Zafer Toprak’ın dört ciltlik dev mirası: Modern Türkiye Tarihi

Yakın zaman önce yitirdiğimiz, tarihçiliğimizin önemli isimlerinden Zafer Toprak’ın ardına miras bıraktığı dev çalışması nitelikli bir baskıyla meraklı okurun karşısına çıktı: ‘Modern Türkiye Tarihi’. “Meraklı okurun” diyorum, çünkü bu satışa çıkmış bir kitap değil. Folkart tarafından yapılan ‘numaralı’ özel bir baskıyla özel okurlarını buldu, diyelim. Meraklı okur da bu bağlamda kitaba ulaşmak için sahaf kapılarını aşındıracak gibi duruyor, çünkü Toprak’ın bu çalışması, tarihe ilgi duyan herkes için vazgeçilmez bir durak niteliğinde.

Cumhuriyet’in 100. yılı olması nedeniyle bu sürecin serüvenini ele alan pek çok çalışmayla karşılaştık çıkan yayınlar arasında son zamanlarda. Bugüne kadar çok görülmemiş bir ilgiyle Cumhuriyet’in 100 yıllık macerası yeni bakışlarla yeniden irdelendi. Bu noktada çoğu zaman olduğu gibi ‘nitelik’ en önemli problemlerimizden biriydi. Çalışmaların geniş bir bölümünde ‘resmi tarih’ parantezi, kapatılamayan bir detay olarak yerini aldı.

Zafer Toprak’ın özverili çalışmasına bakışları çevirdiğimizde ise karşımıza gerçek anlamıyla dev bir dünya çıkıyor. Cumhuriyet’in kuruluşundan bugüne tüm aşamaları belgeler, resimler, yayınlar ve yazışmalar gibi zengin kaynaklar üzerinden gözler önüne seriliyor. Böylelikle de ortaya bugünü de anlamak için okunabilecek ansiklopedik bir antoloji çıkıyor. Evet bu bir antoloji, çünkü 100 yıllık Cumhuriyet, önemli kırılma ve dönüşüm noktalarıyla karşımızda bu çalışmayla. Öte yandan bir ansiklopedi elimizdeki çünkü Toprak bu dönemin başlıklandırmalarını ve sınıflandırmalarını bu yöntemle geliştirmiş.

Toprak’ın önceki çalışmalarından da Cumhuriyet dönemine ilgisini biliyoruz. Devri faklı yönleriyle ele alarak pek çok kez farklı bakışlar ortaya koymuştu ünlü tarihçi. Fakat yeni yayımlanan ‘Modern Türkiye Tarihi’ni bunlardan farklı bir yere konumlandırmak zorundayız. ‘Modern Türkiye Tarihi’, Cumhuriyet’in yüz yıllık dökümü olduğu gibi Toprak’ın da bir ömrüne yayılan çalışmalarının dökümü niteliğinde. Toprak bu kitabında, ömrünü verdiği meseleleri dertop edip önümüze koyuyor.

‘Cumhuriyet ve Siyaset’, ‘Cumhuriyet ve Ekonomi’, ‘Cumhuriyet ve Toplum’ ve ‘Cumhuriyet ve Kültür’ başlıklarını taşıyan dört büyük cilt halinde yayımlandı Toprak’ın çalışması.

Kitapların içeriklerinden kısaca bahsedecek olursak; ‘Siyaset’te, Milli egemenlik anlayışının yerleşmesinden tek parti dönemine, basın ve iktidar ilişkilerine, kurulan hükümetlere kadar uzanan süreç ele alınıyor. Bunlara devrin etkin konuşmalarının metinleri de eşlik ediyor. ‘Ekonomi’de ise; Türkiye İktisat Kongresi’nden bankacılık, sigortacılık, sanayileşme adımları, demiryolları çalışmalarına kadar genişleyen kapsamlı çalışmaların yine kapsamlı bir anlatımı var. ‘Toplum’; Cumhuriyet’i Cumhuriyet yapan sosyal politikaların didik ele alındığı bir kitap ve kanımca çalışmanın en vurucu bölümü. Toprak’ın antropolojiye olan ilgisini de hesaba kattığımızda en renklisi ayrıca. ‘Kültür’ ise Ankara’nın imarından edebiyat ve karikatüre kadar uzanan bir zeminin çok parçalı ve çok renkli haritasını sunuyor gözler önüne.

Tüm bu çalışmaların zengin görsellik taşıdığı notunu da eklemek gerek. Zafer Toprak’ın kalemi okurlarına zihinlerde yeni yol haritaları açarken, görseller gözlerin önüne o dünyayı getiriyor. Bu anlamda kitap zanaatının hakkını verdikleri için Folkart’ın yayın ekibini de tebrik etmek gerek.

Fakat şu noktaya da değinmek gerek. Tüm dünyada bu türden ‘special edition’ çalışmaların bir de ‘simple edition’ versiyonları yapılır ki daha fazla okura ulaşılabilsin. Öte yandan bu ‘simple edition’ların fiyatları da okur dostu olur. Buna ne denli ihtiyaç duyduğumuzu söylemeye gerek yok sanıyorum. Hâlihazırda bu özel baskıya herkes ulaşamıyorken ‘simple edition’ fikrinin Folkart tarafından değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Bu muazzam çalışmayı daha çok kişiye ulaştırmak için…

Modern Türkiye Tarihi (4 Cilt) / Zafer Toprak / Folkart Yayınları