Zamanın ruhuna adanmış simgesel anıtlar: Saat kuleleri

Onlar üstün teknik tasarım ve mimarinin muhteşem bir karması… Şehirlerin simgesel yapıları olmalarının yanı sıra dünya kültür mirasının da en önemli hazineleri. Dünyanın ikonik saatlerini keşfederken çağlar boyu uzanan bir yolculuğa çıkacaksınız.

Tarihleri 13’üncü yüzyıla kadar uzanıyor

Saatlerin bugün bildiğimiz anlamda bir yapının üzerine eklenerek şehir hayatının bir parçası haline gelmesi 13’üncü yüzyıl Avrupasına kadar uzanıyor. Kilise ve katedral gibi görkemli yapılarda karşımıza çıkan bu saatlerin ilk örneklerine İngiltere ve İtalya’da rastlanıyor. Saat kulelerinin yaygınlaşması ise 14’üncü yüzyılda gerçekleşiyor. Kilise ve katedrallerin yanı sıra halkın toplanma alanları olan şehir meydanlarına da kurulmasıyla sosyal hayatın önemli bir parçası haline geliyor. Saat kuleleri Osmanlı coğrafyasında ilk olarak 15’inci yüzyıl sonlarında Balkanlarda, 18’inci yüzyılda ise Anadolu’da görülüyor. Osmanlı coğrafyasındaki ilk saat kulesi 1577’de inşa edilen Banja Luka’daki Ferhad Paşa Camii’nin saat kulesi. Safranbolu Saat Kulesi ise Anadolu’daki ilk saat kulesi.

Big Ben (Londra / Birleşik Krallık)

İngiliz kültürünün en önemli simgesi. Augustus Pugin tarafından Neo-Gotik tarzda tasarlanan ve resmi adıyla Elizabeth Kulesi olan yapı, dünyanın en ünlü saat kulelerinden biri ve en büyük ikinci dört yüzlü saati. 1859’da tamamlanmış. ‘Big Ben’ aslında saat kulesinin çanının adı ancak çağlar içinde tüm yapıyı belirtmek için kullanılmış. 2012 yılında kulenin ismi kraliçenin tahta çıkışının 60. yılı onuruna parlamentonun aldığı kararla ‘Elizabeth Kulesi’ olarak değiştirilmiş. Kule 96 m ve her iki tarafta 12 m boyutunda. İngiltere’nin dört ülkesi de kulede İngiltere için bir gül, İskoçya için devedikeni, Kuzey İrlanda için yonca ve Galler için pırasa içeren kalkanlarda temsil ediliyor. Kulede beş çan var ve Big Ben en büyüğü.

Barış Kulesi (Ottowa / Kanada)

Büyük olasılıkla Kanada’nın bayrağından sonra en çok tanınan simgesi. Ontario’daki Kanada parlamento binalarının bir parçasını oluşturan bu çan kulesi, 1916’da yanan Victoria Kulesi’nin yerini almış. Jean Omer Marchand ve John A. Pearson tarafından savaşta öldürülen Kanadalı askerlerin anısına bir anıt olarak Viktorya Dönemi Yüksek Gotik tarzında tasarlanan kulenin çok sayıda taş oyması var. Çatının hemen altında, kulenin dört cephenin her birinde bir tane olmak üzere saat yüzleri bulunuyor. Barış Kulesi saati İngiltere tarafından 1927 yılında Kanada’ya hediye edilmiş.

Eastgate Saati (Chester / Birleşik Krallık)

​​Eastgate, Chester şehir surları boyunca kalıcı olarak açık bir kapı. Üzerindeki Eastgate saatinin Big Ben’den sonra İngiltere’de en çok fotoğrafı çekilen saat olduğu söyleniyor. 1899’da, Kraliçe Victoria’nın iki yıl önceki elmas yıldönümünü kutlamak için giriş kapısının tepesine bir saat eklenmiş. Chester’ın mimarı John Douglas tarafından tasarlanan bu saat ajurlu demir direkler üzerinde taşınıyor.

Spasskaya Kulesi (Moskova / Rusya)

Spasskaya Kulesi, Kremlin’in Kızıl Meydan’a bakan doğu duvarındaki ana kule. 1491 yılında İtalyan mimar Pietro Antonio Solari tarafından inşa edilmiş. Saatin kadranı ise Kızıl Meydan’a giden ana kapıların üzerinde duruyor. 16’ncı yüzyıldan bu yana Moskova Saati’nin çeşitli versiyonlarına ev sahipliği yapmış. Kuledeki saatin geçmişi 15’inci yüzyıla kadar uzanıyor. Kremlin’in ilk saati 1404 yılında, Çar Büyük Petro’nun Amsterdam’dan satın aldığı saat ise 1706-1709 yılları arasında Spasskaya Kulesi’ne takılmış. 1925 yılında kulenin etrafına kadranlar yerleştirilmiş. Günümüzde saatin dokuz çanı var.

Reloj Anker (Viyana / Avusturya)

Viyana’nın en eski meydanlarından Hoher Markt’ta bulunan saat, 1911-1914 yılları arasında ressam ve heykeltıraş Franz von Matsch ile saat ustası Franz Morawetz tarafından tasarlanmış. Anker Sigorta Şirketi’nin iki idari binası arasında bir köprü oluşturan yapıda 12 saat boyunca, her saat başı, bakırdan yapılmış 12 ünlü tarihi figür müzik eşliğinde hareket ediyor. Figürlerin başlarının üzerinde Romen rakamlarıyla saati ve bunun üzerinde dakikayı belirten bir ölçeği görüyorsunuz. Ayrıca saat mozaiklerle süslenmiş. Art Nouveau tarzında tasarlanmış olan saatte yer alan figürlerden bazıları Joseph Haydn, Orta Çağ söz yazarı Walther von der Vogelweide, İmparatoriçe Maria Theresa ve Savoya Prensi Eugen.

Pachuca Anıtsal Saati (Pachuca / Meksika)

Şehrin en önemli sembolü. 1904 ile 1910 yılları arasında aralıklarla inşa edilen 40 metre yüksekliğindeki saat kulesi, Pachuca şehrinin tarihi merkezindeki Plaza İndependencia’da bulunuyor ve Bağımsızlık Savaşı’nın 100. yılı anısına yapılmış. Neoklasik yapının tasarımı mimar Tomas Cordero’ya ait. Dört bölümden oluşan kulenin dört yüzünün her biri kardinallere işaret ediyor.

Gastown Buhar Saati (Vancouver / Kanada)

Yemyeşil iki sokağın kesişme noktasında duran bu saat 1977 yılında Raymond Saunders tarafından kentsel kamusal alanlarda sergilenmek üzere tasarlanmış. Buhar aynı zamanda saatin ses üretimine de güç veriyor. Bir de küçük not: Saat Nickelback grubunun ‘Here and Now’ albümünün kapağında yer alıyor.

Zimmer Kulesi (Lier / Belçika)

Cornelius Kulesi olarak bilinen Zimmer Kulesi, 14’üncü yüzyıldan kalma. Saati ise gök bilimci ve saat ustası Louis Zimmer tarafından yapılmış. Tüm kıtalarda zamanı, ayların evrelerini ve gelgit zamanlarını gösteriyor. Eski şehir surlarının bir parçası olan 13. yüzyıldan kalma Cornelius Kulesi, 1930 yılında Zimmer Kulesi’ne dönüştürülmüş. Zimmer Kulesi’nin ön cephesinde 13 farklı ekrana sahip Jübile Saati yer alıyor. Saat tam 12.00’da kulenin sağ tarafında bir atlıkarınca beliriyor.

Grazer Uhrturm (Graz / Avusturya)

1560 yılında inşa edilen Uhrturm yani Gözetleme Kulesi, bu güzel ülkedeki en eski çanlardan birine ev sahipliği yapıyor. Saatin ibreleri alışılmadık bir şekilde çalışıyor; küçük ibre dakikaları, büyük ibre ise saatleri gösteriyor. Başlangıçta yalnızca uzaktan görülebilen saat ibrelerinin büyük olması ve dakika ibrelerinin sonradan eklenmesi, ibrelerin değişmesine neden olmuş. Michael Sylvester Funck’ın 1712’de inşa ettiği saat mekanizması bugün hala çalışıyor. 15’inci yüzyılda infazlar sırasında ‘Zavallı Günahkar Zili’ çalarmış.

Emerson Bromo Seltzer Sanat Kulesi (Baltimore / ABD)

Floransa’nın mimari tarzından esinlenen, 15 katlı, 88 m yüksekliğindeki saat kulesi, mimar Joseph Evans Sperry tarafından tasarlanmış. 1911’den 1923’e kadar Baltimore’daki en yüksek binaymış. Binanın Kuzey, Güney, Doğu ve Batı taraflarında kulenin 15. katını süsleyen dört saat yüzü bulunuyor. Bu saatler yarı saydam beyaz camdan yapılmış ve üzerinde Bromo Seltzer yazıyor. Bromo Seltzer Sanat Kulesi artık çeşitli sanatçılara ev sahipliği yapıyor.

Rajabai Saat Kulesi (Mumbai / Hindistan)

1869 – 1878 yılları arasında inşa edilen Rajabai Saat Kulesi, Hindistan’daki Mumbai Üniversitesi’nin Fort kampüsünün arazisinde yer alıyor. Londra’daki Big Ben’den esinlenilerek, Venedik ve Gotik tarzların bir karışımı olarak, İngiliz mimar Sir George Gilbert Scott tarafından tasarlanmış. 2018 yılında Dünya Mirası Listesi’ne eklenen The Victorian and Art Deco Ensemble of Mumbai’nin bir parçası.85 metre yüksekliğiyle ilk inşa edildiğinde Mumbai’nin en yüksek binasıymış.

Joseph Chamberlain Anıt Saat Kulesi (Birmingham / Birleşik Krallık)

Dünyanın en yüksek bağımsız saat kulesi. Genellikle ‘Yaşlı Joe’ olarak bilinen ve Birmingham Üniversitesi’nin ilk rektörü Joseph Chamberlain’i anmak için 1900-1908 yılları arasında yapılan saat kulesi, Birmingham Üniversitesi’nin kampüsünde bulunuyor ve tam 100 metre uzunluğunda. Çan çalarken kulenin altından geçerseniz diplomanızı başarıyla alacağınız yolunda bir batıl inanç var. Hatta kulenin kendi twitter hesabı bile var.

Dolmabahçe Saat Kulesi

Bezmi Alem Valide Sultan Camii ile Dolmabahçe Sarayı’nın Saltanat Kapısı arasında yer alan bu muhteşem saat kulesi, 1890-1895 yılları arasında II. Abdülhamid tarafından saray mimarı Sarkis Balyan’a yaptırılmış. Neo Barok ve Ampir tarzdaki Dolmabahçe Saat Kulesi 27 metre yüksekliğinde ve 4 katlı. Her cephesinde Fransız imalatı olan saatler var. Sadece deniz tarafındaki saat ayrı kuruluyor, diğer üç saat birlikte kuruluyor.

İzmir Saat Kulesi

Konak Meydanı’ndaki İzmir Hükümet Konağı, Kemeraltı Çarşısı girişi, Konak Yalı Camii ve İzmir Büyükşehir Belediyesi binası arasındaki alanda yer alan İzmir Saat Kulesi, II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. yıldönümünü kutlamak için 1901’de inşa edilmiş. Fransız mimar Raymond Charles Pere tarafından tasarlanan, 25 metre yüksekliğinde ve dört katlı olan kule, Osmanlı saat kuleleri içinde en estetik görünüşlü ve en zarifi olarak kabul ediliyor.

Safranbolu Saat Kulesi

Safranbolu tarihi eserlerinin bir arada sergilendiği vadinin ortasındaki kalenin üzerinde bulunan Saat Kulesi, III. Selim’in Safranbolulu sadrazamı İzzet Mehmet Paşa tarafından 1794-1797 yıllarında yaptırılmış. Ülkemizde bulunan saat kulelerinden çalışır durumda olan ve içine çıkılabilen en eski saat kulesi. 12 metre yüksekliğinde taş duvarlı, mahya çatılı bir yapı. Haftada bir kurulan saat 200 yılı aşkın bir süredir aralıksız çalışıyor.

Büyük Saat Kulesi (Adana)

Seyhan ilçesi Ali Münif Caddesi üzerinde bulunan saat kulesinin yapımına 1881 yılında Vali Ziya Paşa tarafından başlanmış. 1882 yılında Vali Abidin Paşa tarafından bitirilmiş ve kesme taştan yapılmış. Uzunluğu 32 metre olan kule kare prizma şeklinde. Kulenin duvarları tuğla ile inşa edilmiş. Yapımından uzun bir süre sonra Almanya’dan özel olarak saat makinesi getirilmiş.