Charlie Chaplin, Hitler ve Atatürk!

Charlie Chaplin’in, Şarlo karakteriyle, sinemanın en büyük ve güçlü mitlerinden biri yarattığı hep söylenegelir. Doğrudur da imgesiyle koca bir sinema evrenini temsil edecek kadar güçlüdür.  Öyle ki sadece şapkası ya da bıyığı bile sinemayı akla getirir. Lakin o bıyık 20. yüzyılın gelmiş geçmiş en kötülerinden biri olan Hitler ile büyük bir mücadeleye girmesine de neden olmuştur.

Hitler’in en güçlü olduğu yıllar Chaplin’in de en popüler olduğu zamanlara rastlar. Ama Nazi Almanya’sında Chaplin filmleri yasaklıdır. Sebebi de Hitler’in “Bana benziyor” demesi. Bu benzerlik bıyıktan ileri gelir. Ki Hitler, Şarlo’nun bıyığı alıp kendi yüzüne monte etmiştir ama bunun bilinmesini istemez. Chaplin bıyığının çalınmasına “O benim kötü bir taklidim” diyerek cevap verir.

Ama iş burada bitmiyor. Malum ortada sinema tarihinin en büyük filmlerinden ‘Büyük Diktatör’ filmi var. Ki bu film Chaplin’in hem intikamının hem de vicdanlı bir sanatçının güçlü bir diktatörü, muktediri zekasıyla nasıl alt ettiğinin örneğidir.

Bir bıyık intikamı: Büyük Diktatör

Chaplin, Hitler’in kitleleri arkasına alıp savaşa hazırlandığı bir zamanda 1938’de daha 2. Dünya Savaşı başlamadan filmi çekmeye karar verir. Stüdyoların çekimser kalmasına, kimi itirazlara aldırış etmeden de büyük bir titizlikle o dönem dünyanın en güçlü figürlerinden biriyle dalgasını geçer. Dünyanın en sevilen komedyeni olarak, dünyanın en nefret edilen lideriyle dalga geçmesi büyük bir olay olmanın ötesine geçer. Bernard Shaw’a göre “Tüm ırklardan ve inançlardan milyonlarca insanın idolü, mazlumların ve ümitsizlerin kahramanı” oluverir.

Lakin bu iki isim bize bir hayatı nasıl yaşamak gerektiğini de anlatır aslında. Aklınıza önce Charlie Chaplin’i sonra da Hitler’i getirin. Kitleleri öyle ya da böyle etkileyen tarihe mal olmuş iki kişilik. Ama isimlerinin çağrışımları o kadar farklı ki… Muhtemel Chaplin ismi iyi şeyler çağrıştırırken, Hitler derin bir nefretin öznesi olarak beyninize hücum eder.

Tesadüfi değil bu durum… Peter Ackroyd’un Alfa Kitap’tan çıkan Chaplie Chaplin üzerine bir biyografi kitabı var. Kitapta bu iki ismin ilişkisi ve yaşam tercihleri üzerine önemli bilgiler bulunuyor.  İkisi de aynı yıl doğuyor, 1889’da. Chaplin 16 Nisan’da Hitler 20 Nisan’da dünyaya geliyor. İkisinin de babası alkolik ve annelerine çok düşkünler. Yoksulluğu derinden hissettikleri bir çocukluk geçiriyorlar. Hırslılar, zekiler… İkisi de modern toplumun güçlerine karşı mücadele eden ‘küçük insan’ı temsil ediyor. İlginç olansa ikisi de tarih sahnesine çıktıkları anda birbirlerini hep göz ucuyla takip ediyor.

Hitler Büyük Diktatörü iki kere izledi

Charlie Chaplin ‘Büyük Diktatör’ filmiyle daha yaşarken Hitler’i kitleler önünde acımasız, kaçık, korku figürü olarak resmediyor. Tabii ki film çekilirken Hitler gelişmeleri takip ediyor. Yönettiği Almanya’da film elbet gösterilmiyor ama Hitler’in filmi izlediğine dair tanıklıklar var elde bugün.

Filmi iki kere izlediğini Alman kültür bakanlığında çalışan bir yetkili Chaplin’e söylüyor. Hem de tek başına izlemiş. Ne düşündü, neler hissetti onu bilmiyoruz. Ama bu hikaye bile bize bugün çok şey söylüyor. Hangi koşulda olursak olalım seçimlerimiz önemli. Yoksulluktan gelip sinemanın en önemli yıldızlarından biri olması bir yana, onun yaşamı vicdanıyla hareket eden birinin zekasıyla güçlünün, muktedirin nasıl mat edileceğinin ilham verici hikayesidir aynı zamanda.