Kuzey Kore lideri Kim Jong Un’un ABD’ye savaş tehditleri savurduğu bir dönemde Washington ile diyalog yolunu deneyen üst düzey iki Kuzey Koreli diplomat vardı. Bu diplomatlardan biri “tasfiye” edilmiş, diğeri ceza kolonisine sürülmüştü. Bu iddialar Güney Kore’ye sığınan ve muhafazakâr Chosun Ilbo gazetesine konuşan 52 yaşındaki Ri İl Kyu’ya ait. Söylediklerinin ne kadarı doğru bilinmiyor. Doğruysa iki diplomatın cezalandırılma sebeplerinin diplomatik girişimlerinin başarısız olması olup olmadığı belirsiz.
Pazar günü yapılan ve salı günü yayına alınan bu mülakatla Ri’nin Güney Kore’ye sığındığı ilk kez kamuoyuna duyurulmuş oluyor. Her yıl Kuzey Kore’den Güney’e kaçmaya çalışan onlarca kişi varken Ri’yi bu kadar önemli kılan neydi peki? Bunun için yürüttüğü göreve bakmak gerekiyor: Ri kasım ayında ortadan kaybolmadan önce Kuzey Kore’nin Küba Büyükelçiliği’nde siyasi danışmandı. Son 10 yılda Güney’e sığındığı bilinen en üst düzey Kuzey Koreli yetkili.
‘Kuzey Koreliler birleşmeyi Güney’den daha çok istiyor’
Güney Kore Kuzey’den iltica edenlerin 2023’te üçe katlandığını açıkladı. Bunda dünyanın geri kalanında bile kalıcı etkiler bırakan Covid-19 pandemisinde tamamen içine kapanan Kuzey Kore’nin politikalarının da etkisi olması mümkün. Zira geçen yıldan beri Kuzey Kore’de şiddetli bir açlık var. Kuzey Korelilerin ilticasıyla ilgili ayrıntıların ortaya çıkması genelde aylar sürüyor. Çünkü iltica edenlerin soruşturulması ve Güney Kore sistemine ve toplumuna entegre olmak için eğitim sürecinden geçmeleri gerekiyor.
1999’da Kuzey Kore Dışişleri Bakanlığı’na giren Ri 2013 yılında Küba’dan Kore’ye silah taşırken Panamalı yetkililere yakalanan alıkonan gemilerinin bırakılması müzakerelerinde başarılı olmuş, hatta o dönemde Kim’in övgüsünü almıştı. Peki neden kaçması gerekti?
Gazeteye derdini anlatan Ri, Kim yönetimiyle ilgili hayal kırıklığı yaşadığını ve çalışmalarının adilane değerlendirilmediğini söyledi. “Her Kuzey Koreli en az bir kez Güney Kore’de yaşamayı düşünür” diyen Ri “Aaslında Kuzey Koreliler birleşmeyi Güney’den daha çok istiyor. Herkes Korelerin birleşmesi sayesinde çocuklarının daha iyi bir geleceği sahip olacağına inanıyor. Oysa Kim Jong Un halkın taşıdığı en ufak umut parçasını bile acımasızca söndürdü” dedi.
Küba’dan ailesiyle birlikte ayrıldığını söyleyen Ri bu çok tehlikeli kaçışı nasıl gerçekleştirdiğinin detayına girmeden “Uçak biletlerini aldım ve kaçmadan altı saat önce eşimi arayarak kararımı söyledim. Güney Kore demedim gerçi, yurtdışında yaşayalım dedim” diye anlattı. Ri bugüne kadar kaçmayı düşünmüş ama kesin kararını geçen yıl, tedavi görmek için Meksika’ya gitme talebi reddedilince almış. Korkacak bir şeyi de yokmuş, çünkü kaçtılar diye zarar görebilecek annesi, babası ve kayınvalidesi çoktan ölmüştü.
İnsan hakları grupları ve kaçmayı başaran ilticacılara göre kaçarken yakalanan Kuzey Koreliler ölüm dahil pek çok ağır cezayla karşı karşıya kalıyor.
ABD ile düzelmeyen ilişkilerin kurbanları
Ri her ne kadar Küba’da olsa da dünyanın geri kalanından kopuk olan ülkesindeki siyaset sahnesinin perde arkasında yaşananlardan az buçuk haberdardı. Chosun Ilbo’ya anlattıkları arasında öne çıkanlardan biri müzakere döneminde cezalandırılan iki siyasetçi. Cezalandırılan siyasetçilerin Ri Yong Ho ve Han Song Ryol olduğunu açıklayan Ri birinin dışişleri bakanı, diğerinin de milletvekili olduğunu söyledi. Ri ve Han Washington’un en iyi tanıdığı Kuzey Koreli diplomatların başında geliyordu. Ama çok geçmeden medyadaki görünürlükleri azalıvermişti.
Kim ve Trump ilk zirveyi Haziran 2018’de Singapur’da yapmıştı. İkinci toplantı da Şubat 2019’da Hanoi’de düzenlenmişti. Ne var ki Kuzey Kore’nin nükleer silah programının nasıl durdurulacağı ya da Kuzey’e uygulanan Bİrleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarının ne zaman hafifletileceği konusunda bir anlaşma sağlanamayınca diyalog yolu kapanmıştı. O dönem diyalog yolunun kapanmasının Kim için “büyük bir utanç kaynağı” olarak görüldüğü birçok analistin dikkat çektiği bir şeydi.
O zamanlar dışişleri bakanı olan Ri Yong Ho, Kim’in Trump ile iki zirvesinde bulunmuştu. Sığınmacı Ri’ye göre Bakan Ri, Çin’deki Kuzey Koreli bir diplomattan rüşvet aldığı iddiasıyla Aralık 2019’da ceza kolonisine gönderildi. Han’ın sonu çok daha kötü oldu: Şubat 2019’da Washington için casusluk yaptığı suçlamasıyla idam edildi. Ri’nin iddiasına göre Kuzey Kore Dışişleri Bakanlığı’nın üst düzey yetkilileri başkent Pyongyang’ın banliyölerinden birindeki harp akademisindeki infazı izlemek için toplanmıştı. “İnfazı izleyenler günlerce hiçbir şey yiyemedi” diyen Ri o sıralar Küba’daki görevine hazırlandığı için infazı izlemediğini söyledi. Ri’ye göre Han Singapur’daki zirveden birkaç ay önce görevden alınmış, ikinci zirveden birkaç hafta önce idam edilmişti.
Putin’in Kuzey Kore ziyaretinde tarihi pakt: Biri saldırıya uğrarsa diğeri yardıma koşacak
Balon savaşları: Kuzey Kore misilleme olsun diye Güney’e çöp dolu devasa balonlar gönderdi
Ri Il Gyu. Fotoğraf: Chosun Ilbo 
Oyunlar ve Bulmacalar