Ukrayna işgali Rusya’da yeni oligarklar yaratıyor

Rusya’nın güneyindeki Stavropol eyaletinden bir sanayici olan Alexei Sagal için Vladimir Putin’in Ukrayna’yı geniş çaplı işgali büyük fırsatlar yarattı. İngiliz ekonomi gazetesindeki habere göre at yetiştirme meraklısı Sagal, işgalden sonra Rusya’yı terk etmek isteyen Batılı şirketlerin varlıklarının önemli bir alıcısı olarak ortaya çıktı. Geçtiğimiz hafta, Sagal’ın dünyanın en büyük tüketim malı devlerinin  bazılarının tedarikçisi olarak para kazanan grubu Arnest, Unilever’in Rusya’daki işlerini 520 milyon Euro’ya satın almayı kabul etti. Arnest daha önce de Hollandalı bira üreticisi Heineken, ABD’li konserve devi Ball Corporation ve İsveçli kozmetik grubu Oriflame’in Rusya operasyonlarını devralmıştı.

Şirketin açıklamalarına göre, Arnest’in satışlardan elde ettiği gelir 2021’deki 7,4 milyar Ruble’den (77 milyon dolar) geçen yıl 13,9 milyar Ruble’ye çıkarak ikiye katlanırken, temel kar 40,6 milyon Ruble’ye 972,8 milyon Ruble’ye yükselerek yaklaşık 24 kat arttı.

Sagal’ın hızlı yükselişi, savaşın ülkedeki varlıkların yeniden dağıtımını tetiklediğini ve devletle bağı olan yeni nesil kapitalistlerin ortaya çıkmasına neden olduğunu gösteriyor.

Batılı şirketlerin Rusya’dan çıkışlarıyla ilgili çalışan bir avukat  “Arnest, batılı şirketler varlıklarını satmak isteyinceye kadar Rusya’da pek bilinmiyordu. Ancak yeni dönemde düzenli ve başarılı bir alıcı haline geldi. Kitlesel ayrılış yeni bir girişimci türü yarattı.” diyor. Batılı şirketlerin varlıklarının yeni sahibi  diğer işadamları arasında, 2022 yılında Naspers’tan ilan sitesi Avito’yu yaklaşık 2,4 milyar dolara satın alan  ve bir yıl sonra da Alman tüketim malları devi Henkel’in Rusya’daki varlıklarını devralan Ivan Tavrin de bulunuyor. ABD 2023 Aralık ayında“Rusya’nın Ukrayna’ya karşı yürüttüğü yasadışı savaşın başlangıcından bu yana Rusya’nın en büyük savaş zamanı iş bitiricilerinden  biri haline geldiğini” belirterek Tavrin’e yaptırım uyguladı.

Rusya’dan çıkmak isteyen şirketler için hem Batılı yetkililer hem de Kremlin tarafından kabul edilebilir alıcılar bulmak her zamankinden daha zor hale geldi. Çokuluslu şirketler, teklif verenler hakkında kapsamlı bir durum tespiti yapmak ve bazen de Batı yaptırımlarını ihlal etmediklerinden emin olmak için ülkelerinin yönetimlerinden onay almak zorundalar. Batılı birkaç şirkete Rusya’dan çıkışlarından danışmanlık yapan bir kişiye göre uygun kriterlere sahip [potansiyel Rus alıcıların] listesi sürekli olarak daralıyor.

Yabancı şirketlerin de Rusya’nın, büyük indirimleri kabul etmek de dahil olmak üzere, giderek daha katılaşan kurallarına uymaları  gerekiyor. Anlaşma ne kadar büyük olursa, Kremlin ve federal bakanların işin içine girme olasılığı da o kadar artıyor.

Yabancılar  yüzde 60 indirime razı olmak zorunda kalacaklar

Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün Rusya şubesi başkanı Ilya Shumanov. “Sadece yetkililer tarafından tercih edilenler bu varlıklar için onay alabiliyor. Kimse bunları şans eseri elde edemez” diyor. Rusya’nın yurtdışındaki varlıklarına el konulmasına karşı yeterli sayıda batılı varlığı koz olarak elinde tutmak için tasarlanan planlar hakkında bilgi sahibi iki kişiye göre, bundan sonra batılı şirketler için çıkışlar muhtemelen daha maliyetli olacak.

Yeni dönemde alınması düşünülen tedbirler arasında batılı şirketlerin varlıklarına uygulanan zorunlu iskontonun yüzde 50’den yüzde 60’a,  vergilerin ise yüzde 15’ten yüzde 35’e çıkarılması yer alıyor. Bunun yanısıra tüm sektörlerde 50o milyon doların üzerindeki anlaşmalar için Putin’in onayı gerekli olacak.

Sagal’ın memleketi olan Rusya’nın güneyindeki Nevinnomyssk’te kamuya ait kimya şirketi olarak kurulan Arnest’in bir avantajı var çünkü Sagal’a henüz batılı devletler tarafından yaptırım uygulanmadı.

1980’lerde Putin’in yanında KGB’de görev yapan ve şu anda devlet savunma şirketi Rostec’in başında bulunan Sergei Chemezov’un öğrencisi olan Rusya’nın savunma sektöründen sorumlu başbakan birinci yardımcısı Denis Manturov’un prestiji batılı şirketlerin ülkeden çıkışına aracılık ettiği için yükseldi. Manturov’un haziranda terfi ettiğini  söyleyenler Rus hükümetinin yabancı yatırımlar alt komitesine yakın bir kişi ve devam eden batılı şirket çıkışlarıyla ilgili üç yetkili. Ancak Manturov da, Chemezov gibi yaptırım uygulanan isimler arasında bulunuyor.

Son zamanlarda birkaç batılı şirketin Rusya’dan çıkışına aracılık eden bir kişi Manturov için “Cezasızlık onun aklını başından almış gibi görünmüyor. Anlaşmaları bir araya getirme konusunda iyi – makul, formalitelere uyuyor ve kendisi için çok fazla şey talep etmiyor,” diyor .

Çok sayıda çıkış anlaşması üzerinde çalışmış olan bir başka kişiye göre Ticaret Bakanlığı, Manturov’un yönetiminde “ahtapot gibi” hareket ediyor.  “Ekonominin varlıklarını ve yapısını çok özel bir şekilde yeniden dağıtıyorlar ve kendi çıkarlarını gözetiyorlar” diyen bu kişi, bunun Arnest gibi ‘orta büyüklükteki köpekbalıkları’ için bir nimet olduğunu da sözlerine ekliyor.

Rus bağımsız yayın kuruluşu The Bell’e göre Manturov’un ailesinin Sagal ile bağları olan bir tarım şirketinde hisseleri var. Sagal’ın eskiden hisse sahibi olduğu Kolos, 2023 Aralık ayında Manturov’un bugün hayatta olmayan babası tarafından kurulan Dinastia’nın ortak olduğu bir elma ve yaban mersini üreticisinin yarısını satın aldı. Manturov 2020 yılında Dinastia’nın kendisinin de gelir elde ettiği bir aile şirketi olduğunu söyledi.

Sagal, web sitesindeki üç aylık bir rapora göre, en az şirketin sahiplik ayrıntılarını açıklamayı bıraktığı en az 2008 yılına kadar Kolos’un hissedarıydı.Şirketin açıklamalarına göre  Kolos’un sahibi, daha önce Arnest bağlantılı çeşitli şirketlerde hissedar ve yönetici olan 61 yaşındaki Nina Valter. Ancak Valter temmuz ayında elma ve yaban mersini üreticisindeki hisselerini yerel bir girişimci olan Denis Taran’a devretti.

Financial Times’a ‘konuşan Arnest yetkilileri, “Sagal, Denis Manturov’un ailesiyle hiçbir zaman iş yapmadı” dedi ve Kolos’un “Alexei Sagal ve Arnest’in varlıklarıyla hiçbir şekilde bağlantılı olmadığını” sözlerine ekledi.

Uluslararası şirketlerin Rusya pazarından çıkarken alıcılarını dikkatle seçtiklerini söyleyen Arnest yetkilileri müzakere başarısının anahtarının, uluslararası işletmelerle uzun süredir devam eden ortaklıklarında yattığını ifade ediyor.

Oriflame ve Unilever gibi şirketlerle daha önce çalıştıklarını ve hem Arnest hem de Sagal’ın “uluslararası şirketler ve yetkililerin çok sayıda kontrolden” geçtiğini belirtiyorlar. Sagal 1996 yılında Arnest’in distribütörü olarak çalışmaya başladı ve geçen yıl iş dünyası haber sitesi RBC’ye verdiği bir röportaja göre 2004 yılında şirketin çoğunluk hissesinin sahibi oldu.

O zamana  kadar Alman tüketim malları devi Henkel’in Taft saç spreyleri için teneke kutular yapmak üzere yabancı bir markayla ilk sözleşmesini imzalamıştı. Şirket şimdi Rusya pazarı ile Belarus ve Kazakistan gibi ülkeler için ürünler üretiyor ve paketliyor.

Sagal ayrıca Avrupa’nın en büyük Arap atı haralarından biri olan Rusya’daki Tersk Harası’nın da sahibi. Putin’e ait bir aygıra da burada bakılıyor.

Sagal, Rus yatırım şirketi Veles Capital ile 2019 yılında yaptığı bir röportajda, haranın değerli ağ fırsatları sunduğunu söyledi ve burayı “Rusya ile Körfez ülkeleri arasında umut verici bir köprü” olarak nitelendirdi.

Anadolu Efes’in Rusya’daki yatırımının ortağı olabilir

Arnest eğer işler beklendiği gibi giderse dünyanın en büyük bira üreticisi AB InBev ile Anadolu Efes’in Rusya’daki ortak şirketi 1,3 milyar dolar değerindeki AB InBev Efes BV’in ortağı olacak. Görüşmeler hakkında bilgi sahibi bir kişiye göre, yetkililerin Türk bira üreticisi Anadolu Efes’in Rusya’nın en büyük bira üreticisindeki AB InBev hisselerini satın alma teklifini reddetmesinden sonra  Arnest bu konuda öne çıkan isim haline geldi.  Söz konusu kişi, Anadolu Efes’in başvurusunun, diğer ortağın yani AB InBev’in Ukrayna’ya aşırı destek verdiği gerekçesiyle reddedildiğini söyledi. Ancak aynı kişiye göre Arnest siyasi bağlantıları güçlü diğer rakiplerle rekabet etmek zorunda. Nitekim geçen yıl Sagal, grubunun Rusya’nın en büyük biracısı Baltika’yı Carlsberg’den satın almayı garantilediğini düşünürken Putin’in uzun süredir arkadaşı olan biri devreye girip kendisini yaya bırakmıştı.

ABD’li konserve üreticisi Ball Corp’un Rusya’daki varlıklarının 530 milyon dolara satın alınması, Arnest’in Ukrayna işgalinden bu yana gerçekleştirdiği ilk büyük anlaşma oldu. Rus medyası anlaşmanın VTB’den alınan krediyle finanse edildiğini duyurdu. Shumanov, “VTB gibi bankalar herkese milyarlarca dolarlık kredi vermez,” diyor.

Arnest daha sonra Heineken’in üçüncü büyük bira fabrikasını 100 milyon euroluk borcunu da üstlenerek  1 euro sembolik ücret karşılığında satın aldı. Kısa süre sonra Unilever tarafından satılan ve aralarında dört fabrikanın da bulunduğu yaklaşık 600 milyon euro değerindeki varlıkların da sahibi olacak.

Batılı çok sayıda çıkış anlaşmasında çalışmış bir kişi, “Küçük adamların büyük adamlara dönüştüğünü söyleyemem,” diyor ve ekliyor:“Onlar hala büyük adamlar için çalışan küçük adamlar.” Bu sözler de Batılı şirketlerin mal varlıklarını yarı kişilerin yönetimin zirvelerinde olabileceği ihtimalini akıllara getiriyor.

Rusya işgal ettiği Ukrayna topraklarında elkoyduğu tahılı satarak nasıl kâr ediyor?

Bloomberg: Türkiye ABD’nin yaptırım kıskacında, bankalar tetikte