu Sergiy Popko bunun dört gündür şafaktan önce düzenlenen üçüncü saldırı olduğunu belirtiyor. Kendilerine henüz bir can kaybı ya da hasar bildirimi yapılmadığını belirten Popko şehrin hava savunma sistemlerinin yaklaşık 12 füzeyi vurduğunu söylüyor. Lviv Belediye Başkanı Andriy Sadovı ise bölgeye yaklaşık 20 füze ve İran yapımı yedi Şahid insansız hava aracı atıldığını, önemli altyapı tesislerinin hedef alındığını açıkladı.

Polonya ordusu ise Ukrayna’daki şiddetli saldırıların ardından yüksek hazırlık durumuna geçtiğini duyurdu. Açıklamada “Polonya ve müttefiklerinin uçakları devreye sokuldu. Özellikle ülkenin güneydoğusunda ses seviyesi artabilir” dendi. Kısa süre sonra yapılan başka bir açıklamada ise Rusya’nın seyir füzelerinden birinin Oserdov kasabası yakınlarında Polonya hava sahasına girerek 39 saniye boyunca hava sahasında kaldığı, yani Polonya’nın hava sahasının ihlal edildiği belirtildi.

Bugünkü saldırılar Rus ordusunun Bahmut’un batısındaki İvanitske köyünü ele geçirdiğini açıklamasından bir gün sonra, Moskova’daki konser salonuna düzenlenen ve üçü çocuk 137 kişinin öldüğü saldırıdan ise iki gün sonra gerçekleşti.

Rusya ve Ukrayna son haftalarda karşılıklı olarak hava saldırılarını artırdı. İki yılı aşkın süredir devam eden savaşın ardından silah ve asker bulmakta zorlanan Kiev savaşı Rus topraklarına taşıyarak misilleme yapma sözü vermişti. Hatta Moskova, St. Petersburg’a ulaşan hava saldırıları düzenlemişti.

Cumartesi günü Rusya’nın Ukrayna’ya sınırı olan Belgorod topraklarında düzenlenen Ukrayna saldırısında iki kişinin öldüğü, yedi kişinin yaralandığı belirtildi. Daha doğudaki Samara bölgesine yapılan insansız hava aracı saldırısında ise büyük petrol rafinerisinde yangın çıktı. Bu da Rusya’nın enerji sektörüne yönelik saldırıların sonuncusu oldu.

Crocus saldırısından kimi sorumlu tutmalı?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin saldırıdan yaklaşık 19 saat sonra ulusa sesleniş konuşmasında katliamı gerçekleştiren dört saldırganın Ukrayna’ya giderken yakalandığını ve ilk değerlendirmelere göre saldırganların Ukrayna tarafına geçmesi için bir boşluk yaratıldığını açıklamıştı. Saldırıyı IŞİD’in Horasan kolu üstlense de Putin konuşmasında bu terör örgütüne hiç değinmedi.

Putin’in saldırıda Ukrayna’yı sorumlu tuttuğu bu açıklamanın ardından Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski “Moskova’da olanlar ortada. Putin ve diğer pislikler suçu başkasının üstüne yıkmaya çalışıyor. Hep aynı yöntemleri kullanıyorlar” dedi. “O aşağılık Putin Rus halkıyla ilgilenip açıklama yapacağına bir gün boyunca sessiz kaldı ve konuyu nasıl Ukrayna’ya getireceğini düşündü” diyen Zelenski “Her şey tahmin edilebilir” sözlerini dile getirdi.

ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris’e ABC’nin This Week programında Putin’in Ukrayna’yla konser salonu saldırısıyla arasında bağlantı kurmasını destekleyecek herhangi bir kanıtı olup olmadığı soruldu. Harris ise “Hayır. Herhangi bir kanıt yok. Bildiğimiz tek şey IŞİD-H’nın tüm bu olanlardan sorumlu olduğu” dedi.

Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova ise ABD’li yetkililerin soruşturma devam ederken Kiev’i haklı çıkarmak için yaptığı her şeyin kanıt olarak görülmesi gerektiğini savundu. Telegram’dan açıklama yapan Zaharova “ABD’nin siyasi elitleri yıllar boyunca dikkatleri yüksek profilli suçlardan nasıl başka yöne çevireceklerini öğrendi. Bu yüzden Crocus’taki terör saldırısına ilişkin soruşturma tamamlanana kadar Washington’ın Kiev’i haklı çıkaracak tüm ifadeleri kanıt olarak ele alınmalıdır” dedi. Zaharova ayrıca “Keşke kendi başkanları Kennedy’nin suikastını da çabucak çözebilselerdi. Ama yok, 60 yılı aşkın süredir hâlâ katillerini bulamadılar. Belki onu da IŞİD yapmıştır ha?” dedi.

Bu arada IŞİD, saldırıyı gerçekten kendilerinin gerçekleştirdiğini göstermek için kendi haber sitesi Amaq’tan yeni video yayınladı. Bu videoda silahlı saldırganların belediye binasına gelenleri vururken kendilerini filme aldıkları görülüyor.

Rus güvenlik güçleriyse sorgulama sırasında Tacikçe konuşan bir kişinin de bulunduğu yeni videolar yayınladı. Tacikistan Dışişleri Bakanlığı başta şüphelilerin Tacikistan vatandaşı oldupunu reddetti. Putin ve Tacikistan lideri Emomali Rahmon bugün gerçekleştirdikleri telefon görüşmesinde “Rusya ve Tacikistan’ın güvenlik servislerinin terörle mücadele yakın bir işbirliği içinde olduğu” belirtildi.

Putin saldırı uyarılarını ‘şantaj’ olarak nitelemişti

Bununla birlikte saldırının nasıl gerçekleşebildiği tartışma konusu. 51 yaşındaki öğretmen Aleksandra Çanışeva cuma günkü saldırıda güvenliğin yetersiz olduğunu savunuyor. El Cezire’ye konuşan öğretmen “Güvenlik görevlileri Rusya’da en çok alay edilen ama en az maaş alan insanlar. İşlerini de olabilecek en kötü şekilde yapıyorlar” diyor. Almanya’daki Bremen Üniversitesi araştırma görevlisi Nikolay Mitrohin ise cuma günkü saldırının Rusya’nın özel servislerinin, ulusal muhafızlarının ve kolluk kuvvetlerinin “yetersizliğini” gösterdiğini söylüyor.

8 Mart’ta ABD Rusya’daki vatandaşlarını olası bir saldırı ihtimaline karşı uyarmıştı. Aslında bu Rusya’ya dolaylı bir uyarıydı. Ne var ki Putin bu saldırı ihtimalini görmezden gelerek 19 Mart’ta bu uyarıları “şantaj” olarak nitelemişti.

Başka bir açıdan bakmak gerekirse Moskova’da uygulamaya konan kapsamlı yüz tanıma sistemi de cuma günkü saldırıyı durdurmaya yetmedi. Özel kuvvetlerin alana gelmesi yoğun trafik nedeniyle bir buçuk saat sürdü. Mitrohin bununla ilgili olarak “Moskova’nın metropol koşullarına uygun, kritik yerlere hızlı sevkiyat sağlayacak helikopterleri nerede? Silahlı araçları nerede? Nerede olduklarını biliyoruz: Kiev’de, Donetsk’te, Luhansk’talar. Gerçek tehlikenin olduğu yerde değil oradalar, çünkü devlet başkanları orada savaş yapmaya karar verdi” diyor.

King’s College London’da güvenlik ve kalkınma alanında kıdemli öğretim görevlisi Domitilla Sagramoso de aynı görüşte: “Bence ortada büyük bir güvenlik hatası var. Görünüşe göre salonda yeterli polis yoktu, gelmeleri de epey zaman aldı. Bu da şaşırtıcı çünkü burası insanların toplandığı çok büyük bir yer. Sadece iç güvenlik nedeniyle çok sayıda polisin konuşlanması beklenirdi. Üzücü olan şu ki Rusya bunu Ukrayna ile bağ kurmak için kullanacak gibi.”

IŞİD Horasan’ın İran ve Rusya’yı hedef alması

IŞİD’in Horasan kolu özellikle ABD’nin Afganistan’dan çekilmesinin ardından yeniden güçlenmeye başladı. Örgüt 3 Ocak’ta Kasım Süleymani’nin ölüm yıldönümünde İran’ın Kirman bölgesinde terör saldırısı düzenleyerek 80’den fazla kişinin ölümüne neden oldu. Pakistan’da da özellikle seçim döneminde Afganistan’a yakın Hayber Pahtunhva eyaletinde hem geçen yıl hem de bu yıl kanlı saldırılara imza attı. Örgütün son saldırısı ise Rusya’ya oldu. Peki IŞİD-H’nin Rusya’da düzenlediği saldırıda motivasyonu tam olarak neydi?

IŞİD-H, Moskova’nın Afganistan, Çeçenistan ve Suriye’deki müdahalelerine atıfta bulunarak Kremlin’i “elinde Müslüman kanı bulundurmakla” suçluyor. Reuters’a konuşan Wilson Merkezi’nden Michael Kugelman da IŞİD-H’nin “Rusya’yı Müslümanlara yapılan düzenli baskının suç ortağı olarak gördüğünü” ifade ediyor.

Kirman’daki saldırıda yaşamını kaybedenler için düzenlenen törende İran Devrim Muhafızları Ordusu Genel Komutanı Tümgeneral Hüseyin Selami IŞİD’in “bugünlerde ortadan kaybolduğunu” söyleyerek örgütün “ABD ve İsrail’in çıkarları için paralı asker gibi hareket ettiğini” öne sürmüştü. Bu arada Gazze’de 160 günü aşkın süredir devam eden savaşta İsrail’in ateşi altında 31 bini aşkın Müslüman Filistinli de hayatını kaybetti.

Saldırganların kimlikleri birer birer açıklanıyor

Rusya’nın en üst düzey güvenlik kuvvetlerinden biri olan Soruşturma Komitesi, pazar günü şüphelilerin gözü bağlı bir şekilde merkeze götürülürken çekilen videosunu yayınladı.

Detained terrorists behind the attack on Crocus City Hall in the Moscow region were brought for questioning to the Investigative Committee where investigators will soon take measures to arrest the four suspects pic.twitter.com/rEujeRtNwS

— RT (@RT_com) March 24, 2024

Rus yetkililer saldırının şüphelilerinin isimlerini açıklamaya başladı. Daha doğrusu Basmany Mahkemesi’nde saldırganların kimlikleri açıklandı.

RIA Novosti’ye göre ilk iki şüphelinin adları Dalerjon Mirzoyev ve Saidakrami Rachabalizoda. Mirzoyev, 32 yaşındaki bir Tacik. Rusya’nın güneyindeki Novosibirsk’teki üç aylık oturum izninin süresi dolmuş. Rachabalizoda hakkında bilinenler ise çok daha az ama medyada yer verilen bilgilere göre 1994 doğumlu.

Saldırıyla ilgili olarak suçlanan diğer iki kişi ise 26 yaşındaki Şemsidin Fariduni ve mahkemeye tekerlekli sandalyeyle katılan 19 yaşındaki Muhammedsobir Fayzov. Terör eyleminden bulunmak suçlamasıyla ayrı ayrı hakim karşısına çıkarılan bu kişiler 22 Mayıs’a kadar gözaltında tutulacak.

Another Moscow Crocus attacker Muhammadsobir Fayzov has been brought to the courtroom on a stretcher.

Reportedly, he is the one who recorded the video during the terrorist attack in Crocus. pic.twitter.com/eynTBFbrUa

— Giorgi Revishvili (@revishvilig) March 24, 2024

Moskova katliamı ve soru işaretleri: IŞİD-H neden Rusya’yı hedef aldı?