Fiyatlar pazarda 2, markette 2,4 kat arttı; İstanbullular artık daha az gıda tüketiyor

İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne (İBB) bağlı İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA) “Kent Gündemi Serisi”nin son raporu ”Enflasyonun Sofra Hali: Türkiye’de ve İstanbul’da Gıda Enflasyonu” yayınlandı. Gıda enflasyonunun Türkiye ve İstanbul’daki etkilerinin incelendiği raporda geçen yıl seçili ürünlerin üreticiden pazara ulaşımındaki fiyat değişimi ortalama 2 kat olurken markette bu değişimin 2,4 kata ulaştığına dikkat çekilerek şu çarpıcı tespitlere yer verildi:
-2017-2018 döneminde kişi başı tüketilen sebze miktarı 283,1 kilo iken, bu miktar 2022-2023 döneminde 261,7 kiloya düştü.

-2010 yılında nüfusun yüzde 69,4’ü her gün en az bir kere sebze veya salata tüketirken bu oran 2022 yılında yüzde 41,2’ye indi.

-2010’da nüfusun yüzde 57’si her gün bir kere veya daha fazla meyve tüketirken bu oran 2022 yılında yüzde 36,5’e düştü.

-Ocak 2021’den Ocak 2024’e geçen süreçte, Türkiye’de ortalama tavuk fiyatı 15,86 TL’den, 79,23 TL’ye; 61,14 TL olan dana eti 414,82 TL’ye, 83,2 TL olan kuzu eti 458, 36 TL’ye çıktı.

En yüksek fiyat artışı kırmızı ve beyaz ette

-2024 yılında en fazla fiyat artışının yaşandığı kalem kırmızı ve beyaz et oldu. 2024 yılında et ürün gruplarında yıllık fiyat artışı geçen yıla göre % 107.79 oranında arttı. Yaş ve kuru meyve grubunda yıllık fiyat artışı %80.87 olurken, ekmek ve tahıllardaki yıllık fiyat artışı %62.06 olarak gerçekleşti.
-2024 Mart ayında BİSAM tarafından TÜİK, İstanbul Halk Ekmek, zincir market cari fiyatları baz alınarak yapılan araştırmaya göre dört kişilik bir aile için açlık sınırı 16.646 TL olarak belirlendi. Mart ayında dört kişilik bir aile için en yüksek maliyet grubunu günlük 172,09 TL ile süt ve süt ürünleri oluşturdu. Kırmızı et, balık, tavuk grubu için yapılması gereken minimum günlük harcama 124,81 TL olurken, sebze ve meyve harcamaları için ise günlük yapılması gereken harcama miktarı 125,59 TL oldu.

İstanbullular gelirlerinin çoğunu gıdaya ayırdıkları için geçim sıkıntısı çekiyor

-Son yıllarda gıda maddelerinin fiyatlarının kronik olarak artması ile İstanbullular gıda maddelerine erişim sorunu ile karşı karşıya kalıyor. Özellikle İstanbul’un nüfusunun ve yaşayanlar arasında gelir eşitsizliğinin çok fazla olması burada gıda enflasyonu sorununu ve etkilerini daha önemli kılıyor. Ekonomik olarak yaşamın giderek daha da pahalılaştığı İstanbul’da, alt gelire sahip İstanbullular gelirlerinin büyük bir kısmını gıda maddelerine ayırdıkları için fazlasıyla geçim sıkıntısı çekiyor.
-İstanbul Ticaret Odası tarafından yapılan fiyat endeksi hesaplamasına göre İstanbul genelinde 2024 Nisan ayı fiyatlarının genel düzeyinin önceki yılın aynı ayına göre yüzde 78.81 oranında arttığı görülüyor.
-İstanbul’da 2024 Nisan ayı gıda harcamalarındaki fiyat artışı bir önceki yılın aynı ayı baz alındığında yüzde 79.43 oranında artış gösterirken yıllık bazda fiyat artışı ise yüzde 74.7.

İstanbulluların çoğu birçok üründen feragat ediyor

-Yüksek gıda enflasyonu ve artan fiyatlar İstanbulluların temel gıdalar da dahil olmak üzere birçok üründen feragat ettiğini gösteriyor. Mart ayında İPA tarafından yapılan İstanbul Barometresi araştırmasına göre; araştırmaya katılan katılımcıların yüzde 60,9’u satın aldığı gıda miktarının azaldığını, katılımcıların yüzde 97,8’i ise ekonomik nedenlerle aldıkları gıda çeşidinin azaldığını belirtiyor.

-Katılımcıların yüzde 59,1’i bir önceki seneye göre sepetlerine ekledikleri gıda çeşidinin azaldığını belirtirken, sepetlerde gıda çeşidinin en fazla azaldığı gıda maddesi yüzde 85.3 ile kırmızı et. Kırmızı et fiyatlarındaki artış ile İstanbullular artık kasapları tercih edemez hale geldi. İstanbullular kırmızı et tüketebilmek için piyasaya göre uygun fiyatlı satışın yapıldığı Et ve Süt Kurumu Satış mağazası önündeki kuyruğa geceden dahil olmakta ve numara alarak sıralarını bekliyor. Satış noktası ve ürünlerin sınırlı olması et kuyruğundaki İstanbulluların sayısını da artırıyor. Tedarik noktasında sunulan et miktarının sınırlı olmasından dolayı sıraya ilk girenler ürünleri almakta, gecikenler ise elleri boş şekilde evlerine dönüyor.

-Başta kırmızı et fiyatları olmak üzere et fiyatlarındaki artış, İstanbulluların et tüketimini karşılama olanaklarını azalttı. Aralık 2022’de İPA tarafından İstanbul Barometresi kapsamında yapılan ankette İstanbulluların yüzde 58,10’u et, tavuk ya da balıktan oluşan bir yemeği iki günde bir karşılayamadıklarını dile getirdi. 2022 sonundan günümüze gelen süreçte daha da zorlaşan
ekonomik koşullar göz önünde bulundurulduğunda, etli yemek tüketemeyen İstanbulluların oranının daha da arttığı görülüyor.

Pazardan atık sebze ve meyve toplayanların sayısı giderek artıyor

-İstanbul’da semt pazarlarında da fiyat artışı fazla olmakta, ürünlerin ilk üreticisi ve son tüketicisi arasındaki makas gün geçtikçe artıyor. Sebze ve meyve fiyatlarındaki bu artış, vatandaşları sebze meyveyi tane hesabıyla alacak duruma getirdi. Düşük gelire sahip İstanbullular semt pazarlarında akşam pazarı ile birlikte “çıktı” diye tarif edilen pazarcıların bıraktıkları, çürümeye yüz tutmuş sebze ve meyveleri uygun fiyata alıyor. Hatta çoğu zaman pazar bitiminde tezgahlardan kalan ürünleri toplayanların sayısı da gün geçtikçe artıyor.

-Gıda maddelerinde fiyat artışlarından dolayı oluşabilecek hırsızlık olaylarına karşı satış yerlerine alarm takılıyor. Sebze ve meyveye ulaşımdaki bu zorluklar, İstanbulluların meyve ve sebze yeme olanaklarını da azaltıyor.

Türkiye’nin gıda enflasyonu: Mutfak yangını sönmeyecek

Küresel gıda fiyatlarında yükseliş ikinci aya taşındı, bizde 44 aydır artıyor