Batı sanat dünyasının Gazze sınavında bugün: İki iptal, 100 tarihi eser yıkımı

Batı sanat dünyasının Gazze sınavı devam ediyor. Etkinliklerin iptal edildiği, sanatçıların konuşmalarının engellendiği haberlerine her gün yenileri ekleniyor.

Adres bir kere daha Almanya. Berlin’deki Saarland Müzesi  İsrail hava saldırılarında binlerce kişinin öldürüldüğü Gazze’deki olaylara ilişkin yaptığı açıklamalar nedeniyle sanatçı Candice Breitz’in 2024’te açılacak sergisini iptal etti. Müze etkinliğin iptal gerekçesini “sanatçının Hamas’ın İsrail’e saldırısıyla ilgili tartışmalı açıklamaları ve medyanın bu konudaki tutumu” olarak duyurdu.

Sanatçı Candice Breitz.

Güney Afrika doğumlu Breitz Berlin’de yaşıyor ve üretiyor. Yahudi kökenli sanatçı Güney Afrika’nın Cape Town şehrindeki seks işçilerine odaklanan bir sergi hazırlığındaydı. Sanatçı sosyal medya hesabında daha önce Gazze’de ateşkes çağrısı yapmış, Hamas saldırısını da kınamıştı. Breitz serginin iptal edildiğini yerel bir gazetede yayınlanan haberden öğrendiğini söyledi. Kararla ilgili olarak da ülkedeki demokrasi anlayışını eleştirdi:

“Çoğu demokratik toplumda suçlu ilan edilip kınanmadan önce insanlara kendini savunma ve konuşma şansı tanınır. Ancak şu anda Almanya’daki atmosfer o halde ki birçok Alman antisemitik prensiplere olan bağlılığını göstermek için kendi görüşlerine uymasa bile insanları kınamayı meşru görüyor.”

Asıl antimetizmin bu olduğunu savunan sanatçı son dönemde gelen öteki iptal kararlarını da eleştirdi: “Son haftalar, aylar ve yıllarda bu ülkede sanatçılara, şairlere, müzisyenlere, tiyatro yapımcılarına ve yazarlarla ilgili diğer pek çok benzer karar gibi, Almanları Yahudi halkı için ne söyleyeceği, ne  düşüneceği konusunda yargıç konumuna getiren bir karar bu.”

İlk değil, muhtemelen son da değil!

Diğer Alman kurumları da Filistin yanlısı açıklama yapanlar tarafından düzenlenen ya da onlara adanmış sergileri iptal etmişti. Filistinli sanatçı Emily Jacir’in Hamas saldırısından kısa süre sonra Berlin’de yapmayı planladığı konuşma  da bunlardandı. Frankfurt Kitap Fuarı da Filistinli yazar Adania Shibli’ye verilecek ödülün törenini iptal etmişti. Yine Anaïs Duplan’ın Almanya’nın Essen kentindeki Museum Folkwang’taki sergisi de Gazze’ye destek verdiği için iptal edilmişti.

Fotoğrafçı Shahidul Alam.

Fotoğraf Bienali de iptal

Almanya’da iptal edilen bir diğer etkinlik ise gelecek yıl Mart ayında başlaması planlanan Alman fotoğraf bienali oldu. Gerekçe benzer. Bienal küratörlerinden fotoğrafçı Shahidul Alam’ın facebook sayfasında İsrail’in Gazze saldırısını soykırım olarak tanımlamasının ardından bienal iptal edildi.

Alam yukarıda bahsettiğimiz Candice Breitz’in aksine iptal kararını gazeteden öğrenmedi. Organizatörler bienalin tüm küratörlerini bir araya getirerek Alam’ı paylaşımları konusunda uyardı. Uyarıda “Almanya’nın İsrail devletine ve onun var olma hakkına karşı özel tarihsel sorumluluğu bulunduğu” vurgulanıyordu. Sanatçı sosyal medya hesabında yaptığı paylaşımlara müdahale edilemeyeceğini söyledi, diğer küratörler ona destek verdi, ama sonuç bienalin iptal edilmesi oldu. Yetkililer kararı Alam’ın bu paylaşımlarının aralarındaki güven ilişkisine zarar verdiğini söyleyerek duyurdu. Bienalin ne zaman gerçekleşeceği bilinmiyor.

100’den fazla tarihi eser Gazze’de yıkıma uğradı

Sergi, konser ve bienal iptalleri gündemde yer bulmaya devam ederken İsrail saldırıları sonucunda Gazze de büyük yıkım yaşıyor. Binlerce insanın öldüğü saldırılar tarihi eserleri de yerle yeksan etti. Katalan sivil toplum kuruluşu Heritage for Peace’ in bu ayın başlarında yayınladığı ön rapora göre İsrail’in Gazze’ye hava saldırıları 100’den fazla kültürel simge ve tarihi mekânı tahrip etti. Tarihi dini mekân, müze ve arkeolojik alanların ağır hasar gördüğüne dikkat çekilen raporda Gazze’nin M.Ö. 15. yüzyılın başlarından bu yana Mısır’dan Helen, Roma ve Bizans dönemlerine kadar bölgedeki her medeniyet için kültür merkezi olduğu belirtildi.

Dünyanın en eski üçüncü kilisesi yerle bir

Gazze’nin kuzeyindeki Cebaliye’de bulunan Omari Camii, dünyanın en eski üçüncü kilisesi olduğu düşünülen Saint Porphyrius kilisesi, İbn Osman ve Sayed Hashem Camileri  dahil, yüzyıllardır ayakta olan önemli kilise ve camilerin bombardıman kurbanı olduğu bildirildi. Filistin Turizm ve Eski Eserler Bakanlığı’na göre sahadaki koşullar göz önüne alındığında hasar görmüş veya tahrip edilmiş kültürel ve tarihi miras alanlarının eksiksiz bilançosunu çıkarmak şimdilik mümkün değil. İsrail’in hava saldırıları Gazze’deki konutların yaklaşık yüzde 45’inin yıkımına ya da hasar görmesine yol açarak Birleşmiş Milletler’in “insani felaket” olarak nitelediği bir tabloya neden oldu.

İsrail- Filistin savaşında yeni cephe: Müzeler, festivaller, galeriler