18 aydır artan cari açık, 11 yılın zirvesinde
Cari açık 2013’ten bu yana tüm temmuzların rekorunu kırdı
Ödemeler dengesi temmuzda 5 milyar 466 milyon dolar açık verdi. Cari açık böylelikle 2013'ten bu yana en kötü temmuz rakamına ulaştı. Temmuz ayında ülkeye giren kimliksiz para da 4,4 milyar dolar oldu.
TCMB'ye göre cari açık yılın ilk 7 ayında 42,2 milyar dolar olurken, yıllıklandırılmış cari açık ise 58,5 milyar dolara yükseldi. Ödemeler dengesi verisi kurun yükselişine rağmen cari açığın toparlanmasının zaman alacağını, buna karşın güçlü finansman girişi ve yüksek pozitif net hata noksan kalemi (kimliksiz para) sayesinde rezervlerdeki güçlenmenin devam ettiğini gösteriyor. İş Yatırım’ın hazırladığı bilgi notuna göre seçim öncesi iki ayda kaybedilen rezervin yüzde 60’ı seçim sonrası iki ayda kazanıldı.
Temmuz ayındaki 5,5 milyar dolarlık cari açık 2013 yılından beri en yüksek Temmuz ayı açığına ulaşıldığını gösteriyor. İş Yatırım’a göre beklentilerle gerçekleşme arasındaki fark zayıf yolcu dışı taşımacılık ve bavul ticareti gelirlerinden kaynaklanıyor.
Ancak, altın ve enerji dışında hesaplandığında cari işlemler hesabı 717 milyon dolar fazla verdi. Özellikle altın ve enerji dışı veriler, Türkiye’nin ticaret dengesindeki önemli bir iyileşmeyi yansıtıyor. Ödemeler Dengesi Tanımlı Dış Ticaret Açığı ise 10 milyar 477 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Cari dengedeki bozulma altın ve enerji ticareti hariç çekirdek dengede de görülüyor. Temmuz ayı çekirdek dengesi 700 milyarla 2016 Temmuz ayından bugüne kadarki en düşük seviyesini gördü. Yıllıklandırılmış bakıldığında cari açık önceki aya göre 2 milyar dolar artarak 58,5 milyar dolar oldu.
Temmuz ayında finans hesabından 3,9 milyar dolarlık güçlü bir giriş görüldü. Paranın 3,1 milyar doları bankalardan, 300 milyon doları ise şirketlerden geldi. Efektif ve mevduattan 2,7, portföy yatırımlarından 1,2, doğrudan yatırımlardan 400 milyon dolar giriş, kredilerden 900 ve ticari kredilerden 500 milyon dolar çıkış oldu. Temmuz verileri seçim sonrası belirsizliğin bir miktar da olsa azalması nedeniyle yurt dışı yerleşiklerin net doğrudan sermaye yatırımlarının artmaya başladığını gösteriyor. Borsa İstanbul’daki canlılık ve rasyonel politikalara dönüşe ilişkin adımlar da hisse senedi ve iç borçlanma kağıtları şeklindeki portföy yatırımlarının haziran ayndaki 1,1 milyar doların 100 milyon dolar üzerine çıkmasına neden oldu.
Ancak, yurt dışı bankaların yurt içi mevduatlarına dair veriler dikkat çekti. Yabancı para cinsinden 1,186 milyon dolar net artış yaşanırken, Türk lirası cinsinden 206 milyon dolar net azalış görüldü.
Rezerv kaybının yüzde 60’ı geri kazanıldı
Bankaların 2022 Temmuz ayında yüzde 49 olan uzun vadeli dış borç çevirme oranları bu yılın temmuz ayında yüzde 82’ye çıkarken, şirketlerin ise yüzde 515’ten yüzde 73’e geriledi. 2023 yılı ilk yedi ayında bankalar yüzde 97, şirketler yüzde 73 uzun vadeli dış borç çevirdiler. 2022 yılının aynı döneminde bu oranlar sırasıyla yüzde 62 ve yüzde 192 seviyesindeydi.
Temmuzda 5,5 milyar dolar cari açığa karşın, 3,9 milyar dolarlık finansman girişi ve 4,4 milyar dolarlık net hata noksan (kimliksiz para) girişiyle toplam 2,8 milyar dolar rezerv girişi oldu. Haziranda da ekonomiye 5,5 milyar dolar kimliksiz para girişi olmuştu. Böylelikle seçim öncesi iki aydaki rezerv kaybının yaklaşık yüzde 60’ı son iki ayda geri kazanıldı. Cari dengede son iki ayın ilginç gelişmelerden biri de net hata noksan girişindeki önemli artış oldu. İş Yatırım’ın bilgi notunda da yer alan bu gelişmeyle ilgili olarak Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi ve Merkez Bankası eski Baş Ekonomisti Prof. Dr. Hakan Karada ödemeler dengesindeki ‘net hata noksan’ hareketlerinin çok çarpıcı olduğunu belirterek sosyal medyada şu görüşleri paylaştı:
Ödemeler dengesindeki “net hata noksan” hareketleri çok çarpıcı.
Seçim öncesi sistemden çıkan 15 milyar doların, “rasyonel politika” söylemi ile Haziran-Temmuz’da büyük oranda geri döndüğüne işaret ediyor. pic.twitter.com/4AjuWjoOMY— Hakan Kara (@ali_hakan_kara) September 11, 2023
Ağustos’ta da cari açık olacak
İş Yatırım’ın bilgi notunda ağustos ayıyla ilgili şu öngörüler yer alıyor:
‘Ağustos ayında 0,4 milyar dolar civarında cari açık öngörüyoruz. İthalatın yüksek seyri ağustos ayında fazla verilmesini engelliyor. Dış ticaret tarafındaki bozulmaya rağmen ödemeler dengesindeki iyileşme devam edecek. Ağustos ayında hisse senedi, Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) ve eurobond ihraç, itfa ve yabancı hareketlerini netleştirdiğimizde portföyden 500 milyon dolar giriş hesaplıyoruz. Yüksek frekanslı verilere göre ayında TCMB’nin toplam rezervleri ağustos ayında 4,3 milyar dolar arttı.
Ağustos ayında dış ticaret verilerinde devam eden kötüleşme ve Avrupa ekonomisindeki yavaşlama nedeniyle 2023 geneli için 48 milyar dolar olan cari açık tahminimizi 49 milyar dolara (2023 tahmini milli gelirinin yüzde 4,8’i) çıkartıyoruz.’
Oyunlar ve Bulmacalar