Efes’in çok yakınındaki antik kentte gerçekten define bulundu: Altın sikke dolu 2 bin 400 yıllık çömlek

Milattan önce 5. yüzyılın sonları… Bir asker toprağı olabildiğince derin şekilde kazıyor. Tek amacı var küçük bir testi içine koyduğu bir aylık maaşını yani birçok altın sikkeyi saklamak istiyor. Kazıyor, kazıyor, üstünü toprakla örtüyor. Ama o askere bir şey oluyor, haber alınamıyor. Ve kazıp bıraktığı o testi 2 bin 400 yıl boyunca keşfedilmeden kalıyor…

Ne kadarı doğru, tam olarak bu şekilde mi yaşandı bilinmez ancak ABD’deki Michigan Üniversitesi’nden arkeolog Prof. Dr. Christopher Ratté İzmir’in Selçuk ilçesindeki Notion Antik Kenti’nde bulduğu altın sikke dolu çömleğin hikayesini böyle bir senaryoyla anlatıyor. 

Kendisi 2022 yılından beri Michigan Üniversitesi’nden araştırmacılarla Sinop Üniversitesi’nden araştırmacıları bir araya getiren bir kazı ekibinin başkanı. Efes antik kentine de çok yakın bir yerde olan Notion antik kentindeki kazı çalışmaları Notion Arkeoloji Projesi adıyla yürütülüyor. Kültür Bakanlığı izniyle 2022’de başlayan çalışmalarda daha önce antik dönemlere ait çömlek parçaları gibi eserler çıkarılmıştı. Michigan Üniversitesi’nin 2 Ağustos’taki açıklamasına  göre geçen sene Pers İmparatorluğu döneminden kalma altın dolu bir çömlek bulundu. Lakin bu keşif çok dillendirilmedi; ancak birkaç gün önce kamuoyuna duyuruldu.

Antik kentteki bir evde bir odanın köşesinde bulunan altın sikkelerin MÖ 5. yüzyılın sonlarına ait olduğu düşünülüyor. Arkeologlar edindikleri diğer bulgulara dayanarak bu tahmini yapıyor. Bulunan altınlar Persler tarafından MÖ 334’e kadar basılıyordu.

Pers İmparatorluğu o dönemde Anadolu’nun en Batısına kadar duruma hakimmiş demek. Altınları gömen asker de büyük ihtimalle bu imparatorluğun maaşlı askerlerinden biriydi.

Batı Anadolu, bu tarihten sonra Büyük İskender tarafından işgal edildi ve onu takip eden hükümdarlar Pers krallarının bastığı altın paraları eritip kendi yüzlerini taşıyan sikkeler üretmeye başladı. Bu nedenle bu Pers sikkelerin örneklerine çok nadir rastlanıyor. Sikkelerin üstünde bir Pers okçusunun diz çökmüş figürü var.

İzmir’in Menderes ilçesi sınırlarındaki Notion’daki kazılar geçen sene başladı. Fotoğraf: Michigan Üniversitesi.

Eşi benzeri görülmemiş bir bulgu

Arkeologlar bulunan sikkelerin Manisa’nın Salihli ilçesi sınırları içindeki Sardis Antik Kenti’nde basıldığını tahmin ediyor. Notion Arkeoloji Projesi Direktörü Dr. Christopher Ratté altın dolu çömleğin yerinden alınmamasının o dönemde yaşanan kötü bir olaya işaret ettiğini düşünüyor. Arkeologa göre hiç kimse neredeyse bir maaşa yakın altını geri almayı planlamadan gömmez. O dönemde yaşanan bir felaket askerin gömüyü almamasının sebebi olarak görülüyor.

Dr. Ratté çalışmalarda bir küp altın bulmayı beklemediklerini, buldukları küçük küpün kendilerini de şaşırttığını söylüyor. Oxford Ünivesitesi’nden arkeolog Andrew Meadows ise Anadolu’da bu tür başka bir definenin bulunmadığını söylüyor. Meadows araştırma ekibinde yer almasa da “Bu çok büyük önem taşıyan bir bulgu” diyor.

Atina ve Sparta arasında yapılan Peloponez Savaşı’nın Notion’da bulunan gömüyle alakalı olabileceğini söylüyor Dr. Ratte. Ancak altınlarla bu olayın hiçbir ilgisi de olmayabilir. Arkeologlar bölgede çalışmaya devam ediyor. 2 bin 400 yıllık altın sikkeler ise İzmir’deki Efes Müzesi’nde.

Arkeoloji dünyası şaşkın, Aydın’daki keşfi konuşuyor