Sosyal medyada manipülasyonda büyük patlama, Twitter’daki 5 gündemden 1’i sahte

Cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimlerine kısa bir süre kala sosyal medyada dan yoğun bir propaganda dalgası esiyor. Öte yandan kamuoyunu bu kadar etkileyen platformlar olan Facebook, Instagram ve WhatsApp’ın çatı şirketi Meta, Türkiye’deki seçim güvenliğine ilişkin birtakım kararlar aldığını duyurdu ve bunları ana sayfasından yayınladı.

DW Türkçe’nin haberine göre; siyasi mesajların daha fazla yer verildiği Twitter’dan ise bir hamle gelmedi. Facebook’ta siyasi sayfaları takip etmedikçe manipüle edilme ihtimali daha düşükken Twitter’da siyasi içeriğe maruz kalmak için hesap dilini Türkçe yapmak yetiyor.

5 gündemden 1’i sahte

Indiana Üniversitesi Sosyal Medya Gözlemevi’nde doktorası sonrası araştırma yapan Dr. Tuğrulcan Elmas’ın akademik çalışmalarına göre Twitter güvenlik açıklarını bilmesine rağmen önlem almıyor. Elmas’ın “Türkiye’deki Twitter Trendlerine Saldıran Twitter Botlarının Etkinlik ve Askıya Alınma Şekillerinin Analizi (Analyzing Activity and Suspension Patterns of Twitter Bots Attacking Turkish Twitter Trends by a Longitudinal Dataset)” başlıklı makalesine göre, Türkiye’de sahte gündem etiketleri 2021’de yüzde 30 ila 50 arasında değişerek rekor kırdı. Elmas, 2023’ün Mart ve Nisan aylarında ise hafta içi yükselip hafta sonları düşmekle birlikte günlük trendlere giren her beş gündem etiketinden en az birinin sahte olduğunu tespit etti.

‘Bu içeriklerden kaçamıyorsunuz’

Elmas, botlar tarafından yürütülen manipülasyon kampanyalarının genellikle AK Parti lehine göründüğünü belirtiyor ve çok ses getiren Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun seccadeye ayakkabıyla bastığı görüntünün hızla yayılmasının manipülasyon kampanyası olduğunu söylüyor.

Twitter’ın bu tür içeriklere karşı neden önlem almadığı merak konusuyken Elmas, algoritması değişen Twitter’ın son zamanlarda kullanıcılara genel olarak popüler içerikleri gösterdiğini, bunların da genelde siyasetle alakalı ve manipüle edici içerikler olduğunu ifade ediyor: “Gündem olan veya yapılmak istenen her şeyi Twitter ana sayfanızda artık görebiliyorsunuz ve bu içeriklerden kaçamıyorsunuz.”

Elmas’a göre Twitter, trend algoritmasında değişiklik yapmak ya da botları açıldığı gibi kapatmak gibi proaktif önlemler almadığı için bot sorunu çözülemiyor. Elmas, Twitter’ın altı ayda bir düzenli kapatma yapsa da bot hesapları gecikmeli olarak kapattığını belirtiyor. Bot hesapların açıldıktan sonra bekletildiğine ve var olan etkin bot hesaplar kapatıldığında bekletilen hesapların hemen devreye sokulduğuna işaret eden Elmas, bu nedenle hesap kapatmanın etkili bir çözüm olmadığını dile getiriyor.

Öte yandan Türkiye’de Twitter kullanım oranı yüzde 27. Ancak bu platformda gündem olan bir konu başka birçok mecrada daha kolay gündeme giriyor. Bu nedenle Twitter’ın çok önemli olduğunu söyleyen Elmas, “Twitter suistimale aşırı derecede açık durumda. Ve buna Twitter’ın kendi uygulamaları neden oluyor” diyor. Ayrıca Elmas, Türkiye’de 2014’te açılan bot hesapların Twitter tarafından 2020’de kapatıldığına, kapatılan 7 bin 340 hesabın geçen süre zarfında 30 milyon tweet attığına dikkat çekiyor.

Twitter, Haziran 2020’de Türkiye’den 7 bin 340 hesabı “devlet bağlantılı bilgi yayma operasyonlarına” karıştığı gerekçesiyle kapattığını duyurmuştu.

‘İlk tweeti atıp siliyorlar’

Elmas, Türkiye’de gündemleştirilen başlıkların işleyişini ise şöyle anlatıyor:

“Botlar dakikalar hatta saniyeler içinde 200, 300, 500 ya da bin tane tweet atıyorlar ki tweetlerinde de kampanyanın sloganı ve yanında da rastgele sözcüklerden üretilmiş tweetler bulunuyor. Yani amaç sadece o sloganı gündem etiketi yapmak. Bunu yaptıkları anda da tweetlerini siliyorlar. O yüzden siz bu botları göremiyorsunuz ve etiketin sahte olduğunu anlayamıyorsunuz.”

Twitter’a bu durumu aktardıklarını ve spam filtre ilgili bir sorun olduğuna dair yanıt aldıklarını belirten Elmas, kuruluşun, uyarıları dolayısıyla kendilerine teşekkür etmesine rağmen o günden bu yana algoritmada bir değişiklik yapmadığını söylüyor.

‘Hesabı iki kişi kullanıyormuşsunuz gibi düşünün’

Gündem konularının bu kadar sistematik bir şekilde manipüle edildiğini sadece Türkiye’de gördüklerini ifade eden Elmas, sahte gündemler hem bot hesaplar hem de çalıntı hesaplardan yapılıyor. Botların tweetlerini silerek gözden kaybolması yöntemi çalıntı hesaplar üzerinde de kullanılıyor:

“Çalan kişi sizin hesabınızı tamamen ele geçirmiyor. Sadece trend gündem manipülasyonunda kullanılıyor. Onun dışında hesabı size geri bırakıyor. Yani hesabı iki kişi kullanıyormuş gibi düşünün. Hesabınız ele geçirildiyse sizin hesaptan tweet atıp siliyorlar. Bu şekilde siz bunun farkına varamıyorsunuz. Farkına varanlar da bu konuda herhangi bir şey yapamadıkları için hesaplarını kullanmaya devam ediyorlar.”

Twitter’ın Amerikan seçimleri sırasında yanıltıcı bilgiye uyarı koyduğunu ancak Türkiye seçimleri için bunu tercih etmediğini dile getiren Elmas’a göre Türkiye’de sahte gündem etiketleri, yalan haberlerin ve linç kampanyalarının bir aparatı olmuş durumda. Twitter algoritmasının gündem etiketlerini içeren tweetlere öncelik verdiğini belirten Elmas, çok etkileşim almak üzere tasarlanmış tweetler atan kampanya hesaplarının paylaşımlarının bu hesapları takip etmeseniz bile ana sayfanızda göründüğünü anlatıyor.

Arkalarında kim var belli değil

İki yüz bin takipçili haber hesabının 2 milyon takipçili gerçek gazete hesabından daha fazla görünür olmasına dikkat çeken Elmas, söz konusu hesapların haberleri etkileşim alacak şekilde tasarlamasına işaret ederek bunun tehlikeli olduğunu söylüyor: Çünkü bu haber hesaplarının arkasında kim var belli değil. Herhangi bir editöryel süreç yok. Hesap vermiyorlar ve tamamen insanların hoşuna gidecek veya onları kızdıracak etkileşim alacak şekilde haberler yapıyorlar. Yani bir bakıma manipülasyon yapıyorlar.

Bu hesapların yanlı olup olmadığı analiz edilse bile ertesi gün isimlerini değiştirip başka bir kimliğe dönebildiklerini vurgulayan Elmas, bu nedenle analizlerin de işe yaramadığını aktarıyor. Elmas, Türkiye’de sahte gündem maddelerine bakıldığında atama, af ya da yasa değişikliği talep edenlerin kampanyalarının dikkat çektiğini ayrıca reklam amaçlı sahte gündem etiketlerine de çok sık rastlandığını anlatıyor.