Araştırma: Türkiye’de her dört kişiden üçü çalışma hayatında en az bir kez şiddet görüyor

Özyeğin Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi araştırmacıları ve Uluslararası Çalışma Örgütü işbirliğinde yapılan araştırma iş yerinde şiddetinin anatomisini İstanbul ili özelinde ortaya koydu.

Araştırmanın en çarpıcı sonuçlarından biri katılımcıların yüzde 75’inden fazlasının kariyerleri boyunca en az bir iş yeri şiddet türüne maruz kalmış olmaları. Her dört kişiden üçünün şiddete uğramış olması abartılı geldiyse siz de çoğu kişi gibi şiddet deyince yalnızca fiziksel şiddeti düşünüyor olabilirsiniz. Oysa araştırma iş yerinde sık görülen psikolojik şiddet, ekonomik şiddet, fiziksel şiddet, cinsel şiddet ve ayrımcılık olmak üzere beş farklı şiddet türünü de araştırmış.

Özyeğin Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. H. Canan Sümer ‘Araştırmanın temel amaçları arasında beş şiddet türünün farklı demografik gruplar arasındaki yaygınlığı, çalışanların şiddete yönelik farkındalık düzeyi ve şiddet karşısında kullanılan baş etme yöntemleri hakkında genel bir durum tespiti yapmak olduğunu’ söylüyor.

Araştırma sonuçları kadınların aile içinde, sokakta, okulda, iş yerinde ve özel hayatında maruz kaldığı şiddete dikkat çekmek amacıyla Birleşmiş Milletler’in 1999’da ilan ettiği ‘Kadına Yönelik Şiddete Karşı Uluslararası Mücadele Günü’nde daha anlamlı.

Temel bulgular

Araştırmadan elde edilen temel bulgular iş yerinde şiddet ve tacizin çeşitli iş kollarında hem kadınları hem de erkekleri etkileyen yaygın bir sorun olduğunu gösteriyor. Önemli bazı temel bulgular şöyle:

▪️ Katılımcıların yüzde 75’inden fazlası kariyerleri boyunca en az bir iş yeri şiddet türüne maruz kaldıklarını bildirdi.

▪️ Tüm şiddet türleri için algılanan ve gerçekleşen şiddet arasında önemli bir uçurum bulunuyor. Yani şiddeti uygulayan eylemini, maruz kalan da şiddetin kendisinde yarattığı etkiyi tam ölçüp değerlendiremiyor. Bu bulgu iş yerinde şiddete yönelik genel bir farkındalık eksikliğine işaret ediyor.

▪️ Katılımcıların yaklaşık yüzde 60’ı, kariyerleri boyunca ekonomik şiddete maruz kaldığını bildirdi. Özel sektördeki katılımcılar, kamu sektöründekilere kıyasla önemli ölçüde daha yüksek düzeyde (neredeyse iki katı) ekonomik şiddete maruz kaldıklarını belirtiyor. Ekonomik şiddetin tanımı hayli geniş: Maaşların geç ödenmesi, fazla mesai ücretlerinin verilmemesi, adil olmayan ücret politikaları, işten çıkarma ya da zam yapmama tehdidiyle baskı yapılması yaygın ekonomik şiddet türlerinden.

▪️ Psikolojik şiddet oldukça yaygın ve cinsiyete bağımsız olarak tüm çalışanların neredeyse yarısı buna maruz kalıyor. Yönetici pozisyonundaki kadınlar, yönetici pozisyonundaki erkeklere ve yönetici pozisyonunda olmayan kadınlara kıyasla daha sık psikolojik şiddete maruz kalıyor.

▪️ Cinsel şiddet orantısız bir şekilde kadınları etkiliyor: Her dört kadından biri iş hayatları boyunca en az bir kez cinsel şiddete uğruyor. Kadınlar için cinsel şiddetin yaygınlığı erkeklere göre iki katından fazla.

▪️ Katılımcıların üçte biri iş yerinde fiziksel şiddetin bir formuna maruz kaldığını bildirdi. Erkekler fiziksel şiddete daha sık maruz kalıyor.

▪️ Her beş katılımcıdan birinin ayrımcılığın hedefi olduğu görüldü. Cinsiyete dayalı ve kıyafet ve/veya görünüşe dayalı ayrımcılıklar kadınlar tarafından daha yaygın olarak bildirilirken erkekler etnik köken ve dine dayalı ayrımcılık vakalarını daha yüksek oranda bildirdi.

▪️ Şiddet münferit bir olay değil. Şiddetin bir türünü yaşayanların diğerlerini de yaşama olasılığı yüksek. Katılımcıların yarısından fazlasının iki veya daha fazla şiddet türüne maruz kalması, şiddetin ne kadar yaygın ve ciddi bir olgu olduğunu ortaya koyuyor.

▪️ Düşük eğitim seviyesinde olan çalışanlar psikolojik, ekonomik ve fiziksel şiddete daha fazla maruz kalırken yüksek eğitim seviyesinde olan çalışanların cinsel şiddete daha fazla maruz kaldıkları tespit edildi.

▪️ İş yerinde şiddetin çalışanların iş doyumu, işe bağlılığı ve genel iyi olma hali üzerinde olumsuz bir etkisi var.

▪️ İşinden ayrılan katılımcıların üçte biri, ekonomik şiddeti temel bir işten ayrılma nedeni olarak gösterdi.

▪️ Katılımcıların neredeyse yüzde 90’ı, kurumlarının iş yerinde şiddet konusunda yeterli bilgilendirme yapmadığını bildirdi. Bu destek ve farkındalık artırma çabalarının eksikliğini gösteriyor.

▪️ Şiddete tanık olanların büyük ölçüde sessiz ve pasif kalmayı tercih ettikleri görüldü. Bu da şiddete maruz kalanların onlar için kritik önem taşıyan destekten yoksun kalabildiklerini gösteriyor.

▪️ Sendika üyeliği başta cinsel şiddet ve ayrımcılık olmak üzere iş yeri şiddetine karşı çalışanlara bir koruma sağlıyor.