ABD’de ‘kara liste’ye giren Çinli şirketler Amerikan markası kullanıp kimlik değiştiriyor

ABD bir yandan Ukrayna’yı işgal eden Rusya’ya batı ambargosunun başını çekerken bir yandan da Güney Çin Denizi’nde büyük tehdit unsuru gördüğü Çin’i ekonomik olarak baskı altında tutmak amacıyla yaptırım uyguluyor. Ancak her iki ülke de kendilerini zora sokan uygulamaları etkisiz hale getirmek için sürekli yeni yöntemler buluyor. Kimi kez coğrafi olarak kendilerine yakın ülkelerde kurdukları şirketlerle ambargoları deliyor, kimi kez de yaptırım uygulayan farklı ülkelerde isim değiştirip “yeni kimlik sahibi” yaptıkları şirketlerle sıkıntılarını aşmaya çalışıyorlar.

The Wall Street Journal gazetesi Çinli şirketlerin benzer girişimlerini “Kara listeye alınan Çinli şirketler baskılardan kaçmak için Amerikan markası kullanıyor” başlıklı bir haberle açığa çıkardı:

“Aralık ayında Michigan’da yeni bir şirket kuruldu: American Lidar. Fabrikasının kurulacağı yer ABD’nin üç büyük otomobil üreticisine kısa bir sürüş mesafesinde olacaktı.

Ancak lazer darbeleri kullanarak bir nesne veya bir yüzeyin uzaklığını ölçen sensörleri üreten American Lidar’ın arkasında yer alan ve resmi kayıtlarda adı geçmeyen şirket ABD’nin güvenlik tehdidi kabul ettiği Çin merkezli lidar üreticisi Hesai Group idi. Bu öteden beri uygulanan bir yöntem: Düzenleyicilerle arası pek iyi olmayan veya itibar sorunları yaşayan bir şirket farklı bir isimle bir yan kuruluş veya bağlı şirket kurar.

Politika yapıcılar ve ulusal güvenlik uzmanlarına göre Çinli şirketler Biden’ın ülkede işi yapmalarını engelleyen Çin karşıtı politikalarından korunmak ve kara listeye girmemek için yeniden markalaşıyor, ABD merkezli şirketler kuruyorlar.  Ancak kara liste ABD’li tüketiciler arasında popüler olan Çinli şirketlerle çalışmak isteyen Amerikalı girişimciler için de fırsatlar yarattı.

ABD-Çin Ekonomik ve Güvenlik İnceleme Komisyonu’nun eski üyelerinden Derek Scissors “Çinli şirketler bir darbe alıyor ama sonra iş stratejisini ayarlıyor ve başka bir yöne doğru hareket edebiliyor” diyor.

Video ve canlı yayınların yapıldığı, reels videolarının paylaşıldığı bir sosyal ağ olan TikTok yıllarını Çin merkezli ana şirketi ByteDance ile arasına mesafe koymaya çalışarak, ABD’de bir genel merkez kurarak ve yeniden markalaşmanın yollarını araştırarak geçirdi. Ancak bu hamlelere rağmen, veri güvenliği sağlama gerekçesiyle çıkartılan yeni bir yasa nedeniyle olası bir yasakla karşı karşıya. Eğer ABD’deki işlerini ABD’li bir yatırımcıya satamazsa kepenk indirmek zorunda kalacak. Şimdi ABD’yi anayasayı ihlal etmekle suçlayarak dava etti.

Şirketin arkasında kimin olduğu belli değil

Avukatlar Çinli şirketlerin üretimi kaydırma, Amerikalı olarak yeniden markalaşma veya yeni isimlerle yan şirketler kurma çabalarının yasal olduğunu söylüyor. Yine de bu tür hamleler, bir şirketin arkasında kimin olduğu belli olmadığında yasaları uygulamakta zorlanan düzenleyicileri rahatsız ediyor.

ABD’deki Çinli şirketleri araştıran bir Temsilciler Meclisi üyesinin yardımcısı “ABD hükümeti sorunlu Çinli şirketleri tespit etme ve kısıtlamalar getirme aracı olarak kara listelere başvurdukça bu paravan oyunu daha da yoğunlaşacak” diyor.

Çinli yaşam bilimleri ve biyoteknoloji şirketi BGI Group’un Massachusetts’teki bir iştiraki kısa süre önce yeniden markalaşarak adından “BGI ”yı çıkardı. Dünyanın en büyük dron üreticisi SZ DJI Technology olası bir yasak öncesinde ABD’de dron satmak için Amerikalı bir startup ile anlaştı. Yıllar önce Çinli telekom şirketi Huawei Technologies ABD’nin şirkete yaptırımlarından önce Amerika’da Futurewei adlı şirketi kurdu.

Lidar üreticisi Hesai, ABD otomobil endüstrisi ve ordusu için önemli olan lazer sensörlerinin hassas Amerikan verilerini toplamak için kullanılabileceği iddialarının ardından ABD-Çin teknoloji ticaret savaşında hedef haline geldi. Lidar otomobillerin çevrelerini tanımalarını sağlayarak şeritte kalma ve otomatik frenleme gibi özellikleri mümkün kılıyor.

Kara listeye giren ABD ordusuna mal satamıyor

Hesai American Lidar için ABD’de fabrika kurmaya karar verdikten bir ay sonra Savunma Bakanlığı’nın ABD’de faaliyet gösteren Çinli askeri kuruluşları aldığı listeye eklendi. Listenin açıklandığı gün hisse senetleri yüzde 30 değer kaybetti ve bir daha da belini doğrultamadı. Çinli şirketin Pentagon’un kara listesine girmesi ABD ordusunun bu şirketin ürünlerini almasını yasaklıyor. Otomobil üreticileri ve diğer özel şirketler isterlerse alımlarına devam edebiliyor. Onlar için engel yok. Hesai ise ürettiği sensörlerin görüntüleri kablosuz olarak depolayamadığı veya iletemediğı için bir tehdit oluşturmadığını belirtiyor.

Hesai sözcüsüne göre American Lidar ana şirketin temsilcisi ve ürünleri ABD’de üretip satmak istiyor. Şirket o günden sonra Çin askeri kuruluşu olarak etiketlenmenin yarattığı sıkıntıyı öne sürerek American Lidar için fabrika kurma planlarını askıya aldı. Şirket bu ay Savunma Bakanlığı’na karşı dava açtı ve herhangi bir orduyla bağlantısı olmadığı ve Çin hükümeti tarafından kontrol edilmediği için listeden çıkarılması gerektiğini iddia etti.

Çinli yaşam bilimleri ve biyoteknoloji şirketi BGI Group’un bir parçası olan BGI Genomics, Pentagon’un Çinli askeri şirketler listesine 2022 yılında eklendi. Bir yıl önce, Massachusetts’teki yan kuruluşlarından biri BGI Americas olan adını Innomics olarak değiştirdi. Kongre İnceleme Komitesi nisan ayında yaptığı açıklamada isim değişikliğinin “denetimden kaçınma” girişimi olduğunu söyledi ve Pentagon’dan Innomics’i Çin askeri şirketleri listesine eklemesini istedi. BGI Group ordu için çalışmadığını ve ABD’deki iştiraklerinin Amerikalıların kişisel verilerine erişimi olmadığını söyledi. Innomics ise Çin ordusuyla hiçbir bağlantısı olmadığı ve Çin’de hiçbir faaliyeti bulunmadığı için Pentagon’un listesinde yer almadığını söyledi.

Ulusal güvenlik uzmanları ve hukukçular tek tek Çinli şirketleri ayırmanın yeniden markalaşmaya ve gizlenmeye davetiye çıkardığını söylüyor.Çin’le başa çıkmak için iddialı politikaları savunan düşünce kuruluşu American Enterprise Institute’un kıdemli araştırmacısı Senato İnceleme Komisyonu eski üyesi Derek Scissors “Tek tek şirketlere değil, teknoloji sektörlerine yaptırım uygulamalısınız” diyor.

Hedefte şimdi de dron üreticisi DJI bulunuyor

Kongre tarafından önerilen yeni bir yasak Çinli dron üreticisi DJI’ı hedef alıyor. Yasa DJI dronlarının hükümetlerin yanı sıra tüketiciler tarafından da kullanımına yönelik geniş bir yasak getiriyor. ABD, DJI’ın dronlarından Pekin’e veri gönderilebileceğini ve dronların Çin’deki insan hakları ihlallerine yardımcı olabileceğini öne sürdü. DJI ise bu iddiaları kesin bir dille reddediyor. Ancak Randall Warnas için yeni yasa tasarısı önerisi bir fırsat yarattı. Geçen yılın başlarında en az iki dron modeli üretmek ve bunları yeni bir girişim olan Anzu Robotics aracılığıyla ABD’de satmak üzere DJI ile bir lisans anlaşması yaptı. Warnas Utah’ta yaşayan ve daha önce de DJI ile bir başka büyük Çinli dron üreticisi olan Autel Robotics için çalışmış bir Amerikan vatandaşı.

DJI’dan planları lisans ücreti karşılığında aldığını söylüyor. Dronların montajını yapması için  Malezya’da bir üreticiyle anlaşmış. Anzu’nun dronları DJI yazılımını kullanıyor. Warnas girişiminin Pekin ile veri paylaşımı konusundaki endişeleri dronlardan elde edilen verileri ABD’de depolayarak giderdiğini ifade ediyor. Warnas “Bütün niyetimiz ABD’nin Çin’e ait insansız hava araçlarının ABD’de faaliyet göstermemesi yönündeki talebine uymaktı” diyor.

Washington’da bazı kesimler DJI’ın bu anlaşmayı yaptırımların etrafından dolaşmak için kullandığından endişe ediyor. DJI dronlarının yasaklanmasını öngören tasarının mimarlarından Temsilci Elise Stefanik (R., N.Y.) bunu “umutsuz bir girişim” olarak nitelendiriyor ve “DJI ve tüm paravan şirketleri sorumlu tutulacaktır” diyor. DJI dronlarını kullanıcılara yaygın bir şekilde sunmaya devam etmesini sağlayan lisans anlaşmaları dahil sık sık işbirliği talepleri aldığını söyledi.

Çin’den Tayvan’ı ‘işgal’ provası: Savaş uçakları ve gemiler adayı kuşattı

Tayvanlı TSMC’ye Amerika’da çip fabrikası kursun diye 6,6 milyar dolar teşvik