Cenazesine ulaşılamıyor, Rusya’da Navalni öfkesi büyüyor: Protestolarda yüzlerce gözaltı

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in gelmiş geçmiş en dişli rakibi Aleksey Navalni’nin ölümü, gözlerin Rusya’ya çevrilmesine neden olmuştu. Geleceğin Rusyası Partisi’nin Genel Başkanı Navalni’nin, gizli bir şekilde sürüldüğü “Kutup Kurdu” denilen Arktik ceza kolonisinin bahçesinde “kendini iyi hissetmediğini” söyledikten sonra düşerek öldüğü yönündeki açıklama ortalığı adeta karıştırmıştı. Destekçilerinin bir kısmı ölmediğini ancak kaçırılmış olabileceğini düşünürken kimileri de öldüyse de bunun bir cinayet olduğunu vurguladı. Navalni’nin ölümü ise bugün avukatları ve ekip arkadaşları tarafından doğrulandı.

‘Naaşın derhal aileye teslim edilmesini talep ediyoruz’

Ölüm doğrulansa da nedenine ilişkin soru işaretleri devam ediyor. İngiltere merkezli The Guardian’ın aktardığına göre, Navalni’nin sözcüsü Kira Yarmiş, 47 yaşında ölen politikacının annesinden gelen bir mesaja atıfla, “Navalni’nin tutulduğu Arktik ceza kolonisinde düştükten sonra öldüğü yönündeki” resmi açıklamayı reddettiklerini söyledi. Açıklamasını sosyal medya platformu X üzerinden yapan Yarmiş, “Aleksey Navalni öldürüldü. Ceza kolonisinin bir çalışanı, Navalni’nin naaşının şu anda Salekhard’da olduğunu söyledi. IC’den (Rusya’nın soruşturma komitesi) araştırmacılar tarafından alındı. Şimdi onunla (Navalni’nin cansız bedenine atıf yapıyor) ‘soruşturma’ yürütüyorlar. Aleksey Navalni’nin naaşının derhal ailesine teslim edilmesini talep ediyoruz” dedi.

‘Navalni’nin naaşı morgda değildi’

Navalni’nin sözcüsü Yarmiş daha sonra da ölen politikacının avukatı ve annesinin Cumartesi günü Salekhard morguna gittiğini ancak Navalni’nin cansız bedeninin orada olmadığını ekledi. Yarmiş, cezaevi kolonisinin Navalni’nin bir diğer avukatına “ölüm nedeninin henüz belirlenmediği” bilgisini verdiğini de açıkladı.

2014’ten bu yana Navalni’nin sözcülüğünü yapan Yarmiş, yetkililerin yalan söylediklerini ve bu sebpele naaşı teslim etmemek için ellerinden geleni yaptıklarına da vurgu yaptı.

Rusya’daki anmalarda 400’den fazla gözaltı

Russians are back leaving flowers at the memorial to political prisoners following Navalny’s death. It looks like the police have been told to toughen up. 15 people arrested already, per @sotaproject https://t.co/M3dC4tyHOx pic.twitter.com/oixdn2NUuo

— max seddon (@maxseddon) February 17, 2024

Navalni’nin ölümü tüm dünyanın gözünü Rusya’ya çevirdi yetmedi; başta Rusya olmak üzere birçok ülkede bulunan Navalni destekçileri de sokaklara dökülerek tepkilerini dile getirdiler. Rusya’daki protestolara da güvenlik güçlerinin tepkisi beklendiği gibi orantısız ve sert oldu. Rusya devletinin “yabancı ajan” kategorisinde değerlendirdiği OVD-Info (medya odaklı insan hakları örgütü), Rusya’da başkent Moskova dahil 31 şehirde protestolar olduğunu yazdı. Protestolarda gözaltına alınan kişi sayısı da bu haberi yazdığımız sırada 401 olarak güncellendi.

Kremlin’in yanındaki bir köprüde, kapüşonlu kişilerin Navalni’nin müttefiki ve öldürülen bir diğer Putin muhalifi Boris Nemtsov’un gayri resmi anıtına bırakılan çiçekleri çöp torbalarına doldurdukları görüldü.

Russians didn’t just bring flowers for Navalny.

They also went to “Nemtsov Bridge” in front of the Kremlin were opposition leader Boris Nemtsov was shot and killed in 2015

Masked men quickly arrived to sweep up the flowers. Police guarded the masked men pic.twitter.com/EbrqMWUEVA

— Visegrád 24 (@visegrad24) February 17, 2024

Protestolarda Rus polisinin uyguladığı şiddet de sosyal medyaya yansıdı.

Russian police attacking people protesting in St Petersburg against Navalny’s murder

Via @NOELreports pic.twitter.com/S6irbcWfxL

— Visegrád 24 (@visegrad24) February 17, 2024

İngiltere merkezli Reuters bu protestolarda yaşananların, “Ukrayna’ya ‘kısmi seferberliğine’ karşı düzenlenen gösterilerde 1300’den fazla kişinin gözaltına alındığı Eylül 2022’den bu yana Rusya’daki siyasi olaylarda görülen en büyük gözaltı dalgası” olduğunu yazdı.

Rusya’dan Gonzalo Lira savunması

Kremlin muhalifinin ölümü, Cuma günü liderler, üst düzey batılı yetkililer ve Rus muhalefet figürleri tarafından büyük bir tepkiyle karşılanmıştı. Tüm bu kişiler Navalni’nin ölümüyle ilgili Rusya Devlet Başkanı Putin’i işaret etmişti. Bunlara cevaben Rusya Dışişleri Bakanlığı da Ukrayna’da öldürülen Amerikalı gazeteciyi Gonzalo Lira’yı örnek göstererek kendini savunmuştu. Bakanlık şöyle demişti: “Beyaz Saray ve ABD Dışişleri, bir Rus vatandaşının Rus cezaevinde ölümünü, Ukrayna’da bir hapishanede işkenceyle öldürülen ABD vatandaşı gazeteci Gonzalo Lira’nın ölümünden neden daha önemli ve korkunç buldu?”

Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın bu açıklamasından önce Kremlin ölüm haberlerinin hemen ardından “nedenini bilmediklerini” açıklamıştı. Rusya devlet televizyonları da merkez bankası başkanının basın toplantısını yayınlama telaşına düşmüştü. Kremlin o andan bu ana değin sessizliğini koruyor.

G7’den Navalni için saygı duruşu

Münih’te toplanan G7 dışişleri bakanları Cumartesi günü Navalni için bir dakikalık saygı duruşunda bulunurken, ABD Başkanı Joe Biden açıkça Putin’i suçladı. 71 yaşındaki Putin ise herhangi bir yorum yapmadı. Rus lider geçmişte de, en dişli rakibi hakkında soru sorulduğu zamanlarda da Navalni’nin adını genelde anmamaya özen gösteriyordu.

Eşinin ölüm haberinden saatler sonra Münih Güvenlik Konferansı’nda konuşan Yulia Navalnaya, “Putin ve etrafındakiler ülkemize, aileme ve eşime yaptıkları her şey için cezalandırılacak” demişti.

Nobel Barış Ödülü sahibi Rus muhalif gazeteci Dimitri Muratov da Navalni’nin ölümünün “cinayet” olduğunu ve üç yıl boyunca hapishanede “işkence ve eziyet” gördüğünü söylemişti.

Navalni, sonuncusu altı suçtan 19 yıl hapis cezası olmak üzere çeşitli suçlardan Kuzey Kutup Dairesi’ndeki uzak bir ceza kolonisinde hapis yatıyordu. Siyasi amaçlı olduğunu reddettiği suçlamalar nedeniyle Ocak 2021’de Almanya’dan döndüğünden beri parmaklıklar ardında tutuluyordu.

Navalni’nin cezalandırılma süreci

Navalni, zehirlendiği iddiasıyla Almanya’nın başkenti Berlin’de tedavi gördükten sonra 17 Ocak 2021’de başkent Moskova’ya dönmüş ancak havalimanında tutuklanmıştı. Rusya Federal Cezaevi Servisinin talebi üzerine 2 Şubat 2021’de Moskova Şehir Mahkemesinde Navalni aleyhinde açılan dava sonuçlanmış; Navalni’nin geçmişte yolsuzluk davası sonucunda verilen 3,5 yıl ertelenmiş hapis cezası, adli kontrol şartlarını yerine getirmediği gerekçesiyle normal hapis cezasına çevrilmişti. Rus mahkemesi, Ağustos 2023’te cezaevinde bulunan Navalni’yi aşırılık yanlısı topluluk oluşturmaktan 19 yıl hapis cezasına çarptırmıştı. Navalni, kısa zaman önce de kaldığı cezaevinden kaybolarak 20 gün boyunca kimsenin ulaşamamasıyla gündeme gelmiş, sonrasında Kutup Kurdu’na sürüldüğü anlaşılmıştı. Sürgün yerinden avukatları ve sözcüleri aracılıpyla esprili mesajlar gönderen Navalni’nin dün öldüğü açıklanmıştı.

Putin’in ‘en korktuğu adam’ Navalni, gizli bir şekilde sürüldüğü cezaevinde öldü