Tayvan adasının doğu kıyıları dün yerel saatle 07.58’de 7.4 büyüklüğünde bir depremle sarsıldı. Deprem merkez üssüne en yakın Hualien kentinde çok sayıda binanın çökmesine neden oldu. Ama bu 23,5 milyon nüfuslu ada ülkesinin son 25 yılda yaşadığı en büyük deprem olan sarsıntıda 9 kişi hayatını kaybetti, 1000 kişi de yaralandı. Büyük depremin ardından hepsi de 5 büyüklüğünün üzerinde 200’den fazla artçı sarsıntı oldu. Bazı artçı sarsıntılar 6,5’dan daha büyüktü.
Adayı son 25 yılda vuran en şiddetli sarsıntı Tayvan’ın büyük toprak kaymalarıyla sarsılan dağlık iç kesimlerine kadar hissedildi. Başkent Taipei’de çekilen görüntülerde binaların şiddetle sallandığı görüldü. Yetkililer şu ana kadar en az on kişinin öldüğünü, binden fazla kişinin yaralandığını, 50 kişinin ise bir milli parka giderken kaybolduğunu söyledi.
Can kayıplarının tümü, depremin merkez üssü Hualien’de meydana geldi. Ölenlerden 3’ü sabah erken saatlerde dağda yürüyüşe çıkan yedi kişilik grubun üyeleriydi. Dağdan kopan kayaların düşmesi sonucu hayatlarını kaybettiler. Kamyon ve otomobil sürücüsü iki kişi de dağ yolunda düşen kayalar nedeniyle öldü. Bir kişi ise madende hayatını kaybetti. Diğer 3 kişinin ölümüne dair detay verilmedi.
Deprem Tayvan’ı beşik gibi sallarken ülke ilginç görüntülere de sahne oldu. Bir Tayvanlının sarsıntılardan korunmak için evinin bahçesindeki havuzu tercih ettiği anlar kameralara yansıdı.
Tayvan Merkezi Meteoroloji İdaresi (CWA) ise depremin büyüklüğünü 7.2 olarak duyurarak Hualien’in 25 kilometre güneyinde ve 15 kilometre derinlikte kaydedildiğini bildirdi. CWA bunun son 25 yılda Tayvan’ı vuran en güçlü deprem olduğunu belirterek Ada’nın kuzey bölgeleri için dev dalga uyarısında bulundu.
Taipei Sismoloji Merkezi Müdürü Wu Chien Fu “Deprem karaya yakın ve sığ. Tüm Tayvan’da ve açık deniz adalarında hissedildi. Bu son 25 yılın en şiddetli depremi” diye konuştu.
İtfaiye teşkilatı 64 kişinin kömür madeninde, altı kişinin başka bir kömür madenin mahsur kaldığını belirtti. Ayrıca deprem sebebiyle telefon şebekelerinin çalışmaması sonucu milli parkta minibüsle seyahat halindeki 50 kişiyle irtibatın kaybedildiği söyleniyor.
Teşkilat adını Hualien’in hemen dışındaki önemli bir geçitten alan Taroko Ulusal Parkı çevresinde bir patikada üç kişinin öldüğünü söyledi. Ajans 50’den fazla kişinin yaralandığını ve şehirdeki bina ve tünellerde mahsur kalanlar olduğunu da ekledi.
Hualien Tayvan’ın doğu kıyısında, geniş ve dağlık bir bölgede. Bölgedeki şehirler oldukça seyrek nüfuslu. Kenti Tayvan’ın geri kalanına bağlayan ana yollar ve demiryolu hatları şu anda kapalı olduğundan kurtarma ekiplerinin bölgeye muhtemelen hava yoluyla girmesi gerekecek.
Başşkent Taipei’de yerel medya organlarında yer alan görüntülerde yıkılan konutlar ve evlerinden ve okullarından tahliye edilen insanlar görülüyor. Yerel yayın kuruluşu TVBS tarafından yayınlanan görüntülere göre de depremin etkisiyle araçlar parçalandı ve mağazalardaki eşyalar darmadağın oldu.
Tayvanlı çip üretim devi TSMC personelinin güvenliği için Hsinchu ve güney Tayvan’daki bazı fabrikalarını tahliye ettiğini açıkladı, ancak güvenlik sistemlerinin normal çalıştığını da ekledi. Şirket Apple ve Nvidia gibi teknoloji firmaları için önemli bir yarı iletken üreticisi olarak biliniyor.
Ordu da kurtarma faaliyetlerine katılıyor
Tayvan lideri Tsai Ing-wen, depremin yol açtığı hasara ilişkin kaygısını dile getirirken orduya Hualien ve diğer bölgelerdeki kurtarma çalışmalarına destek olmaları talimatını verdi.
Bu yılın başındaki başkanlık seçimlerinde Ada’nın yeni lideri seçilen Başkan Yardımcısı Lai Ching-te de depremin ardından hükümetin acil durum merkezi kurduğunu duyurarak vatandaşlardan sakin ve dikkatli hareket etmelerini istedi.
Komşu ülkeler de teyakkuzda
Deprem öncesinde adada ve komşu ülkelerde tsunami uyarıları yapılmıştı. Komşu Japonya’da da yetkililer daha önce 3 metreye varan tsunami dalgalarının güneybatı kıyılarının geniş alanlarına ulaşmasının beklendiği uyarısında bulunmuştu.
Japonya Meteoroloji Ajansı daha sonra uyarının seviyesini düşürdü ancak bölge sakinlerinden yaklaşık bir hafta boyunca “benzer şiddette artçı sarsıntılara karşı tetikte” olmalarını istedi.
Filipinler’in sismoloji ajansı da depremden kısa bir süre sonra bir tsunami uyarısı yayınlayarak bölge sakinlerini daha yüksek yerlere geçmeye çağırdı fakat daha sonra bu uyarıyı iptal etti.
Pasifik Tsunami Uyarı Merkezi depremin vurmasından yaklaşık iki saat sonra yaptığı güncellemede tsunami tehdidinin “artık geçtiğini” söyledi.
Çin devlet medyası da sarsıntıların Çin’in güneydoğusundaki Fujian eyaletinin bazı bölgelerinde hissedildiğini aktardı.
İnternet izleme grubu NetBlocks’a göre Tayvan genelinde elektrik kesintileri ve internet kesintileri rapor edildi.
Depreme çok hazırlıklı
Amerikan CNN’e konuşan Missouri Universitesinden sismoloji profesörü Stephen Gao, “Tayvan depreme en iyi hazırlıklı ülkelerden biri. İnşaat kuralları çok sıkı. Fay hatlarını haritalandırmak üzere gelişmiş bir sismik istasyon ağına sahip ve halkın farkındalık düzeyi çok yüksek” dedi. Deprem anına ilişkin görüntülerde de halkın şiddetli sarsıntıya rağmen hiçbir panik belirtisi göstermemesi dikkat çekti.
Eylül 1999’da Tayvan’ı vuran 7.6 büyüklüğündeki depremde en az 2 bin 400 kişi ölmüş ve 5 bin civarında bina yıkılmıştı.
Bu depremin ardından Tayvan’da büyük bir seferberlik ilan edilmiş, yerleşim yerlerinde çok sayıda arama kurtarma ekipleri oluşturulmuştu. 2018 yılında bir kez daha deprem vurduğunda bu kez ölü sayısı 17’ye düştü. Bu depremin ardından ülke çapında bütün binalarda yeniden denetim yapıldı ve çok sayıda bina için deprem güçlendirmesine karar verildi, bu kararlar da hemen uygulandı. Bu sayede dünkü depremde ölü sayısı sadece 9 oldu.
6 Şubat depremleri
Türkiye de geçen yıl 6 Şubatta önce 7,7, ardından da 7,4’lük iki depremle sarsılmış, deprem 11 ili birden vurmuştu.
Bu 11 ilde Tayvan adasına göre çok daha az, 14 milyon nüfus yaşıyordu. Deprem öyle büyük bir yıkıma yol açtı ki, 50 binden fazla insan öldü, binlerce bina yıkıldı. Hükümet depremin yarattığı toplam hasarı 110 milyar dolar olarak hesapladı.
Tayvan adasının 1999’da yaşadığı ve 2 bin 400 kişinin ölümüne yol açan deprem sonrası, ülkenin depreme dayanıklılığını arttırmak için yaptığı harcamaların toplamının 70 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor. Yani Türkiye’nin yaşadığı ve şimdi ödemekte olduğu deprem hasarından çok daha azına ülkelerinin depreme dayanıklılığını sağlamış Tayvanlılar.
Biz depremde niye öldük? Sorunun cevabı maalesef belli
Uzmanlardan Trakya için uyarı: Ganos Fayı deprem riskini diri tutuyor
Tayvan'ın doğu kıyısındaki Hualien kentinde 7,4 büyüklüğünde deprem meydana geldi. / Fotoğraf: AA 
Oyunlar ve Bulmacalar