Küresel iklim değişikliği dünyanın buğdayını da vurdu
Dünyada kakao üretimi düşüyor, çikolataya zam yolda
Kakao fiyatlarındaki yüksek artış tüm dünyada çikolata fiyatında da artışı gündeme getiriyor. Dünya kakao üretiminin yüzde 60'ını gerçekleştiren Fildişi Sahili ve Gana'daki sıkıntılar ton fiyatını iki kat artırarak dört bin doların üstüne çıkardı.
Dünya kakao üretiminin yüzde 60-70'i Batı Afrika'da gerçekleştiriliyor. Fildişi Sahilleri ve Gana’daki çiftçilerle büyük fabrikaların kâr edemedikleri gerekçesiyle üretimi kısma veya durdurma kararı alması nedeniyle kakao fiyatları rekor kırmaya devam ediyor. Dünyadaki kakao üretiminin önemli bölümünü karşılayan bu iki ülkeden gelen haberlerin ardından tırmanışa geçen kakao fiyatlarının tüm dünyada çikolata fiyatlarını keskin bir şekilde artırması bekleniyor. Çikolata sevenler son dönemlerde bu zevklerinin faturasının kabardığını fark ediyor. Bunun en önemli nedeni ise çikolatanın en önemli hammaddesinin fiyatının tırmanışı.
KAKAONUN TON FİYATI (000 $)
Kakao fiyatı 2022 yılının ikinci yarısında yükselmeye başladı. O zamandan bu yana fiyatlar iki katına çıkarak Ocak 2024’te tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı. Kakaonun ton fiyatını 4,000 doları üzerine çıkartan bu keskin artış çikolata sektörü ve tatlıya düşkün tüketiciler için önemli bir sorun anlamına da geliyor. “Halihazırda fiyat artışlarını duyurmuş olan pek çok oyuncu var. Biz de bu grubun bir parçasıyız” diyen çikolata üreticisi Lindt & Spruengli AG’nin finans müdürü Martin Hug, “Şu anda kakao piyasasında ne olacağını tahmin etmek çok zor. Ancak bunu elimizden geldiğince iyi kontrol ettiğimizi düşünüyorum” diyor.
Hershey ve Cadbury’nin markalarının sahibi Mondelez International geçen yıl bu maliyet artışının ancak bir kısmını müşterilerine yansıtabildi. Bu nedenle de Hershey’in yıllık kârı dördüncü çeyrekte yüzde 11,5 oranında düştü. Şirket kısa süre önce çalışanlarının yüzde 5’ini işten çıkartacağını açıkladı. Dünyanın en büyük çikolata üreticisi Barry Callebaut da çalışanlarının yüzde 18’ine denk gelen 2,500 kişiyi işten çıkarmaya hazırlanıyor.
El Niño bir yıl yağış, bir yıl kuraklık getirdi
Uzmanlara göre artan maliyetlerin en büyük sorumlusu iklim koşulları. Kakao çoğunlukla Batı Afrika’daki küçük çiftçiler tarafından üretiliyor. Dünyada kakaonun yüzde 60’ı Gana ve Fildişi Sahili’nde yetiştiriliyor. Geçen sezon El Niño mevsim normallerinin üstünde seyreden sıcaklıkları ve ürünü mahveden yağışları beraberinde getirdi. Bir veri şirketi olan Gro Intelligence’a göre 2023 yılında Fildişi Sahili’nin kakao yetiştirilen bölgelerindeki toplam yağış son 20 yılın en yüksek seviyesine ulaştı.
Bu yıl ise El Niño kakao çiftliklerine bu kez şiddetli kuraklık getirerek üretimi daha da azalttı. Hollandalı bankacılık devi ING bu yıl dünyada üretim ile tüketim arasındaki farkın en az 2014’ten bu yana en yüksek düzeyde olacağını tahmin ediyor. Veriler arz-talep dengesinin onarılamaz şekilde bozulduğunu gösteriyor. Dünyada 2022 yılında talep arzın 300 bin ton üstünde olmuş. Daha sonraki yıl tüketimdeki düşüş ve üretimdeki artışla fark 100 bin tona kadar gerilemiş. Bu yılki farkın yeniden yükselişe geçip 400,000 tona yaklaşması bekleniyor. Aşırı hava koşulları diğer emtiaları da vurdu. Tayland ve Hindistan’daki kuraklık pirinç ekim alanlarını etkiliyor. Dünyanın en büyük şeker ihracatçısı Brezilya’daki sağanak yağmur ihracatını etkiledi.
Ancak kakao diğer emtialarda farklı olarak başka şanssızlıklarla da karşılaştı. Kakao ağaçlarını öldüren bir virüs ve siyah nokta hastalığı geçen yıl şiddetli yağışlar sırasında Gana ve Fildişi Sahili’ne yayıldı. Tropical Research Services adlı araştırma şirketine göre bu virüs 2023 yılı sonuna kadar Fildişi Sahili’ndeki kakao ağaçlarının yaklaşık yüzde 20’sine bulaştı.
Fiyatları devlet belirliyor, çiftçi para kazanamıyor
Bunun yanı sıra iki ülke de yapısal etkenler de fiyatta rol oynuyor. Gana ve Fildişi Sahili’ndeki hükümetler kakao piyasalarını büyük ölçüde düzenliyor ve çiftçilerin kakao satış fiyatını belirliyor. Corporate Accountability Lab adlı sivil toplum kuruluşuna göre mevcut toptan satış fiyatları Gana’nın 2023’teki çiftlik çıkış fiyatından yüzde 250 daha yüksek. Düşük kâr marjı ve büyük fiyat farkı yeni plantasyonlara yatırım yapmaktan caydırıyor. Veriler Fildişi Sahili’nde neredeyse 25 yıldır hiç plantasyon kurulmadığını gösteriyor. Kârsızlık ayrıca çiftçileri gübreyi kullanımını azaltmaya zorlayarak ağaçları kötü hava koşullarına ve hastalıklara karşı daha savunmasız hale getiriyor.
Oyunlar ve Bulmacalar