Tesla hissedarları bu hafta oylayacak: Elon Musk’a 56 milyar dolar ikramiye verelim mi, vermeyelim mi?

Bundan 6 yıl önce, 2018’de elektrikli otomobil pazarının öncü şirketi Tesla çok zor bir dönemden geçiyordu. O zamanlar şirket sadece Model S ve Model X adını verdiği pahalı araçlar satıyordu ama 2018 başında şirketin Yönetim Kurulu Başkanı ve aynı zamanda CEO’su olan Elon Musk, Model 3 adını verdikleri daha ucuz fiyatlı modelini üreteceklerini söylemiş, bu açıklama inanılmaz ilgi görmüş, birkaç milyon kişi çok kısa bir zaman içinde Model 3 için ön sipariş verip parasını yatırmıştı.

Şirketin kasasına henüz satmadığı, bırakın satmayı üretmediği araçlar için birkaç milyar dolar girmişti ama sorun vardı: Model 3 bir türlü istenen hızda üretilemiyordu. Yani iktisatçı deyimiyle arz, talebe yetişemiyordu.

Elon Musk neredeyse her hafta yeni üretim hedefleri açıklıyor ama bu hedefler bir türlü tutturulamıyordu. İşte o dönemde birden Tesla’nın hissedarları homurdanmaya başladı. Homurdanmaların ve şikayetlerin odağında Elon Musk vardı. Musk, bir yandan vizyonuyla Tesla’yı Tesla yapan isimdi, ama bir yandan da onun hem Yönetim Kurulu Başkanı hem de CEO olması bir ‘hesap verirlik eksikliği’ yaratıyordu.

Musk’ı dünyanın en zengin insanı yapan anlaşma

Sonunda Musk bir öneriyle çıkageldi: Yönetim kurulu başkanlığı görevini bırakacaktı ve yılda sadece 1 dolar maaş alan CEO olarak göreve devam edecekti. Evet, maaşı yılda 1 dolar olacaktı ama koyacağı hedefleri tutturup tutturmayacağına bağlı olarak hissedarlar onunla bir hisse senedi opsiyonu anlaşması imzalayacaktı.

Hedefler hep şirketin hisse senedi değeriyle ilgiliydi. Eğer tutarsa evet Elon Musk çok büyük paralar kazanacaktı ama mevcut hissedarlar da en az onun kadar kazançlı çıkacaktı bu işten.

Nitekim Musk, bu anlaşmadaki hedeflerin hepsini tutturdu, hatta bazı hedeflere söz verdiğinden daha erken zamanda ulaştı. Bu sayede Tesla’nın toplan değeri çok arttı, Musk’ın elindeki hisse senetlerinin değeri yüzünden Elon Musk birden bire ‘dünyanın en zengin insanı’ oluverdi.

İşte bu 2018 tarihli anlaşma paketinin son dilimi, bugünlerde bütün dünyanın dilinde ve hissedarlar anlaşmayı bozup Elon Musk’a söz verilen parayı (hisse senedini) verip vermemeyi oylayacaklar. O son dilim de öyle kolayca yabana atılır bir şey değil: Bugünlerde tam 56 milyar dolar ediyor Musk’a söz verilen ama henüz ödenmeyen, ödenip ödenmeyeceği oylanacak olan ‘ikramiye.’

İşçi hakkı çiğnemekle eleştirilirdi, şimdi kendi hakkını savunuyor

İlginçtir, yıllardır şirketlerinden ayrılanlara haklarını vermediği iddialarına maruz kalan Elon Musk, şimdi kendisi aynı durumla karşı karşıya.

Ama hikayeyi tam anlamak için bir önemli detayı daha vermek lazım. Tesla, yıllar önce şirket merkezini kurumlar vergisi oranının daha düşük olduğu Delaware eyaletine taşıdı. Şirket merkezi orada olunca, ister istemez bu eyaletin ticaret mahkemeleri baktı Tesla’nın davalarına.

Bu yılın başında Musk 56 milyar dolarını alamadı; çünkü Delaware’de açılan bir davada hakim bu miktarda paranın ödenmemesine karar verdi. Yani, şirket hissedarlarıyla Musk arasında yapılan anlaşmayı geçersiz kıldı hakim.

56 milyar dolar üzerine kolayca bir bardak soğuk su içip unutulacak bir para olmadığından hem Tesla hem de Elon Musk bu karara itiraz etti. İtirazlar sonuçsuz kalınca bu kez o hakimin kararından kurtulmak için şirket merkezini başka bir eyalete, bu çeşit kısıtlamaların olmadığı Teksas’a taşımak önerildi. İşte bu hafta yapılacak oylama aslında bu konuda. Şirketin Teksas’a taşınması uygun bulunursa Elon Musk kendisine söz verilen 56 milyar doları da alabilecek; yok şirket Delaware’de kalırsa, Elon Musk parasının üzerine bir bardak soğuk su içecek.

Tesla’nın büyük hissedarlarından biri, Norveç’in ünlü ve çok zengin Varlık Fonu. Bu fon, 2018 yılında da Tesla ile Musk arasında varılan anlaşmaya hayır oyu vermişti; şimdi de şirketin Teksas’a taşınmasına, yani Musk’a 56 milyar dolar verilmesine karşı çıkıyor. Bu konuda Norveç Varlık Fonu yalnız da değil. Diğer bazı hissedarlar da Musk’a bu kadar para ödenmesine karşı çıkıyor ve seslerini yükseltiyor.

Norveç Varlık Fonu’ndan yapılan açıklamada 2018’deki tahsis tarihinden bu yana Musk’ın liderliği altında yaratılan önemli değerin takdir edildiği belirtildi ancak yine de fonun işletmecisi Norges Bank Investment Management’ın “Ödülün toplam büyüklüğü, performans tetikleyicileri göz önüne alındığında yapısı, seyreltme ve kilit kişi riskinin azaltılmaması konusunda endişelerimiz devam ediyor” ifadelerine yer verildi.

Fon verilerine göre, Tesla’da 7,7 milyar dolar değerinde yüzde 0,98 hisseye sahip olan fon, aşırı CEO ödemelerini eleştiriyor. Geçen yıl ABD’de 20 milyon doların üzerindeki CEO ücret paketlerinin yarısından fazlasına karşı oy kullanan fon, bu ücretlerin hissedarlar için uzun vadeli değer yaratma ile uyumlu olmadığı uyarısında bulundu.

Maaş kavgası Elon Musk’a karmayı mı yaşatıyor?

Wall Street Journal gazetesi de konuyla ilgili olarak yayınladığı makalede, Elon Musk’ın çalışanlarına yaşattığı durumla karşı karşıya kaldığını yazdı. “Tesla ödemesi Elon Musk’a karma tadı verdi” başlıklı yazıda “CEO, bazı eski çalışanlarının kendilerine borçlu olunduğunu söyledikleri şey için yıllarca mücadele etmelerinin ardından, kendisine borçlu olunduğunu düşündüğü şey için savaşıyor” yorumuna yer verildi. Yazı şöyle:

Tesla CEO’su ve destekçileri -yatırımcılar ve Yönetim Kurulu Başkanı Robyn Denholm dahil- perşembe günkü oylama öncesinde hissedarları tartışmalı 2018 ücret paketini yeniden onaylamaya ikna etmeye çalışmanın son aşamasındalar: Bir anlaşma yapmıştık! Bu zorlayıcı bir savunma -en azından retorik olarak- ama aynı zamanda Musk’ın başkalarıyla olan kendi iş ilişkilerinde reddettiği türden bir argüman.
Dünyanın en zengin adamları arasında yer alan Musk, yıllardır şirketlerinin insanlara alacaklarını ödemekten haksız yere vazgeçtiği iddialarının gölgesinde kaldı. Musk ve şirketleri yanlış yaptıklarını reddettiler. Şimdi benzer şekilde kötü muamele gördüğünü düşünenlerin saflarına katılırken karmanın da tadına bakıyor.

Tesla’nın gelişmiş sürücü destek hizmetini Çin’de başlatma planı, Elon Musk’ın üst düzey yetkililerle görüşmesinin ardından geçici olarak onaylandı ve bu, ikinci en büyük pazarında önemli bir zafer oldu.
Bir Delaware mahkemesinin bu yılın başlarında, şu anda yaklaşık 46 milyar dolar değerinde olan hisse senedi opsiyonları paketinin nasıl düzenlendiğine ilişkin sorun çıkararak tazminatı iptal etmesinin ardından tazminatın durumu söz konusu. Buna karşılık Tesla yönetimi, ikinci bir hissedar oylamasının işleri netleştireceğini ve potansiyel olarak uzun bir mahkeme savaşından kaçınacağını umuyor.
Denholm geçtiğimiz hafta hissedarlara gönderdiği mesajda “Adalet ve saygı, Elon’a verdiğimiz kolektif taahhüdü yerine getirmemizi gerektiriyor” dedi. “Anlaşmamızın arkasında durmalıyız” diye de ekledi.
Milyarder yatırımcı Ron Baron da geçen hafta CNBC’ye çıkarak benzer bir açıklama yaptı. Şirkete milyarlarca dolar yatırım yaptığını tahmin eden Baron, “Tesla olarak, ‘Elon, eğer performans gösterirsen alacağın şey budur’ dedik” dedi ve ekledi: “Özellikle de tüm yöneticiler ve tüm hissedarlar bunu onaylamışken, nasıl geri dönüp bundan vazgeçebilirsiniz? Bu çılgınlık.”

Yatırımcı Cathie Wood da X’te benzer bir yorumda bulundu: “Elon ve hissedarlar Tesla’nın dünyanın en çok satan otomobilini üretmesiyle ilgili riskleri alıp üstesinden geldikten sonra hissedarlar nasıl olur da onun ücret paketinden vazgeçebilir? Vicdansızca!”

Güçlü Kaliforniya Kamu Çalışanları Emeklilik Sistemi Calpers’ın başkanı Marcie Frost’un, şirketin performansıyla “orantılı” olmadığı için eyaletin emeklilik yöneticisinin ücret paketine karşı oy kullanmayı planladığını söylemesinin ardından Musk yanıt verdi: “Calpers anlaşmayı bozdu. Yazıklar olsun onlara, hiç onurları yok.”

Twitter yöneticilerinin kıdem tazminatlarını vermedi

Musk bir yandan kendi maaşı için mücadele ederken, bir yandan da kendi maaşlarını talep eden diğer çalışanlarla mücadele ediyor. Birçok Twitter çalışanı Musk’ın 2022’de sosyal medya platformunun mülkiyetini devraldıktan sonra kötü muamele gördüğünü söyledi. Bu, 44 milyar dolarlık teklifinin sosyal medya reklamcılığındaki yavaşlamanın ortasında çok yüksek olduğu anlaşıldığında, rezil bir şekilde çıkmaya çalıştığı bir satın alma oldu. Dönemin Twitter İcra Kurulu Başkanı Parag Agrawal ve ekibi Musk’ı anlaşmaya zorlamak için başarılı bir mücadele verdi ve bu mücadele Musk’ın zararına da olsa hissedarları için son derece iyi sonuçlandı.

Satın alma işlemi tamamlandıktan kısa bir süre sonra Musk, Twitter’ın üst düzey yöneticilerini işten çıkardı ve böylesine çalkantılı bir geçiş sürecinde çalışmaya devam etmeleri için vadedilen kıdem tazminatlarından mahrum bıraktı.

Biyografi yazarı Walter Isaacson’ın “Elon Musk” adlı kitabında, milyarderin kendisini “200 milyonluk bir farktan” kurtarmak için tazminatları kestiğini söylediği aktarılıyor.

Mart ayında Agrawal ve ekibi bu konuda Musk’a karşı bir dava açtı ve şirketinin faturalarını ödemediği yönündeki diğer iddialarını yineledi. “Musk’ın kontrolü altında,” diye başlayan davada şu iddialara yer verildi: “Twitter çalışanlarını, ev sahiplerini, satıcıları ve diğerlerini kazıklayan bir kanun kaçağı haline geldi. Musk faturalarını ödemiyor, kuralların kendisi için geçerli olmadığına inanıyor ve servetini ve gücünü kendisiyle aynı fikirde olmayan herkesi ezmek için kullanıyor.”

Musk ise suç işlediğini reddetti ve onları sebepsiz yere işten çıkardığını söyledi. Musk’ın bu tür konulardaki geçmişi oldukça karmaşık. Bu yılın başlarında Musk, Tesla’nın güvenilir olmasını istediğini belirtmişti. Musk’ın bu açıklamaları, Silikon Vadisi’ndeki bir fırının, son anda iptal edilen 4.000 turta siparişi için Tesla tarafından kazıklandığına dair şikayetlerinin ardından geldi. “Bunu yeni duydum. Fırınla işleri yoluna koyacağım” diye tweet atan Musk “İnsanlar her zaman Tesla’nın elinden gelenin en iyisini yapacağına güvenebilmeli” dedi. Tesla’nın ilk günlerinden bu yana Musk ve elektrikli araç üreticisi, şirketin çalışanlarına nasıl davrandığına dair sorularla boğuşuyor.

Tesla, on yılı aşkın bir süre önce 40’tan fazla eski çalışanı tarafından açılan bir davaya karşı mücadele ederken yanlış yaptığını reddetti. Kaliforniya’daki bir temyiz mahkemesi bu davada alt mahkemenin Tesla aleyhine verdiği kararı bozdu.

Daha yakın bir zamanda Tesla, Model 3 sedanın sorunlu üretim artışı da dahil olmak üzere şirketin en karanlık dönemlerinden geçmesine yardımcı olan önemli bir yöneticinin (Jerome Guillen) ayrılışına tanık oldu.

Model 3’ün nihai başarısı, Musk’ın 2018 maaş paketinin hedeflerine ulaşmasına yardımcı oldu; bu hedefler arasında gelir artışı ve bazı yabancıların olası görmediği piyasa değerleri ile ilgili kilometre taşları da yer alıyordu. O dönemde başkan olan Guillen de dahil olmak üzere kilit yöneticilere, Musk’ınkine kıyasla daha küçük de olsa, çalışmaları için büyük ödüller verildi.

2021 yılında Guillen, kendisine rütbe indirimi olarak görülen yeni bir görev teklif edilmesi ve Musk’ın yüz milyonlarca dolar değerindeki yatırım yapılmamış hisselerinin bir kısmından vazgeçmesini istemesinin ardından Tesla’dan ayrıldı. Bu, Musk’ın bazı çalışanlarının hak ettiklerini düşündüğünden daha fazla para kazandıklarına dair dile getirdiği daha geniş bir endişenin ortasında gelen alışılmadık bir talepti. Şimdi Musk, hak ettiğinden daha fazla ücret almak istediğini söyleyenlerle savaşıyor.

Etkili bir vekalet danışmanlık firması olan Institutional Shareholder Services, yatırımcılara planın aleyhinde tavsiyede bulunurken “Toplam ödülün değeri, şirketin başarısı göz önüne alındığında bile aşırı kalıyor” dedi. Tesla elbette buna katılmadı ve artık tanıdık gelen bir yanıt verdi: “Anlaşma anlaşmadır.”

Başkan adayı Kennedy’nin ortağı mercek altında: Elon Musk ile bir gece, uyuşturucu, bir milyar dolarlık servet

Tesla rüyası bitiyor mu? İşte düşüşünün iç yüzü