Üç aylık enflasyon yüzde 15’i geçti, yıl sonu hedefini tutturmak zorlaştı

Enflasyon cephesinden iyi haberler yok. Türkiye İstatistik Kurumu TÜİK Mart ayı tüketici enflasyonunu yüzde 3,16 olarak açıkladı. Bu rakam piyasa beklentisi olan 3,67’den düşük ama geçen yılın Mart ayından (2,29) yüksek. O yüzden yıllık bazda enflasyon artmaya devam etti ve yüzde 68,5’e yükseldi. En çarpıcısı, yılın ilk üç ayındaki birikimli enflasyonun yüzde 15,06’ya yükselmesi. Oysa Merkez Bankası ve hükümet bu yılın sonu için yüzde 36 enflasyonu hedeflemiş, bu seçimde çok konuşulan emekli ve memur maaş zamlarını bu hedefe göre belirlemişti. Şimdi o hedefin yarısına yakın bir rakama daha yılın ilk çeyreğinde ulaşılmış oldu ve yıl sonu hedefinin tutturulması zora girdi. Pek çok piyasa oyuncusu ve banka zaten hükümet ile Merkez Bankası’nın yüzde 36’lık hedefi tutturabilmesini beklemiyor, yıl sonu için yüzde 40’ı aşan oranlarda enflasyon tahmin ediyor; bazı tahminler yüzde 50’ye kadar uzanıyor.

Bağımsız akademisyenlerin oluşturduğu Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) ise martta enflasyonu aylık yüzde 5,68, yıllık yüzde 124,63 olarak hesapladı. İstanbul Ticaret Odası’na (İTO) göre İstanbul Ücretliler Geçime Endeksi mart ayında yüzde 3,93; yıllık bazda ise yüze 78.25 oranında arttığını açıklamıştı. Mart ayı verileri, TÜİK’in istisna yaparak ENAG ve İTO’dan daha yüksek enflasyon açıkladığı şubat ayının aksine  “düşük enflasyon” açıklama alışkanlığına geri döndüğünü gösterdi.

Gıda enflasyonu yüzde 70,41; eğitim enflasyonu yüzde 104,7

TÜİK’e göre martta geçen yılın aynı ayına göre en az artış gösteren ana grup yüzde 50,10 ile giyim ve ayakkabı oldu. Buna karşılık, bir önceki yılın aynı ayına göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 104,07 ile eğitim oldu.

Ana harcama grupları itibarıyla 2024 yılı Mart ayında bir önceki aya göre azalan ana grup yüzde 0,02 ile alkollü içecekler ve tütün oldu. Buna karşılık, 2024 yılı Mart ayında bir önceki aya göre artışın en yüksek olduğu ana grup ise yüzde 13,08 ile eğitim oldu.

Tüketici fiyatları bazında martta en yüksek fiyat artışı yüzde 21,30 ile orta öğretimde, en çok fiyat düşüşü ise yüzde 10,16 ile yumurta ve yumurta ile ilgili ürünlerde görüldü.

Kuzu eti bir ayda yüzde 18,58 zamlandı

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, geçen ay orta öğretimdeki fiyat artışını yüzde 18,58 ile kuzu eti, yüzde 14,65 ile dana eti ücreti izledi. Martta fiyatı en çok artış gösteren diğer ürünler arasında yüzde 12,19 ile kümes hayvanları eti, yüzde 10,37 ile mücevheratlar, saat ve kol saatleri ve yüzde 6,03 ile yatak odası mobilyaları yer aldı.Geçen ay en fazla fiyat düşüşü ise yüzde 10,16 ile yumurta ve yumurta ile ilgili ürünlerde gerçekleşti. Bunu, yüzde 6,9 ile patates ve bazı yumru bitkiler, yüzde 2,37 ile sebze (patates ve bazı yumru bitkiler hariç), yüzde 1,51 ile diğer süt ürünleri, yüzde 1,01 ile tereyağı, yüzde 0,9 ile şeker ve yüzde 0,31 ile un ve diğer tahıllar takip etti.

Endekste kapsanan 143 temel başlıktan (2024 yılı Mart ayı itibarıyla, 14 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken 8 temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 121 temel başlığın endeksinde ise artış oldu. Buna rağmen TÜİK’in enflasyonu aylık bazda hız kesti.

Çekirdek enflasyon zirve yaptı

TÜİK verilerine göre Mart ayında yıllık çekirdek enflasyon yüzde 75,21 olarak gerçekleşti. Mart ayı yıllık çekirdek enflasyon verisi zirveye ulaşıldığını gösterdi. Şubat ayında çekirdek göstergede yıllık artış yüzde 72,89 olmuştu.

Üretici enflasyonu da yavaşladı

TÜİK verilerine göre Mart ayında üretici enflasyonunda yavaşlama görüldü. Mart ayında üretici fiyat endeksi geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 51,47 arttı. Şubat ayında endekste yıllık artış yüzde 47,29 olmuştu. Aylık olarak ise üretici fiyatlarında Mart ayında yüzde 3,29’luk artış görüldü. Şubat ayında aylık üretici enflasyonu yüzde 3,74 olarak gerçekleşmişti.

Merkez Bankası eski Başekonomisti ve Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi Pro. Dr. Hakan Kara, sosyal medya paylaşımında enflasyon eğiliminin hala çok yüksek olduğunu belirterek şu görüşleri dile getirdi:

Çekirdek enflasyon göstergelerinin (B ve C) mevsimsellikten arındırılmış aylık artışlarını %3,8 ve %4 olarak hesaplıyorum.
Enflasyon eğilimi halen çok yüksek.

— Hakan Kara (@ali_hakan_kara) April 3, 2024

Şimşek: Fiyat istikrarı için ne gerekiyorsa yapacağız

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek sosyal medya paylaşımında aylık enflasyonun öngörüleri doğrultusunda gerçekleştiğini belirterek şu görüşleri dile getirdi:

“Para politikasındaki ilave sıkılaşma talepteki dengelenmeye önemli katkı sağlarken dış finansman imkanlarının daha da artması makro finansal istikrarı güçlendirecektir. Deprem hariç harcama kontrolüyle sıkılaşacak maliye politikası ile birlikte tüm bu gelişmeler enflasyon beklentilerinin çıpalanmasını sağlayacak ve dezenflasyon sürecini destekleyecektir. Birincil önceliğimiz olan fiyat istikrarı hedefimize ulaşana kadar ne gerekiyorsa yapacağız.”

Beştepe de ‘Gıda temel belirleyici oldu’ dedi

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Bütçe ve Strateji Başkanlığı, mart ayı tüketici ve üretici fiyat gelişmeleriyle ilgili hazırladığı bilgi notunda yüzde 3,40 oranında artan gıda ve alkolsüz içecekler grubu fiyatlarının mart ayı enflasyonunun temel belirleyicisi olduğu belirtilerek “Grubun enflasyona katkısı 0,87 puan olarak gerçekleşmiştir” denildi. Bilgi notunda şu görüşlere yer verildi:

-Yüzde 3,42 oranında artan konut grubu fiyatları mart ayı enflasyonunun temel belirleyicilerinden bir diğeri oldu. Grubun enflasyona katkısı 0,48 puan oldu.

-Yüzde 3,95 oranında artan lokanta ve oteller grubu fiyatları mart ayı enflasyonunun diğer temel belirleyicilerinden biri oldu. Grubun enflasyona katkısı 0,34 puan olarak kaydedildi.

-Yıllık enflasyona en büyük etki 18,51 puanla gıda ve alkolsüz içecekler, 11,95 puanla ulaştırma ile 8,07 puanla konut gruplarından geldi.

-C endeksi, (enerji, gıda, içecek, tütün, altın hariç TÜFE) mart ayında yüzde 3,52 oranında arttı. Çekirdek enflasyonun ana alt kalemlerinden temel mallar grubu fiyatları yüzde 2,85 oranında artarken, hizmet grubu fiyatları yüzde 4,20 oranında arttı.

-Çekirdek enflasyon yıllık artış oranı yüzde 75,21 olarak gerçekleşti. Temel mallar grubu yıllık fiyat artışı yüzde 56,46, hizmet grubu yıllık fiyat artışı ise yüzde 96,48 oldu.

-Çekirdek enflasyonun 12 aylık ortalama değişim oranı 2,27 puan artışla yüzde 61,94’ten yüzde 64,21’e yükseldi.

-Yİ-ÜFE Mart ayında yüzde 3,29 oranında arttı ve Yİ-ÜFE yıllık artış oranı yüzde 51,47 olarak gerçekleşti.

-Sanayinin dört ana sektöründen İmalat endeksi Mart ayında yüzde 3,46 oranında arttı. Buna göre yıllık değişim oranı yüzde 58,92 olarak gerçekleşti.

-Sanayinin dört ana sektöründen elektrik, gaz ve buhar fiyatları ise mart ayında yüzde 1,43 oranında yükseldi. Buna göre sektörde fiyatlar yıllık bazda 18,92 oranında azaldı.

-Ana sanayi gruplarından ara malı fiyatları mart ayında yüzde 3,45 oranında arttı. Bir önceki yılın aynı ayına göre ara malı fiyatları yüzde 53,84 oranında arttı.

-Enerji fiyatları ise mart ayında yüzde 0,70 oranında arttı. Bir önceki yılın aynı ayına göre enerji fiyatlarında yüzde 11,55 oranında artış oldu.

TÜİK’e kötü haber

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, enflasyon hesaplamasının temelini oluşturan madde fiyat listesinin açıklanmasının Haziran 2022’de  durdurulmasına karşı TÜİK’e açtıkları davada kararın kesinleştiğini belirtti. Çerkezoğlu yazılı basın açıklamasında bakanlık ile TÜİK tarafından temyiz edilen karar kesinleştiğini belirterek şu görüşlere yer verdi:

“İstinaf tarafından da onanan yargı kararı gereği TÜİK madde fiyat listesini yeniden yayımlamak zorunda. TÜİK Başkanlığı yargı kararlarını çiğneme yeri değildir. Anayasa’nın 138. maddesi gereği, mahkeme kararları TÜİK Başkanlığı dahil herkesi bağlar.”

20 yıldan sonra sistem değiştirilmişti

Bilindiği gibi Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) enflasyon hesaplamasının temelini oluşturan madde fiyat listesinin açıklanmasını Haziran 2022’de durdurmuştu. Madde fiyat listesinin açıklanmasının durdurulması enflasyon verilerini daha da şüpheli hale getirmişti.
TÜİK’in Ocak 2003 ile 3 Mayıs 2022 arasında kesintisiz biçimde açıkladığı 400’ü aşkın maddenin ortalama fiyatını içeren madde fiyat listesini yayımlamaktan vazgeçmesi üzerine konfederasyonun araştırma merkezi DİSK-AR, 3 Haziran 2022’de TÜİK’ten bilgi talebinde bulundu. Ancak TÜİK, madde sepeti ve ortalama madde fiyat listesinin yayımlanmayacağını belirterek bilgi talebini reddetti.
TÜİK’in bilgi talebini reddetmesi üzerine 6 Haziran 2022’de bu kez bilgi edinme hakkı çerçevesinde Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) üzerinden TÜİK’ten ortalama madde fiyat listesi verisini tekrar talep edildi. TÜİK 23 Haziran 2022 tarihli cevabıyla talep edilen bilginin kamuoyunda “yanlış anlama ve yanıltıcı değerlendirmelere sebebiyet verdiği” gerekçesiyle bilgi talebine olumsuz yanıt verdi.

Danıştay da DİSK’i haklı buldu

DİSK bilgi talebinin reddi üzerine Adalet Bakanlığı bünyesindeki Bilgi Edinme Kurulu’na itiraz etti. Kurul da 3 Ağustos 2022 tarih 2022/936 sayılı kararı ile DİSK’in talebini reddetti. Bunun üzerinde DİSK, Kurul kararının yasal dayanaktan yoksun olduğunu ve yıllardır açıklanan verilerin açıklanmasından vazgeçilmesinin hukuksuz olduğunu belirterek konuyu idare mahkemesine taşıdı ve Bilgi Edinme Kurulu kararına karşı (Kurul Adalet Bakanlığı’na bağlı olduğu için bakanlığa) dava açtı.
Başvuru üzerine Ankara 6. İdare Mahkemesi 31 Mart 2023 tarihinde oybirliği ile DİSK tarafından istenen bilgilerin açıklanmasının kurumun görevi gereği olduğunu belirterek bilgi talebinin reddedilmesinin hukuka aykırı olduğuna karar verdi.
Ankara 6. İdare Mahkemesi 2022/2383 esas ve 2023/700 sayılı kararında DİSK tarafından istenen bilgilerin TÜİK tarafından elde edilen ve önceki yıllarda da kurum tarafından yayımlanmış olan istatistiksel verilere ilişkin olduğu ve bu bilginin kurumun görevi gereği elinde bulunması gereken bilgilerden olduğu gerekçesiyle bilgi edinme talebinin reddinin hukuksuz olduğuna ve dava konusu ret işleminin iptaline karar verdi.

İstanbul’un enflasyonu martta hız kesti ancak yıllıkta uçuşa devam ediyor