Kanun kaçaklarından milyonerlere uzanan 42 yıllık öykü: Jackson Hole

Dünya ekonomi çevrelerinin yakından izlediği Jackson Hole Sempozyumu başladı. Bu yılki sempozyumun konusu “para politikalarının etkinliğinin ve aktarımının yeniden değerlendirilmesi” olarak belirlendi. Katılımcılar bu konuda seçkin ekonomistlerin hazırladığı çok sayıda raporu dinleyecekler, inceleyecekler, dünyanın halini tartışacaklar, son olarak da yine her yıl olduğu gibi ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Jerome Powell’ın söylediklerine kulak verecekler.

Bu toplantıda da “esas oğlan” son 6 yıldır olduğu gibi yine Powell. Yüksek enflasyonla mücadelelerinin ardından gelişmiş ülkelerin merkez bankalarının faiz indirim süreçlerinin ve henüz faiz indirimlerine başlamayan dünyanın en büyük ekonomisi ABD’de resesyon endişelerinin piyasaların odağında olduğu bir dönemde sempozyumun kilit noktası Powell’ın yapacağı konuşma olacak.

Fed, temmuz ayındaki son toplantısında eylül ayı için faiz indirim sinyali verse de ülkede yaklaşık 3 yılın en yüksek seviyesine çıkan işsizlik oranı başta olmak üzere bazı verilerin resesyon endişesini güçlendirmesiyle piyasalarda ağustos ayı başında yaşanan satış baskısı sonrası Powell’dan gelecek açıklamalar dikkatle takip edilecek ve etkileri küresel piyasalarda hemen görülecek. Powell’ın Jackson Hole’da vereceği mesajlarda bankanın faiz indirimlerine ilişkin daha fazla ipucu aranacak.

Jackson Hole zaman içinde ekonomik bir takıntı haline geldi. ABD’nin Wyoming gibi gözlerden uzak bir eyaletindeki toplantıyı önemli yapan nedir, kimler binlerce kilometre uzaklıktaki bu küçük şehre gelir, yatırımcılar ve ekonomistler neden her yıl bu toplantıyı merakla beklerler? Jackson Hole’un geçmişine kısa bir yolculuk yaparak bu soruların yanıtlarını arayalım.

Jackson Hole’dan hep büyük haberler çıkar

Seçilmiş yaklaşık 120 merkez bankacı, ekonomist, politikacı ve akademisyen ABD’nin Wyoming eyaletinde küçük bir şehir olan Jackson’ın hemen kuzeyindeki Teton bölgesinde bulunan Jackson Hole’da bir araya geldi.

Toplantının yapıldığı otel Jackson şehrinden 34 mil uzakta Teton dağlarının eteklerindeki bir vadide. Rockefeller ailesinin bir üyesinin çevresindeki milli parka bağışladığı arazideki bu şık otelde “ekonomi ve siyasetin seçkinleri” her yıl ekonomiyle ilgili önemli konuları tartışmak üzere bir araya geliyor.

Her ne kadar sosyal bir etkinlik olmasa da bu toplantı yıllar içinde Wall Street yatırımcılarının, akademisyenlerin ve basının ilgi odağı haline geldi. Konferansın ev sahibi Kansas City Federal Rezerv Bankası davetlileri tespit konusunda çok hassas. Her zaman katılmak isteyenden çok daha az kişiyi davet ederek toplantının “bulunmaz Hint kumaşı” özelliğini korumasını iyi beceriyor. Daha da önemlisi, Jackson Hole’dan hemen her zaman büyük haberler çıkıyor.

Toplantının dört gözle beklenen bölümü Fed Başkanı’nın yaptığı ve kurumun politikaları hakkında piyasalara mesaj verdiği konuşması. Fed başkanları sempozyumun basına açık tek bölümünde yaptıkları konuşmalarla her yıl manşet oldu.

Kanun kaçaklarının saklandığı yer olarak bilinirmiş

Cumartesi gününe kadar sürecek Jackson Hole konferansı geçmişte Washington ve New York’ta her zaman önemli bir konu olmamıştı. Bir zamanların vahşi batısındaki Jackson Hole geçmişte çok farklı insanlara ev sahipliği yapmış. Şehir bir zamanlar uzaklığı ve ulaşılmasındaki zorluk nedeniyle kanun kaçaklarının saklandığı bir yer olarak bilinirmiş.

Jackson Hole’un nüfusunun yaklaşık 300 kişi olduğu 1920 yılında The New York Times “Mississippi Nehri ile Pasifik sahili arasında ne zaman ciddi bir suç işlense, failinin Jackson Hole’a doğru gittiğini ya da çoktan oraya ulaştığını söylemek yanlış olmaz” derken pek de uzak olmayan bir dönemdeki durumu anlatıyordu.

Jackson Hole’un ulaşılmazlığı aynı zamanda bölgenin yüksek, sarp dağlarının ve inişli çıkışlı vadisinin bozulmadan kalması anlamına geliyor ve bu da bölgeyi korumacılar için önemli hale getiriyor. Finansçı ve hayırsever John D. Rockefeller Jr. sonunda Grand Teton Milli Parkı’nın Jackson Hole bölümü olacak arazinin büyük bölümünü gizlice satın almış ve sonra Milli Parklar İdaresi’ne bağışlamış. Ardından 1950 yılında Jackson Lake Lodge otelini inşa için kolları sıvamış.

Otelin modern mimarisi başlangıçta yerel halk tarafından pek sevilmemiş ve bu duyguları dile getirmek için kullanılan en hafif sıfatlardan biri The Times’ın 1955’teki haberine göre “betondan bir iğrençlik” olmuş. Ancak otelin, bir tatil köyündeki gibi golf sahasının ve spa’sının bulunmaması da şikayet konusu olmuş.

Ancak otelin şansı 1982’de dönmüş. Geniş ve güzel manzaralı alanı, 1978 yılında düzenlemeye başladığı bir konferans için yeni yer arayan Kansas City Fed’in dikkatini çekmiş ve otel 1982’den itibaren konferansa ev sahipliği yapmaya başlamış.

Fed Başkanı Volcker’ın ilgisini neden çekti?

Bölgenin nehirde kamış oltayla alabalık avlamak için mükemmel mekan olması da dönemin Fed Başkanı Paul A. Volcker’ın ilgisini çekmiş. Volcker gelmiş, balığını avlamış, beraberindeki önemli katılımcılar ve mekanın doğal güzelliği sayesinde Jackson Hole kısa sürede yılın Fed etkinliği olmuş.

The Times 1985’te toplantıyla ilgili “Bu yıl davet edilen 137 kişinin yaklaşık yarısı katıldı, bu oldukça yüksek bir katılım” diye haber yapmıştı. Kansas City Fed’e göre konferansın büyüklüğü o günden bugüne pek değişmedi: Konferansa her yıl ortalama 115 ila 120 katılımcı geliyor. Banka açıklama yapmasa da 1985’ten bu yana katılımcıların sayısı  belirgin bir şekilde artıyor.

Ancak bugün 11,000 nüfusuyla geçmişe göre hareketli bir şehir haline gelen Jackson Hole ve konferansa ev sahipliği yapan Teton County kanun kaçağı kovboylardan çok milyonerlere ev sahipliği yapıyor. Burası servet ve gelir uçurumlarıyla ABD’nin toplumsal eşitliğin en çok bozulduğu bölgesi haline geldi.

Sempozyumdaki Fed toplantısının itibarı da giderek artıyor. Alan Greenspan Fed Başkanı olduğu 1991 yılında Jackson Hole’da sempozyumun açılış konuşmasını yapmış ve görevden ayrılana kadar 14 yıl boyunca da bu geleneği sürdürmüş. Sonraki Fed başkanları da çoğunlukla aynı yolu izlemiş.

Jerome Powell Fed Başkanlığı görevine atandığından beri Amerikan ekonomisi çalkantılı dönemden geçtiği için konuşmalarını, belirlenmesi zor ekonomik değişkenlere fazla güvenilmemesi konusunda uyarıda bulunmak, para politikasıyla ilgili yepyeni bir çerçeve açıklamak ve Fed’in yüksek enflasyonla mücadele için gerekeni yapacağını taahhüt amacıyla kullandı. Bu toplantı da son günün sabahı yapacağı konuşmada faiz indirimine yönelik görüşlerini aktaracak.

Protestocular lobide ve otelin önünden ayrılmıyor

Jackson Hole’a ilgi merkez bankalarının piyasaları batmaktan kurtardığı ve ekonomileri, etkilerini artıracak şekilde desteklediği 2008 küresel mali krizi nedeniyle de arttı. İzleyen yıllarda davetsiz gazeteciler, Wall Street analistleri ve protesto grupları oturumlar sırasında otelin lobisinde kamp kurmaya başladı. Sempozyumun yapıldığı otel İstanbul’da değil Jackson Hole’da olduğu için protestocuları kimse kolundan tutup kapı dışarı etmiyor. Onlar da barışçı şekilde düşüncelerini dile getiriyor.

Fed’in Wall Street bağlantılarının finansal kriz sonrası kamuoyunun tepkisini çekmeye başlaması nedeniyle 2014 yılından bu yana çok daha az sayıda banka ve finans sektörü ekonomisti etkinliğe davet edilir oldu. Davet edilenler genellikle mevcut ve eski üst düzey ekonomi yetkilileri ve gelecek vadeden akademisyenler. Bunlar giderek artan bir şekilde kadınlardan, farklı ırk mensuplarından ve farklı ekonomik bakış açılarına sahip kişilerden oluşuyor.

Fatih Karahan yedi yıl sonra katılan ilk TCMB Başkanı

Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan da Jackson Hole Ekonomi Politikası Sempozyumu’na katılarak merkez bankası başkanları arasında yerini aldı. Böylece Karahan Jackson Hole toplantısına yedi yıl sonra katılan ilk TCMB Başkanı oldu. Toplantıya en son fiziki katılım eski TCMB Başkanı Murat Çetinkaya tarafından 2017 yılında olmuştu. Pandemi döneminde 2020’deki toplantıya dönemin başkanı Murat Uysal online olarak katılmıştı. 2020’den bu yana hiçbir TCMB Başkanı Jackson Hole toplantısına katılmadı.

Dolar yatay seyirde, altın Fed’i bekliyor

Paranın patronları ABD’de buluşuyor; Fatih Karahan da Jackson Hole yolcusu