O fotoğrafın öyküsü: Atatürk’ün son 19 Mayıs’ı

19 Mayıs 1919’da Bandırma Vapuru ile Samsun’a çıkan Mustafa Kemal Atatürk Paşa, Türk milletinin bağımsızlık mücadelesini de başlatmıştı. O gün Samsun’da yakılan bağımsızlık ateşi tüm Anadolu’yu saracak ve yaklaşık 3,5 yıl süren Kurtuluş Savaşı, 9 Eylül 1922’de başarıya ulaşacaktı.

Mustafa Kemal Atatürk’ün ömrü boyunca gençlik ve spor büyük önem taşımıştı. Öyle ki 19 Mayıs gibi özel bir gün bu iki olguyu bir araya getiren bir bayrama dönüştü. 1937’ye kadar Atatürk Günü olarak kutlanan 19 Mayıs bu tarihten itibaren İdman Bayramı olarak kutlanmaya başlandı. Atatürk’ün katıldığı son 19 Mayıs kutlaması 1938’de gerçekleşmişti. 19 Mayıs o gün ilk kez Gençlik ve Spor Bayramı adıyla kutlandı. Sağlık durumu gittikçe kötüye giden Atatürk, kutlamalar esnasında gençleri selamlamış ve gösterileri izlemişti. Kutlamalar tamamlanmadan Ankara’daki törenden ayrılan Gazi, son yurt gezisi için yola çıkmıştı. Gezinin ilk durağı Mersin’di. Gazinin buraya gidiş nedeni de “kişisel meselem” dediği Hatay konusunda atılacak adımlardı.

Atatürk’e sevgi tezahüratları

Atatürk’ün Kurtuluş Savaşı’nı dünyaya anlatmak için kurduğu ve bu yıl 100. yaşını kutlayan Anadolu Ajansı bu özel güne dair arşivini açtı. Atatürk’ün 19 Mayıs 1938’de çektirdiği ve ikonikleşen o fotoğrafının yanı sıra Anadolu Ajansı’nın o gün geçtiği haber de yeniden yayınlandı. Haberde, Atatürk’ün kutlamaya katıldığı anlar şöyle anlatılıyor:

“Mektep kızlarımızın idman hareketleri başlamıştır. Bu hareketlerin devamı esnasında bütün stadı saran alkış tufanı içinde Büyük Şef Atatürk, şeref tribününe girmişlerdir. Atatürk burada hazır bulunmakta olan zevata ayrı ayrı iltifatta bulunmuşlar ve Yugoslav Harbiye ve Bahriye Nazırı General Mariç ile de görüşmüşlerdir. Gençlerimizin büyük günlerini canlandıran idman tezahüratının bundan sonraki kısımları Büyük Şef’in huzurunda geçmiştir. Atatürk merasimin sonlarına doğru stattan ayrılırken gelişlerinde olduğu gibi büyük bağlılık tezahüratıyla uğurlanmıştır.”

50 binden fazla insan kutlamalara katılmıştı

Öte yandan Ankara’da gerçekleşen kutlamalara gencinden yaşlısına büyük bir katılım sağlanmıştı. Stadyumdan taşan kutlamalar Ankara’nın ana caddelerinde de devam etti. Anadolu Ajansı o gün geçtiği haberde yaşananları şöyle anlatıyor:

“Bütün şehir daha dünden beri baştan başa bayraklarla bütün caddeler dövizlerle süslenmiş bulunuyordu. Bu sabah saat yedide Atatürk’ün bundan 19 sene evvel 19 Mayıs günü, Samsun’da karaya çıktıkları saatte atılan 21 pare top ile ve yine bu dakikada bütün fabrikaların düdüklerini çalmak suretiyle tesidine başlanmış olan gün fevkalade bir dekor içinde devam edip gitmiştir. Günün en büyük tezahürü Ankara orta ve yüksekokulları ile spor kurumlarının statta yaptıkları spor gösterileri olmuştur. Statta yapılacak bu gösterilerde hazır bulunabilmek için halk daha sabahın erken saatlerinden itibaren stada giden yollara dökülmüş bulunuyordu. Zafer Abidesi önündeki bu tezahürden sonra yürüyüşe devam eden alay, stadyuma geldiği zaman bütün stat, sayısı elli binden fazla tahmin edilen kalabalık bir halk ile dolmuş bulunuyordu”

19 Mayıs’a giden yolda Mustafa Kemal’in en çileli günleri