Kanada’nın Çehov’u, öykünün Nobel’li ustası Alice Munro

Kültür Sanat

Çağdaş öykücülüğün en önemli isimlerinden Kanadalı yazar Alice Munro 92 yaşında hayatını kaybetti. Nobel Edebiyat Ödüllü yazarın ölüm haberini yayıncısı Penguin Random House da doğruladı. Munro’nun Türkiye’deki yayıncısı Can Yayınları da yazarın ölümünü duyurdu, veda mesajı paylaştı.

Munro 1931’de Wingham Ontario’nun dışında doğdu. Üniversiteden sonra o zamanki eşiyle Munro’nun Kitapları adında bir kitapçı açtı. 1968’de ilk öykü kitabı ‘Mutlu Gölgelerin Dansı’yla Kanada’nın prestijli edebiyat ödülü Governor General’i kazandı. Böylece 60 yıla yakın süre boyunca devam edecek öykücülük kariyerini başlatmış oldu.

Kariyerine ‘Nefret, Arkadaşlık, Flört, Aşk, Evlilik’, ‘Gençlik Arkadaşım’, ‘Çocuklar Kalıyor’ ve ‘Bazı Kadınlar’ kitaplarını sığdıran Monro Kanada’da Governor General, Uluslararası Man Booker, Marian Engel, Trillium Edebiyat, Rea Öykü, PEN/Malamud, Giller, Libris ve O. Henry gibi birçok ödüle layık görüldü. Takvimler 2013’ü gösterdiğinde hanesine Nobel Edebiyat Ödülü’nü de ekledi.

Nobel’i beklemiyordum, ben bir kadınım!

Nobel komitesi Munro’yu çağdaş öykünün ustası olarak tanımlamıştı. Munro ödül törenine katılamadı. Nobel kazanmayı da zaten hiç beklemiyordu. Bunu daha sonra “Tabii ki beklemiyordum, ben kadınım. Daha önce Nobel’e layık görülmüş kadınlar yazarlar var biliyorum. Bu ödülü de çok önemsiyorum ancak çoğu yazar işini hafife alıyor. Ortalıkta dolaşıp ‘Kesinlikle Nobel alacağım’ diyemezsiniz” sözleriyle anlattı.

60 yıla yakın kariyeri boyunca Kanada’da yaşadığı kasabadan etkilenen öyküler kaleme alan yazarın alametifarikası günlük hayatı gerçekçi ve bir o kadar sade bir dille betimlemesi oldu. Munro’nun öyküleri sık sık Rus yazar Anton Çehov’la kıyaslandı. ABD’li yazar Cynthia Ozick Munro’yu “Kanada’nın Çehovu” diyerek tanımladı. Hayatı boyunca kişisel hikayeler yazdığını söyleyen Munro’nun belki de tek amacı bir şekilde okurlarının keyif almasıydı. Verdiği bir röportajda “Genç kadınların kitaplarınızdan ilham almasını ister misiniz” sorusunu şöyle yanıtlamıştı:

Munro: Okurlarım sev alsın yeter

“Kitabı okumaktan zevk aldıkları sürece ne hissettikleri umurumda değil. İnsanların kitaplarımdan zevk almalarını, onları kendi yaşamlarıyla ilgili olarak düşünmelerini istiyorum.”

Ömrünün büyük bir kısmını kasabada geçiren yazar her fırsatta küçük bir kasabada yaşamanın ona özgürlük verdiğini söylüyordu. Yaşadığı kasabadaki tek yazar olmanın kendisini cesaretlendirdiğine inanan Munro “Hikaye yazan tanıdığım tek kişi bendim, ancak onları kimseye anlatmadım ve bildiğim kadarıyla, en azından bir süreliğine, bunu dünyada yapabilecek tek kişi bendim” diyordu.

Öykünün efendisi

Margaret Atwood’un “Zamanımızın en büyük yazarları arasında” dediği, Salman Rushdie “türün efendisi” olarak övdüğü Alice Munro 2001’de açık kalp ameliyatı geçirdi. Bu operasyon hastalık ve hafıza temalarının öykülerinde daha çok yer bulmasına neden oldu. 2008’de New Yorker için kanser hastası bir kadının hikayesini yazdığında kimse kahramanın kendi olduğunu bilmiyordu. Bu öyküden bir yıl sonra kanserle mücadele ettiğini açıkladı.

Yazarın son kitabı 2012’de yayımlanan ‘Sevgili Hayat/Dear Life’ oldu. Dört öyküden oluşan kitap birçok yönden Munro için önemliydi. Otobiyografik ögeler taşıyan kitabı “Hayatım hakkında bu kadar çok şey söylediğim tek romanım” diye tanımlayan Munro bu kitabın son olduğunu da biliyordu: “Yazmayı sevmediğimden değil, ama bence hayatını farklı bir şekilde düşündüğün bir aşamaya geliyorsun.”